مجله میدان آزادی: فیلم کوتاه «اسپایدرمرد» به کارگردانی «حسین ذوالفقاری» در چهل‌و‌دومین جشنواره فیلم کوتاه به نمایش درآمده است. در این صفحه از پرونده «جشنواره فیلم کوتاه تهران» به سراغ نقد، بررسی و تحلیل این اثر رفته‌ایم. ریویوی آن را به قلم فرناز محمدی بخوانید:
فیلم کوتاه «اسپایدرمرد» به نویسندگی و کارگردانی «حسین ذوالفقاری»، با اقتباسی آزاد از دنیای ابرقهرمانی «اسپایدرمن»، نگاهی تازه، بومی و طنزآمیز به این اسطورهٔ مدرن دارد. فیلم ظاهرا با دغدغهٔ کارگردان نسبت به سینمای فانتزی، سورئال و قهرمانانه ساخته شده است. در این اثر، وفاداری به منبع الهام نه در تکرار صحنه‌ها و شخصیت‌ها، بلکه در حفظ جوهرهٔ ایده، معنا پیدا می‌کند؛ به همین دلیل، ذوالفقاری دنیای پرزرق‌وبرق قهرمانان را در بستری روزمره و انسانی بازآفرینی کرده است.
پوستر فیلم کوتاه «اسپایدرمرد»، ساختۀ «حسین ذوالفقاری»
فیلم با نمایی طولانی از شاهین (با بازی «مجید عراقی») آغاز می‌شود که در فضای بستهٔ خانه‌ای با کاربری خشک‌شویی پرسه می‌زند. این میزانسن استاتیک، تنهایی و رکود زندگی او را بازتاب می‌دهد، هرچند طولانی بودن پلان، اندکی از ریتم فیلم می‌کاهد. شاهین که در کشمکشی درونی میان میل به زندگی و وسوسهٔ خودکشی است، در نهایت، طناب بند رخت را به سقف آویزان می‌کند تا به زندگی‌اش پایان دهد. در همین لحظه، دوستش (با بازی «میثم نوروزی») وارد می‌شود و با گفت‌وگویی طنزآمیز، روندی تازه به روایت می‌دهد. شاهین از شکست عاطفی خود می‌گوید و از این‌که هیچ دختری به او علاقه‌مند نمی‌شود شکایت می‌کند و همچنین می‌گوید که حشره‌ای او را نیش زده است. دوست شاهین روی سقف یک عنکبوت می‌بیند و سعی می‌کند تا جلوی خودکشی شاهین را بگیرد چراکه معتقد است «پیتر پارکر» در اسپایدرمن نیز، به همین روش تبدیل به اسپایدرمن شده است. دوست شاهین در ادامهٔ ترغیب او به زندگی می‌گوید دراسپایدرمن همه عاشق پیتر پارکر بودند و اگر شاهین مرد عنکبوتی درونش را فعال کند، می‌تواند به محبوبیت بین دخترها برسد. به این ترتیب، دوست شاهین از انگیزهٔ شخصی او -میل به دیده شدن و دوست داشته شدن- استفاده می‌کند تا او را وادار به اقدام کند.
فیلم از همین نقطه، طنز و تراژدی را در هم می‌آمیزد: مردی که قهرمانی‌اش ریشه در میل به محبوبیت دارد، نه نجات دنیا!
«اسپایدرمرد» بیش از آن‌که دربارهٔ قدرت‌های فراانسانی باشد، دربارهٔ بحران اعتمادبه‌نفس، میل به تأیید و فرار از بی‌معنایی است. طنز فیلم از تضاد میان خیال و واقعیت برمی‌خیزد؛ جایی که شاهین برای قهرمان شدن، صرفاً دنبال محبوبیت در نگاه دیگران است.
طراحی صحنهٔ پر از پوستر فیلم‌ها و سمبل‌های سینمایی، به‌خوبی شخصیت دوست شاهین که صاحب‌خانه است را معرفی می‌کند و نشان می‌دهد که جهان قهرمانانهٔ فیلم، بیش از آن‌که بیرونی باشد، درونی و ذهنی است. ترکیب نور سرد و رنگ‌های خنثی خانه با نقاب قرمز اسپایدر، تضاد میان واقعیت و خیال را تقویت می‌کند و طنز و تراژدی فیلم را برجسته می‌سازد.
«حسین ذوالفقاری»، کارگردان فیلم کوتاه «اسپایدرمرد»
فیلم با استفاده از نشانه‌هایی آشنا از دنیای مارول -نیش عنکبوت، مرگ عمو، نقاب قرمز و نام «اسپایدر»- ارجاع مستقیمی به اسپایدرمن یا مرد عنکبوتی می‌دهد. اما این ارجاع صرفاً تقلیدی نیست؛ ذوالفقاری در بستر فرهنگی ایرانی، قهرمان آمریکایی را به انسانی معمولی تبدیل می‌کند که حتی انگیزهٔ قهرمانی‌اش هم شخصی است و طنز فیلم از همین تضاد برمی‌خیزد.
البته حضور مداوم کاراکتر مربی مهدکودک از طریق تماس تلفنی، کارکرد چندانی در روایت ندارد و می‌توانست حذف شود. این نکتهٔ کوچک از انسجام روایت کاسته و گاهی ریتم صحنه‌ها را مختل می‌کند.
فیلم کوتاه اسپایدرمرد بر پایهٔ گفت‌وگو و موقعیت ایستا بنا شده است. همه‌چیز در لوکیشن خانه می‌گذرد و زمان روایت کوتاه است. تمرکز فیلم بر کشمکش روانی شاهین و رابطهٔ او با دوستش قرار دارد.
بازی «مجید عراقی» در نقش شاهین، که به تازگی در سریال «بوقچی» نیز، به‌خوبی ایفای نقش کرده است با لحنی میان جدیت و طنز، شخصیت او را باورپذیر می‌کند و «میثم نوروزی» نیز در نقش مکمل، تعادل خوبی ایجاد می‌کند. با این حال، تکرار شوخی‌ها و استفادهٔ زیاد از نقطه‌ضعف شاهین (میل به دوست داشته شدن توسط دخترها) باعث کاهش اثرگذاری کمدی در نیمهٔ دوم فیلم شده است و گاهی یادآور شخصیت «حبیب» در سریال «لیسانسه‌ها» است. اما در مدت زمان کوتاه فیلم، نمی‌تواند به همان اندازهٔ حبیب کمدی خلق کند.
عوامل فیلم کوتاه «اسپایدرمرد»، ساختۀ «حسین ذوالفقاری»
اسپایدرمرد تجربه‌ای خلاقانه در سینمای کوتاه ایران است که با ترکیب طنز، فانتزی و نگاه انتقادی، توانسته الگوی قهرمان ابرقهرمانی را در فضایی انسانی بازآفرینی کند. فیلم نشان می‌دهد که میل به قهرمان شدن، در واقع میل به دیده شدن و دوست داشته شدن است؛ و این، همان قدرت خارق‌العادهٔ واقعی شخصیت است.
حسین ذوالفقاری با نگاهی شخصی، فیلمی ساخت که هم سرگرم‌کننده باشد و هم اندیشمندانه.