شمس الدین تبریزی، عارف دوره‌گردِ حقیقت‌جو که از او به‌عنوان پیر و مراد مولانا نام برده می‌شود، مرد جهاندیده‌ای بود. شمس در سال ۵۸۲ ه.ق در تبریز متولد شد. در طول عمرش به کارهای گوناگونی مشغول بود، کارهایی مثل معلمی و البته مدتی هم کارگری. پیش از ملاقات با مولانا، شمس با مردان بزرگ روزگارش هم‌نشینی‌ و گفت‌وگوهای زیادی داشت و در سیر‌وسلوک عرفانی به مقام بالایی رسیده بود. اگر امروز از او اثری جز مقالات او باقی نمانده، دلیلش بی‌میلی خود او به مکتوب کردن سخن است. او در یکی از سخنرانی‌هایش که در مقالات شمس آمده، گفته: «من عادتِ نبشتن نداشته‌ام هرگز. چون نمی‌نویسم در من می‌ماند و هر لحظه مرا روی دگر می‌دهد.» شمس حرف زدن را ابزاری در مقابل حقیقت می‌داند و اعتقاد دارد که «سخن بهانه است، حق نقاب برانداخته است و جمال نموده». او بار اول سال ۶۴۲ به قونیه رفت و آنجا مولانا را ملاقات کرد. اما خیلی زود وابستگی مولانا به شمس باعث حسادت اطرافیان و رفتن شمس از قونیه شد. با بی‌تابی مولانا و نامه‌های زیادی که به او می‌نوشت بالاخره بعد از یک‌سال شمس دوباره برگشت. دشمنی‌ها همچنان ادامه پیدا کرد تا اینکه نزدیکان مولانا ازجمله پسرش علاءالدین هم‌دست شدند و شمس را در ماه شعبان سال ۶۴۵ ه.ق به قتل رساندند. بعدها سلطان ولد، پسر مولانا، جنازه‌ی او را در چاه پیدا کرد و به خاک سپرد و تا پایان عمرِ مولانا، این ماجرا را از او پنهان کرد. جایگاهی که به تربت شمس معروف است امروز در قونیه، وعده‌گاه اهل عرفان و ادبیات است.