فهرست: ده کتاب پیشنهادی برای نوروز از ادبیات ایران و جهان

مجله میدان آزادی: قسمت دوم ستون «فهرست‌های آثار نوروزی» متعلق به فهرستی از ده کتاب خواندنی است. گردآوری و نگارش این یادداشت-فهرست را خانم «فاطمه صادقی‌مقدم» انجام داده‌اند که در ادامه می‌خوانید:

صدای پای قدم‌های بهار، آن قدر نزدیک است که چشم‌برهم‌زدنی خود را در میان این تحول بزرگ خواهیم دید. در دل سرسبزی و آرامش طبیعت، لحظات خلوتی هست که گاهی ترجیح می‌دهیم با تاملی و در گوشه‌ای سطرهای کتاب را هم به مهمانی بهار ببریم. حتی اگر فرصت سیر و سفر در طبیعت نباشد، کتاب‌ها می‌توانند برای ما پلی باشند از گوشه‌ی خانه و تنهایی به طرف باغ و دشت و زیبایی و داستان‌های جادویی.

ما در این فهرست سعی کردیم برای لحظه‌های گوناگون شما پیشنهادهای متنوعی داشته باشیم؛ که هم اگر روایت‌هایی کوتاه خواستید آن را پیش چشم داشته باشید، هم اگر خواستید در میان داستان‌های بلند و رمان‌ها گم شوید باز هم دست خالی از کنار این فهرست نروید.  پنج کتاب را از ادبیات ایران برگزیدیم و پنج کتاب هم از ادبیات جهان. در ادامه با فهرست پیشنهادی تحریریه مجله میدان آزادی برای نوروز همراه شوید.

1. "ابن مشغله" اثر نادر ابراهیمی

«ابن مشغله» روایت بخشی از زندگی پر از کشش و پستی و بلندی نادر ابراهیمی است. او در این کتاب از شغل‌های زیادی که امتحان کرده است می‌گوید. از روزهای بیکاری و روزهای دوام نیاوردن در کارهای مختلف، و از روحش که در چارچوب هیچ کاری جای نمی‌گیرد. در واقع ابراهیمی با بیان این خاطرات از درس‌ها و تجربیات زندگی‌اش می‌گوید. خاطراتی که با لحن و ادبیات شیرین ابراهیمی همراه شده و کتابی پرکشش را پدید آورده است. دنیای مردی که در چارچوب‌ها نمی‌گنجد اما همه جا پای اعتقاداتش می‌ایستد و زیر بار هیچ ظلمی نمی‌رود، جذاب و خواندنی است.

«کله‌شقی، زندگی را به‌طرز خاصی شیرین و دردناک می‌کند. اما گذشته از مزه‌ی زندگی، به آن مفهوم می‌دهد، رنگ می‌دهد و شکل قابل‌قبول و ستایش می‌دهد. آدم کله‌شق، توی بیشتر قمارها می‌بازد؛ اما باختن آزارش نمی‌دهد؛ چون چیزی را می‌بازد که واقعاً برایش اهمیت ندارد و چیزی را توی قلبش نگه می‌دارد که عزیز و فدانکردنی است.»

2. "قصه‌های مجید" اثر هوشنگ مرادی کرمانی

نام «قصه‌های مجید» را حتماً شنیده‌اید. خیلی از ما با شنیدن این اسم یاد چهره‌ی جوانک لاغراندامی می‌افتیم با صورت آفتاب‌سوخته که با لهجه‌ی شیرین اصفهانی صحبت می‌کند. اما کمتر می‌دانیم که قصه‌ی آن سریال پرخاطره و مجید و بی‌بی دوست‌داشتنی‌اش که کیومرث پوراحمد ساخت، اقتباسی است از کتاب هوشنگ مرادی کرمانی.

مجیدِ قصه یک نوجوان بازیگوش است که شرایط سخت زندگی و نداشتن پدر و مادر، نتوانسته جلوی جسارت و شیطنت‌های او را بگیرد. بیشتر قصه‌های او در مدرسه و در هم‌نشینی با همکلاسی‌ها و معلمانش با طنزی شیرین شکل می‌گیرد. تفاوت‌های او با همکلاسی‌هایش و تفاوت دنیای آن‌ها، ضعفش در بعضی درس‌ها مثل ریاضی، استعدادش در انشا و نویسندگی، صراحت و بی‌پروایی‌اش همه و همه از مایه‌های این طنز شیرین است.

مرادی کرمانی به زیبایی قلمش را روی کاغذ آورده و از کنایه‌ها، ضرب‌المثل‌ها و بسیاری از اصطلاحات عامیانه استفاده کرده تا حتی قسمت‌های تلخ زندگی مجید را هم شیرین بیان کند. اگر مخاطب این سریال بوده باشید که به‌خوبی می‌دانید چه قصه‌های دل‌انگیزی در این کتاب در انتظارتان است و حتماً از خواندن کتاب هم بسیار لذت خواهید برد. اما اگر سریال را ندیدید بعید می‌دانم دل‌تان بیاید از تعریف‌هایی که از کتاب کردیم به‌راحتی بگذرید.

3. "غلاقه به خونش نرسید" اثر ابوالفضل زرویی نصرآبادی

زرویی نصرآبادی به شعر‌‌های طنزش و به قلم بسیار گیرایش شناخته می‌شود. از میان تمام آثار او اما پیشنهاد ما برای عید نوروز کتاب «غلاقه به خونه‌ش نرسید» است؛ مجموعه‌ داستانی با طنز لطیف. داستان‌هایی که خود روایتی از جامعه، سیاست و فرهنگ است؛ یعنی هر آنچه که صبح تا شب با آن برخورد می‌کنیم و جزئی از زندگی ماست.
اما زرویی در هیچ‌ کدام از داستان‌ها خطابه نکرده است یا نتیجه‌ی خاصی نگرفته است. او با مایه‌ای از اتفاقات سیاسی-اجتماعی داستان‌های طنزی ساخته است که مخاطب خود در ذهنش نتیجه را می‌یابد و در کنار شیرینی کلام زرویی از آن لذت می‌برد.

4. "یکی بود یکی نبود" اثر محمدعلی جمالزاده

به نام جمالزاده زیاد برخورده‌ایم؛ به‌خصوص در کتاب‌های درسی. «یکی بود یکی نبود» را بسیاری آغازگر رویکرد جدید در ادبیات داستانی ایران می‌دانند.

جمالزاده در سال ۱۳۰۰ به هرکدام از اقشار مختلف مردم از منظر خود پرداخته و تلاش کرده آن‌ها را به هم معرفی و نزدیک کند. این همان اتفاقی است که ما امروز هم به آن احتیاج داریم. استفاده‌ی جمالزاده از ادبیات عامیانه‌ی مردم زبان متفاوتی به کتاب او داده است. خواندن کلمات و گفتاری که دیگر تکرار نمی‌شود حتماً تجربه‌ی لذت‌بخشی برای ما خواهد بود.

این کتاب مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه است. همین که لازم نیست به‌یک‌باره تمام کتاب را بخوانیم، «یکی بود یکی نبود» را کتابی ویژه‌ی روزهای عید می‌کند.

5. "گچ پژ" اثر محسن رضوانی

در این کتاب که مجموعه یادداشتی کوتاه است قرار است یک پرش زمانی داشته باشیم. با زبان کتاب خود را در عصر قاجار می‌بینیم و در عین حال ناگهان با آثاری از دنیای امروز مواجه می‌شویم. این شگرد نویسنده است تا هم زبان شیرین قجری را دست‌مایه قرار دهد و هم حرف‌هایش از دنیای امروز را به زبان آورد.

البته خوانندگان این کتاب قرار نیست فقط از همین دو عنصر بهره‌مند شوند چراکه طنز شیرین و البته قصه‌های عاشقانه دو شاکله‌‌ی اصلی کتاب محسن رضوانی هستند.

این کتاب بنا دارد هر آن‌ چیزی را که امروزه حسابی کلافه‌مان کرده است به بازی بگیرد تا به آن بخندیم.

6. مجموعه شعر "هوا را از من بگیر خنده‌ات را نه" اثر پابلو نرادا

به‌عنوان اولین کتاب خارجی قصد داریم یک کتاب شعر عاشقانه معرفی کنیم. برای خوب شدن حال که فقط نباید خندید، گاهی باید در طراوت عاشقانه‌ها غوطه‌ور شد. آن هم وقتی در حال‌وهوای بهاری از شعرهایی بخوانیم که به رنگ و بوی طبیعت آمیخته است.

نرودا توصیفات عاشقانه از ظاهر معشوقش را به عناصر طبیعت و ملیت پیوند می‌زند. او که در حرکت آزادی‌خواهی مردم شیلی علیه دیکتاتوری شرکت داشت، میان مردم بسیار محبوب بود. نرودا شعرهای این مجموعه را در حالی سرود که به کاپری ایتالیا تبعید شده بود.

با خواندن این شعرهای لطیف احساس می‌کنید زندگی هر زن خانه‌دار حماسه‌ای سروده‌نشده است که بالاخره یک شاعر بزرگ آن را کشف کرده و در قالب شعری درآورده است.

7. "بارون درخت‌نشین" اثر ایتالو کالوینو

کالوینو که در اکثر آثارش با رویکردی طنازانه به جهان نگاه می‌کند، اینجا هم با نگاهی طنز ماجرای عجیب پسر یک اشراف‌زاده‌ی ایتالیایی در قرون وسطی را روایت می‌کند که یک روز در ایام کودکی از خانه قهر می‌کند و بالای درخت می‌رود و تصمیم می‌گیرد تا پایان عمر پایین نیاید! برخلاف تصورتان این بار کودک قصه به‌راحتی شکست نمی‌خورد و تا پایان عمر سر حرفش می‌ماند!

کالوینو بدون شک یک داستان‌نویس پست‌مدرن است و مثل کورت وونه گات به‌خوبی از مهم‌ترین عنصر ادبیات پست‌مدرن یعنی طنز برای نقد حسابگری‌های دوران مدرن استفاده می‌کند.

کشش داستان و زبان ساده‌ی آن باعث می‌شود که وقتی کتاب را دست گرفتید دیگر آن را رها نکنید. تازه اگر درباره‌ی اروپای قرن نوزدهم کنجکاو باشید اطلاعات جالبی را از این کتاب به دست خواهید آورد.

8. مجموعه "لباس کوچک جشن" اثر کریستین بوبن

مثل همه‌ی آثار دیگر بوبن اینجا هم سه موتیف اصلی را می‌توان پیدا کرد: کودکی، تنهایی و عشق. او با این سه موتیف مخاطبانش را وادار می‌کند از تنگنای زندگی‌های سریع و سطحی مدرن رها شوند و حال بهتری پیدا کنند.

بوبن به‌عنوان یک مسیحی معتقد همان‌گونه که در کتاب «رفیق اعلی» به زندگی قدیس فرانسیس آسیزی پرداخته، در این تک‌نگاری‌ها مخاطبش را به خواندن زندگی حضرت مسیح در انجیل و تأمل در زندگی ساده و فقیرانه‌ی او، سهل گرفتن کار دنیا، پرهیز از خودبینی و قدرشناسی نسبت به داشته‌ها دعوت می‌کند.

 9. "نفر بعدی که در بهشت ملاقات می‌کنید." اثر میچ آلبوم

این کتاب در ادامه‌ی اثر قبلی میچ آلبوم با نام «پنج نفری که در بهشت ملاقات می‌کنید» و با همان موضوع مرگ و فلسفه‌ی زندگی است.

در این کتابِ میچ آلبوم محور داستان دختری است که در جلد قبلی توسط ادی، تعمیرکار شهربازی نجات پیدا کرده بود. آنی حالا یک دختر جوان است و باز میچ آلبوم برای شروع کتابش به سراغ پایان قصه رفته است. او در این اثر از موضوعاتی چون معنای زندگی و چگونه کنار آمدن با مشکلات سخن گفته است. از آگاهی که بهشتی است و باعث نجات و سبک‌باری انسان می‌شود.

از طرفی در این داستان یک رابطه‌ی مادر-دختری وجود دارد که البته ممکن است رابطه‌ای از این دست با هر کس دیگر در زندگی ما به وجود آمده باشد. نگاه به باطن این رابطه‌ و ترمیم آن، اتفاق شیرینی است که برای آنی می‌افتد.
سخن از بهشت، آن هم وقتی از سختی‌های زندگی عبور کرده باشیم، حتماً شیرین و دل‌چسب خواهد بود. شاید بازگشتی هم در کار باشد.

10. "مهمانسرای دو دنیا" اثر امانوئل اشمیت

این یکی پیشنهادی متفاوت در فهرست ماست؛ یک نمایشنامه.

امانوئل اشمیت به نوشتن داستان‌ها و نمایشنامه‌های امیدوارانه و نگاه لطیف و زیبایش به زندگی معروف است. او زندگی را زیبا می‌بیند و این زیبایی را با روایتش در می‌آمیزد. اما درباره‌ی این اثر او باید بگوییم او مرگ را هم زیبا می‌بیند و شاید از این روست که زندگی در نگاهش زیباست.

در ابتدا بگوییم که اگر شما اهل خواندن نمایشنامه نیستید این از آن دسته آثاری است که می‌تواند سرآغاز خوبی برای دوستی بین شما و نمایشنامه‌ها باشد. زیرا هم نوع روایت آن و هم داستانش از پیچیدگی‌های نمایشنامه‌های جدید فاصله دارد.

اشمیت در این نمایشنامه از فضایی میان زندگی و دنیای پس از مرگ صحبت می‌کند. دنیایی که افراد در آن معلق‌اند تا به دنیای دیگر بروند یا به همین دنیا بازگردند. او به کمک چند نفر با شغل‌ها و نگرش متفاوت به زندگی این فضا را خلق می‌کند. افرادی که هرکدام از آن‌ها زندگی متفاوتی در موقعیت‌های اجتماعی‌ مختلف در دنیا داشته‌اند و حالا کنار هم قرار گرفتن آن‌ها در یک جایگاه و یک شرایط باعث به وجود آمدن تضاد و طنزی جالب میان آن‌ها شده است.

خواندن این نمایشنامه و پایان دل‌چسب آن حتماً حال شما را خوب می‌کند.