مجله میدان آزادی: مرور آهنگ‌های سرزمین گیلان، مقصد بعدی در ستون «کجا بریم، چی گوش بدیم؟» است. این یادداشت را خانم «فاطمه رهبر»، نویسنده و فعال حوزه‌ی ادبیات و هنر نوشته‌است. در صفحه‌ی یازدهم پرونده‌ی «شاخه‌های درخت باربد» این پیشنهادها را تقدیم مخاطبان می‌کنیم.
خاستگاه طبیعیِ همسایگی با دریای خزر و هم‌نشینی با جنگل‌های دامنه‌ی سلسله کوه‌های البرز، ماهیتی طبیعت‌گرا به موسیقی نواحی استان گیلان بخشیده‌است. با اینحال تنوع اقوام و گسترش زبان‌هایی چون گیلکی، ترکی، کرمانج شمالی، تاتی، تالشی و پارسی و... در این منطقه، روی بخش‌های مهم موسیقی نواحی گیلان اثرگذار بوده‌است و این استان در موسیقی نواحی خود از انواع سازها، سرودها، گویش‌ها، ریتم‌ها و ملودی‌ها بهره‌می‌برد.
اما بخش‌های مهم موسیقی گیلان کدام‌اند؟
نخست موسیقی ِکار که به علت فراوانی مزارع، صید، هنرهای دستی و همین‌طور دامداری که منتج به موسیقی چوپانی و کوچ‌نشینی می‌شود در این خطه، رواج بسیار دارد.
دومین بخش، ترانه‌های مربوط به آیین‌های سور و شادی مانند جشن ازدواج و تولد که عموماً به صورت جمع‌خوانی اجرا می‌شود.
سومین بخش موسیقی نواحی گیلان را می‌بایست در موسیقی آیین‌های پهلوانی و نمایشی جستجو کرد. سرنخ این موسیقی را می‌توان در خصلت چالاکی، نیرومندی و جنگاوری تاریخی تالش‌ها و گالش‌ها در حفاظت از شهرهای گیلان و کشتی گیله‌مردی پیدا کرد.
بخش دیگر موسیقی نواحی گیلان ترانه‌های مربوط به حزن و سوگ است. امروز این موسیقی بیشتر در مرگ و عزاداری‌های مذهبی به‌جا آورده می‌شود؛ اما در گذشته بخشی از شیوه‌ی اعتراضی به ظلم حاکمان نیز بوده‌است.
نی هفت‌بند محلی، سرنا، دایره، تنبوره‌ی تالشی و تشت مسی چند نمونه از سازهای موسیقی گیلان هستند.
اگر در آستانه‌ی نوروز، شوق باران و رطوبت و آب‌وهوای هیرکانی به سرتان زده، استان گیلان بهترین گزینه است چون آب‌وهوای گیلان در ابتدای بهار هنوز با روزهای شرجی خود در تابستان، فاصله دارد! اما آنچه که می‌تواند این سفر را برای شما ماندگارتر کند، گوش سپردن به موسیقی نواحی این خطه در جاده‌هاست. اولین پیشنهاد ما به شما ترانه‌ی تالشی «عمو کیله جان» با صدای هادی حمیدی است. یکی از نسخه‌های این آهنگ را می‌توانید در آلبوم «نینوا»ی حسین علیزاده گوش کنید. پیشنهاد بعدی قطعه‌ی «حیرون حیرونه» با صدای استاد فریدون پوررضا، چهره‌ی موسیقی گیلکی است.
در موسیقی نواحی گیلان هرگز نمی‌توان از تاثیر نهضت جنگل بر لالایی‌ها و نغمه‌های فولکلور گذر کرد. البته از بین تمام آن نغمات یکی بیش از بقیه معروف شد، به جان ایرانیان نشست و باقی ماند و آن ترانه‌ی تیتراژ سریال «کوچک جنگلی» است. گرچه سراینده‌ی این ترانه مشخص نیست اما آنچه مسلم است این است که در زمان اختناق رضاشاهی، امکان صحبت آزادانه از نهضت جنگل برای مردم نبود. همین شد که زنان گیلان، داستان، شعر و مرثیه‌سرایی‌های خود از این ماجرا را به زندگی روزمره چون لالایی و نغمه‌های هنگام کار آوردند. سال‌ها بعد این نغمه با ملودی درست و اصلی خود توسط سیدمحمد میرزمانی آهنگسازی شد و با اجرای ناصر مسعودی بر تیتراژ پایانی کوچک جنگلی نشست. البته نغمه‌ی «چقد جنگلا خوسی» بارها توسط خوانندگان مختلف بازخوانی شد اما اجرای آقای مسعودی که به بلبل گیلان مشهور است، به مذاق مخاطبان بیشتری خوش آمد و تیتراژ پایانی سریال کوچک جنگلی هم تبدیل به یکی از ماندگارترین تیتراژهای سریال‌های ایرانی شد.
قطعه‌ی «عمو کیله جان» با صدای هادی محمدی
قطعه‌ی «حیرونه حیرونه» با صدای استاد فریدون پوررضا
قطعه‌ی «میرزا کوچک خان» با صدای ناصر مسعودی