مجله میدان آزادی: امروز زادروز آهنگساز سرشناس و مهم معاصر پرویز مشکاتیان است. به همین بهانه فهرست ده آهنگ برتر این آهنگساز بزرگ را برای شما فراهم کردیم. در ادامه بهترین‌های پرویز مشکاتیان را به انتخاب و با مقدمه خانم فاطمه همراه بخوانید:
مروری کوتاه بر زندگی و آثار پرویز مشکاتیان
در بیست و چهارمین روز از ماه اردیبهشت سال ١٣٣۴، «پرویز مشکاتیان» یکی از سرشناس‌ترین موسیقیدانان و آهنگسازان معاصر در شهر نیشابور متولد شد.
مشکاتیان فراگیری موسیقی را از سنین کودکی نزد پدرش آغاز کرد و ضمن قبولی در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، یادگیری «ردیف میرزا عبدالله» نزد «نورعلی برومند» و ردیف موسیقی سنتی نزد «دکتر داریوش صفوت» را آغاز کرد و همچنین موسیقی ایرانی را نزد استادانی چون «دکتر محمدتقی مسعودیه»، «عبداله دوامی»، «سعید هرمزی» و «یوسف فروتن» را فرا گرفت.
فعالیت در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی به عنوان سرپرست، مدرس و نوازنده سنتور در سال ١٣۵۴، همکاری با رادیو و تشکیل گروه «عارف» در سال ١٣۵۶ از دیگر فعالیت‌های حرفه‌ای مشکاتیان می‌باشد.
با واقعه ١٧ شهریور سال ١٣۵٧، مشکاتیان همراه گروه دیگری از هنرمندان از رادیو استعفا داده و پس از آن با همکاری «محمدرضا لطفی» و «حسین علیزاده» و گروه‌های «عارف» و «شیدا»، «کانون چاووش» را تشکیل دادند و مشکاتیان تبدیل به یکی از اعضای موثر و مهم کانون چاووش و نیز سرپرست گروه عارف شد. فعالیت‌های کانون چاووش در دهه پنجاه و شصت منجر به احیای موسیقی سنتی و خلق آثاری درخشان و ماندگار در مسویقی ایرانی گردید.
تصنیف «مرا عاشق» با صدای «شهرام ناظری» ، «چهار مضراب شورانگیز» و قطعه «نغمه» در دستگاه شور، تصنیف «ایرانی» با صدای «محمدرضا شجریان» در آلبوم «چاووش ۶»، قطعه ده‌ضربی چهارگاه به نام «پیروزی» و تصنیف «رزم مشترک» با صدای «محمدرضا شجریان» در آلبوم «چاووش ۷» از دیگر فعالیت‌های شاخص مشکاتیان در این دوره بود.
حاصل همکاری پرویز مشکاتیان و محمدرضا شجریان که تا سال ۱۳۶۶ ادامه داشت، بسیار درخشان بود که در این زمینه می‌توان به آلبوم‌های «سر عشق»، «بیداد»، «بر آستان جانان»، «نوا» و «دستان» اشاره کرد.
از سال ۱۳۶۷ مشکاتیان ضمن حفظ همکاری با شجریان، همکاری خود با سایر خوانندگان را از سر گرفت که آلبوم‌های «لاله بهار» (شهرام ناظری)، «مقام صبر» (علیرضا افتخاری)، «صبح مشتاقان» (علی جهاندار)، «موسم گل»، «افشاری مرکب»، «مژده بهار» و «وطن من» (ایرج بسطامی)، «کنسرت گروه عارف» (علی رستمیان و حمیدرضا نوربخش) از جمله آن‌ها می‌باشد.
استاد «پرويز مشكاتيان» که نامش با ساز سنتور عجین شده است، نه تنها آهنگساز و نوازنده‌ای بی‌نظیر، بلكه شعرشناسی شايسته بود و تسلط ایشان به شعر کهن و معاصر و نبوغ ایشان در پیوند ماهرانه شعر و موسیقی، باعث خلق آثاری به یاد ماندنی شد كه ضمن تایید خواص با اقبال عمومی روبرو گردید، به نحوی که بسیاری از آثار او در حافظه شنيداری مردم ايران نقش بسته است و جلوه‌ای با شکوه از هنر موسیقی اصیل ایرانی به نمایش گذاشته است. همچنین مشکاتیان از پیشگامان استفاده از اشعار نیمایی و نو در موسیقی سنتی بود، که این خود دلیلی دیگر از جسارت و خلاقیت وی می‌باشد.
و اما سرانجام صاحب مضراب جادویی و خالق تصانیف ماندگار، در ٣٠ شهریورماه سال ١٣٨٨ در سن ۵۴ سالگی بر اثر نارسایی قلبی در تهران درگذشت و پیکر این هنرمند در زادگاهش و در محوطه بیرونی مقبره عطار نیشابوری آرام گرفت.
با وجود انبوه آثار درخشان ، بدیهی است انتخاب چند اثر که بیانگر هنر و ذوق سرشار استاد مشکاتیان در هنر مهم آهنگسازی باشد، کاری بس دشوار است، با این وجود جهت آشنایی بیشتر با آثار ایشان در ادامه ده اثر شامل تصانیف از خوانندگان مختلف و قطعات بی‌کلام به همراه اطلاعات مختصری از اثر آورده می‌شود. سعی کردیم هم از آهنگ‌های شاد و هم از آهنگ‌های غمگین و هم از آهنگ‌های حماسی استاد انتخاب کنیم. از نظر درونمایه هم، هم آهنگ‌های اجتماعی و سیاسی مد نظر بوده هم آهنگ‌های عاشقانه و عارفانی. در همه آثار انتخاب‌شده به‌جز هنر آهنگسازی، لحظاتی از هنر سنتورنوازی استاد مشکاتیان را نیز می‌شنوید.
زیباترین آهنگ‌های پرویز مشکاتیان
1- تصنیف «رزم مشترک»
خواننده: محمدرضا شجریان
شعر: برزین آذرمهر (نام مستعارِ پرویز مشکاتیان)
آلبوم: چاووش ٧
دستگاه: آواز اصفهان
متن ترانه:
همراه شوعزیز/ همراه شوعزیز/ تنها نمان به درد/ کین درد مشترک/ هرگز جدا جدا/ درمان نمی‌شود / دشوار زندگی / هرگز برای ما / بی‌رزم مشترک / آسان نمی‌شود / تنها نمان به درد / همراه شوعزیز/ همراه شو/ همراه شو/ همراه شو عزیز / همراه شو عزیز / تنها نمان به درد/ کین درد مشترک / هرگز جدا جدا / درمان نمی‌شود / دشوار زندگی/ هرگز برای ما / دشوار زندگی/ هرگز برای ما / بی رزم مشترک/ آسان نمی‌شود
2- قطعه «چهارمضراب مخالف سه‌گاه»
آلبوم: دونوازی(همایون، سه‌گاه)
3- تصنیف «آستان جانان»
خواننده: محمدرضا شجریان
شعر: حافظ
دستگاه: آواز بیات ترک
آلبوم: آستان جانان
متن ترانه:
راهی بزن که آهی، بر سـاز آن توان زد / شِعری بخــوان که با آن، رطل گـِران توان زد / شد رهزن سلامت، زُلف تو وین عجب نیست / گَر راهـزن تو باشی / صد کاروان توان زد / بر آستان جانان، گَر سر توان نهادن / گُلبانگ سربلندی، بر آسمـان توان زد / درویش را نباشد، برگ سرای سُلطان / ماییــم و کهنه‌دَلقی، کآتش در آن توان زد / کآتش در آن توان زد / قد خمـیده‌ی ما، سهلت نمــاید امّا / بر چشم دشمنان تیر، از این کمان تــوان زد
4- تصنیف «الا یا ایهاالساقی»
خواننده: ایرج بسطامی
شعر: حافظ
دستگاه: آواز افشاری
آلبوم: افشاری مرکب
متن ترانه:
الا یا ایهاالساقی، ادر کأسا و ناولها /که عشق آسان نمود اول، ولی افتاد مشکل‌ها/ به بوی نافه‌ای کآخر، صبا زآن طره بگشاید/ ز تاب جعد مشکینش، چه خون افتاد در دل‌ها / به می سجاده رنگین کن، گرت پیر مغان گوید / که سالک بی‌خبر نبود، ز راه‌ورسم منزل‌ها/ شب تاریک و بیم موج و گردابی چنین هایل / کجا دانند حال ما، سبک‌باران ساحل‌ها/ همه کارم ز خودکامی، به بدنامی کشید آخر/ نهان کی ماند آن رازی کز او سازند محفل‌ها
5- قطعه «خزان»
دستگاه: شور
آلبوم: لحظه دیدار
6- تصنیف «ناکجاآباد»
خواننده: حمیدرضا نوربخش
شعر: شیون فومنی
دستگاه: آواز بیات اصفهان
آلبوم: کنسرت 76 گروه عارف
متن ترانه:
در زمین بی‌زمانی، ناکجاآبادی‌ام / شهروند روستای هر چه بادآبادی‌ام / چشم‌های مهربانی از نظر دورم نداشت / ای بغل آیینه‌تن،آغوش‌ها بگشادی‌ام / سنگ بودم، مردگی می‌رفت تا خاکم کند / با دَم گلسنگی‌ات، دنیای دیگر دادی‌ام / پیش آتش‌بازی چشمت، زمستان قصه‌ای‌ست / از تو می‌گویند پیرانِ شب آبادی‌ام
7- قطعه «داد و بیداد»
دستگاه: همایون
آلبوم: کنسرت 76 گروه عارف
8- تصنیف «مقام صبر»
خواننده: علیرضا افتخاری
شعر: حافظ
دستگاه: آواز راست پنجگاه
آلبوم: مقام صبر
متن ترانه:
ترسم که اشک در غم ما پرده‌در شود / وین راز سربه‌مهر، به عالم سمر شود/ گویند سنگ لعل شود در مقام صبر/ آری شود ولیک، به خون جگر شود/ خواهم شدن به می‌کده، گریان و دادخواه / کز دست غم، خلاص من آن‌جا مگر شود / از هر کرانه، تیر دعا کرده‌ام روان / باشد کز آن میانه، یکی کارگر شود / در تنگنای حیرتم، از نخوت رقیب / یا رب مباد، آن‌که گدا معتبر شود/ بس نکته غیر حُسن بباید که تا کسی / مقبول طبع مردم صاحب‌نظر شود/ حافظ چو نافه‌ی سر زلفش به دست توست / دم درکش، ار نه باد صبا را خبر شود
9- قطعه «تمنا»
دونوازی سنتور و تنبک
آلبوم: تمنا
دستگاه: شور
10- تصنیف «مرا عاشق»
خواننده: شهرام ناظری
شعر: مولوی
دستگاه: شور
آلبوم: لاله بهار
متن ترانه:
مرا عاشق چنان باید، که هر باری که برخیزد / قیامت‌های پر آتش، ز هر سویی برانگیزد/ دلی خواهیم چون دوزخ، که دوزخ را فرو سوزد / دو صد دریا بشوراند، ز موج بحر نپرهیزد / چو شیری سوی جنگ آید، دل او چون نهنگ آید / به جز خود هیچ نگذارد و با خود نیز بستیزد