مجله میدان آزادی: اکبر عبدی یکی از بازیگران بزرگ طنزپرداز سینمای ایران است که در خاطر همه‌ی ما نقش‌های ماندگاری از خود به یادگار گذاشته است. امروز به بهانه‌ی سالروز تولد این بازیگر محبوب و دوست‌داشتنی، فهرستی از «بهترین نقش‌آفرینی‌های این بازیگر در سینمای ایران» را به قلم زهرا فرنیا -منتقد فیلم- بخوانید:
«اکبر عبدی»
بهترین نقش‌آفرینی‌های اکبر عبدی در سینمای ایران
«اکبر عبدی» از معدود بازیگرانی‌ست که مرز میان کمدی و درام را با مهارت تمام می‌فهمد و به اصطلاح هر نقشی را درمیاورد! او هم در نقش‌های کمیک توانسته مردم را به خنده بیاورد و هم در نقش‌های جدی تماشاگران را به گریه و تأمل وادار کند. گستره‌ی بازیگری عبدی از تیپ‌های مردمی و صمیمی تا شخصیت‌های تاریخی و فانتزی، او را به یکی از متفاوت‌ترین و ماندگارترین چهره‌های سینما-تلویزیون ایران تبدیل کرده است. به نوعی که شاید بتوان گفت هم‌وزن و مشابه او در سینمای ایران وجود نداشته و ندارد. در کارنامه‌ی او، فیلم‌هایی وجود دارند که نه‌تنها به خاطر قصه و کارگردانی، بلکه به‌خاطر حضور و بازیگری اکبر عبدی در یادها مانده‌اند.
فیلم «مادر»، به کارگردانی «علی حاتمی» و نقش‌آفرینی «اکبر عبدی»
1. مادر | علی حاتمی | ۱۳۶۸
در فیلم «مادر» ساخته‌ی «علی حاتمی»، اکبر عبدی در نقش پسری با ذهنیتی کودکانه و ساده‌دل ظاهر شد؛ نقشی که به‌طور کامل در تضاد با تصویر عمومی از او به‌عنوان بازیگری کمدی بود. او توانست با نگاه‌های بی‌غل‌وغش، لبخندهای معصومانه و رفتارهای کودک‌مآب، شخصیتی خلق کند که هم دلسوزی تماشاگر را برمی‌انگیزد و هم به فیلم، لایه‌ای عاطفی و انسانی اضافه می‌کند.
بازی عبدی در «مادر»، نشان داد او فراتر از یک بازیگر طنز است؛ کسی است که می‌تواند در یک درام سنگین و شاعرانه کنار بزرگانی چون «محمدعلی کشاورز»، «امین تارخ» و «رقیه چهره‌آزاد» بایستد و بدرخشد. شخصیت ساده و دوست‌داشتنی او در فیلم، همچون پلی است میان فضای سنگین قصه و احساسات انسانی تماشاگر. به همین دلیل، «مادر» نه‌فقط یکی از بهترین فیلم‌های علی حاتمی، بلکه نقطه‌ای درخشان در مسیر بازیگری اکبر عبدی هم به شمار می‌رود و او برای این نقش‌آفرینی در سال ۱۳۶۸ موفق به دریافت سیمرغ بلورین نقش مکمل مرد در هشتمین جشنواره‌ی فجر شد.
فیلم «مدرسه پیرمردها»، به کارگردانی «علی سجادی حسینی» و نقش‌آفرینی «اکبر عبدی»
2. مدرسه پیرمردها | علی سجادی حسینی | 1370
در «مدرسه پیرمردها»، اکبر عبدی باز به نقش خاص خودش بازگشت. کمدی اغراق‌شده‌ای که بیننده را با دیدن تصویرش روی پوستر‌های سینما مشتاق تماشا می‌کرد. در این فیلم، اکبر عبدی در نقش سرآشپز آسایشگاه حضوری چشمگیر دارد. او یک مرد چاق و ترسو است که ترس دائمی‌اش از خانم مدیر آسایشگاه هر بار خنده بر لب مخاطب می‌آورد.
مدل نقش‌آفرینی اکبر عبدی در این فیلم بسیار مشابه چیزی‌ست که در کمدی‌های «برادران مارکس» می‌بینیم. ترکیبی از شوخی با اکت، ظاهر و لهجه. حضور یک بازیگر کمدی با این مشخصات، به تعدیل فضای تلخ فیلم کمک شایانی می‌کند. همچنین، بازی «سعید پورصمیمی» در نقش پدری که توسط پسرانش به آسایشگاه سپرده شده، از نقاط قوت فیلم محسوب می‌شود. این فیلم در زمانی ساخته شد که پورصمیمی هنوز به جایگاه امروزی خود در سینما دست پیدا نکرده بود.
فیلم «دزد عروسک‌ها»، به کارگردانی «محمدرضا هنرمند» و نقش‌آفرینی «اکبر عبدی»
3. دزد عروسک‌ها | محمدرضا هنرمند | 1368
یکی از به‌یادماندنی‌ترین فیلم‌های کودک و نوجوان دهه‌ی شصت، شاید همیشه «دزد عروسک‌ها»ست که حضور اکبر عبدی در آن برای خیلی‌ها خاطره‌ی کلیدی دوران کودکی‌شان است. او نقش «گنجو» یکی از دزدان بامزه و دست‌وپاچلفتی را بازی می‌کند که در عین شرارت، دوست‌داشتنی و خنده‌آور است. عبدی با تغییر صدا و میمیک، این شخصیت را به چیزی فراتر از یک «ضدقهرمان کارتونی» رساند؛ به کاراکتری که هم تهدیدکننده است و هم دلنشین، و همین ترکیب باعث شد نسل‌های مختلف هنوز هم این فیلم را به یاد داشته باشند.
این نقش نشان داد که عبدی چه‌قدر توانایی دارد با حداقل امکانات و اغراق‌های بدنی، شخصیتی بسازد که هم برای کودک جذاب باشد و هم برای بزرگسال. او در «دزد عروسک‌ها» موفق شد از تیپ‌سازی ساده عبور کند و چیزی خلق کند که در حافظه‌ی جمعی ماندگار بماند. بازی او در این فیلم ثابت کرد که عبدی نه‌تنها کمدین تیزهوشی است، بلکه می‌تواند دنیای فانتزی و کودکانه را هم با خلاقیت خود غنی کند. درکل دزد عروسک‌ها را می‌توان مجموعه‌ای از بهترین‌ها دانست، چیزی که در سال ۱۳۶۸ شگفتی بود و حتی همچنان هم بعید است مشابهش ساخته شود.
فیلم «دلشدگان»، به کارگردانی «علی حاتمی» و نقش‌آفرینی «اکبر عبدی»
4. دلشدگان | علی حاتمی | 1370
«دلشدگان»، دومین و متاسفانه آخرین تجربه‌ی همکاری «اکبر عبدی» و «علی حاتمی» است. عبدی در نقش «آقا فرج بوسلیکی» برخلاف دیگر اعضای گروه موسیقی، از خانواده‌ای ساده و عامی می‌آید که موسیقی را کاری بی‌اعتبار می‌دانند. اما عشق و شیدایی‌اش به تنبک، همراه با پشتکار و تلاش فردی، او را از شاگردی یک چلویی به جایگاهی والا در کنار بزرگان موسیقی می‌رساند. او نشان می‌دهد که خلاقیت و کوشش فردی می‌تواند جایگاه اجتماعی انسان را دگرگون کند.
اکبر عبدی در این نقش تصویری باورپذیر و ماندگار خلق می‌کند. او درک دقیقی از خاستگاه اجتماعی شخصیتش در دلشدگان دارد و در تمام طول فیلم میان سادگی و صداقت ذاتی آقا فرج و تلاشش برای نمایش تشخّص، تعادلی ظریف برقرار می‌کند. همین بازی چندلایه است که آقا فرج را به یکی از کامل‌ترین کاراکترهای سینمای علی حاتمی و به یکی از نقاط اوج کارنامه‌ی عبدی بدل می‌سازد؛ شخصیتی که عشق بی‌پایانش به موسیقی، سیمای او را در کنار دیگر هنرمندان جاودانه‌ی سینمای حاتمی قرار می‌دهد.
فیلم «اجاره‌نشین‌ها»، به کارگردانی «داریوش مهرجویی» و نقش‌آفرینی «اکبر عبدی»
5. اجاره‌نشین‌ها | داریوش مهرجویی | 1365
«اجاره‌نشین‌ها» ساخته‌ی «داریوش مهرجویی» یکی از آثار ماندگار سینمای ایران است که جایگاه اکبر عبدی را به عنوان یک کمدین برجسته تثبیت کرد. عبدی در نقش «آقای قندی»، یکی از ساکنان ساختمانی که در آستانه‌ی فروپاشی است، با لهجه‌ی شیرین و رفتارهای ساده‌اش، نماینده‌ی قشری از مردم شد که هر روز با مشکلات دست‌وپنجه نرم می‌کنند. او با دیالوگ‌گویی‌های طنز و واکنش‌های بامزه‌اش در برابر اتفاقات عجیب و غریب ساختمان، بار طنز فیلم را به دوش کشید.
این فیلم یک کلاس درس بازیگری برای عبدی بود. او به خوبی توانست در کنار بازیگران بزرگی چون «عزت‌الله انتظامی» نقشی به یادماندنی خلق کند. جالب است بدانید در صحنه‌ای از این فیلم که تلفن در دستان آقای قندی منفجر می‌شود، از بدلکار استفاده نشده و حتی اکبر عبدی در این صحنه آسیب می‌بیند. البته به دلیل لوکیشن دشوار و نامناسب فیلمبرداری این فیلم، تقریبا همه‌ی بازیگران کم و بیش در پروسه‌ی فیلمبرداری صدمه دیدند.
فیلم «روز فرشته»، به کارگردانی «بهروز افخمی» و نقش‌آفرینی «اکبر عبدی»
6. روز فرشته | بهروز افخمی | 1365
فیلم «روز فرشته»، ساخته‌ی «بهروز افخمی» (۱۳۷۲) یکی از متفاوت‌ترین تجربه‌های سینمایی در دهه‌ی هفتاد است که با نگاهی تمثیلی و فانتزی، مسئله‌ی مرگ، حساب‌کشی از گذشته و امکان جبران را به تصویر می‌کشد. داستان درباره‌ی «عنایت‌الله»، مردی ثروتمند و خسیس است که در جریان حادثه‌ای روحش از بدن جدا می‌شود و با «پری»، نمادی از آگاهی و راهنمایی معنوی، مواجه می‌گردد. این دیدار، فرصتی است برای بازنگری در گذشته، مواجهه با گناهان دیرین و یافتن راهی برای بخشش و رهایی.
در کنار حضور درخشان «عزت‌الله انتظامی»، بازی اکبر عبدی در نقش «دجین» جلوه‌ای تازه به فیلم بخشیده است. هرچند این فیلم، فیلم مهمی به شمار نمی‌رود اما عبدی با توانایی کم‌نظیرش در خلق کاراکترهای فانتزی و چندلایه، توانسته است چهره‌ای ماندگار از موجودی ماورایی ارائه دهد که هم طنز دارد، هم رمزآلود است و هم بار معنایی روایت را تقویت می‌کند.
فیلم «آدم برفی»، به کارگردانی «داوود میرباقری» و نقش‌آفرینی «اکبر عبدی»
7. آدم‌برفی | داوود میرباقری | 1373
کمتر کسی است که اکبر عبدی را با «آدم‌برفی» به یاد نیاورد. در این فیلم، او در یکی از جسورانه‌ترین نقش‌های کارنامه‌اش ظاهر شد؛ مردی که برای رسیدن به آرزوی مهاجرت، به پوشش زنانه متوسل می‌شود. بازی عبدی در این فیلم همزمان خنده‌دار، عجیب و تأمل‌برانگیز است. او با ظرافتی کم‌نظیر، توانست از دام تقلید صرف بیرون بیاید و شخصیت «درنا» را به کاراکتری واقعی و باورپذیر بدل کند و دقیقه‌ای بعد «عباس خاکپور» باشد.
«آدم‌برفی» به‌خاطر موضوع ملتهب و اجرای خاص عبدی، سال‌ها توقیف شد، اما همین فیلم جایگاه او را به‌عنوان بازیگری که مرزهای مرسوم را جابه‌جا می‌کند تثبیت کرد. عبدی در این نقش توانست ترکیب شیرینی از کمیک و تراژدی بسازد: ما به شخصیتش می‌خندیم، اما در عین حال با تنهایی و درماندگی‌اش هم هم‌ذات‌پنداری می‌کنیم. این توانایی، نشانه‌ی بلوغ بازیگری است که فقط به «کمدین بودن» راضی نیست و البته کارگردانی که خوب می‌داند چطور از توانایی‌های یک بازیگر حرفه‌ای حداکثر استفاده را ببرد.
فیلم «سفر جادویی»، به کارگردانی «ابوالحسن داوودی» و نقش‌آفرینی «اکبر عبدی»
8. سفر جادویی | ابوالحسن داوودی | 1369
«سفر جادویی» فرصتی بود تا اکبر عبدی در یک فیلم فانتزی، نقش یک بزرگسال را بازی کند که ناگهان به دوران کودکی‌اش برمی‌گردد. «دکتر رضا کمالی» که شخصیتی موفق است، می‌خواهد به زور و تنبیه از پسرش «سینا»، دانش‌آموزی ممتاز بسازد اما سینا به لباسشویی پناه می‌برد. لباسشویی‌ای که آغاز سفر اکبر عبدی به کودکی می‌شود. وی با گریم و بازی کودکانه، تفاوت سنی شخصیت خود را به خوبی به نمایش گذاشت.
یکی از نکات جالب درباره‌ی این فیلم، استفاده از جلوه‌های ویژه‌ی بصری بود که برای آن دوران در سینمای ایران بی‌سابقه بود. این فیلم به عبدی فرصت داد تا وارد فضای متفاوتی از سینما شود؛ فضایی که مرز میان واقعیت و خیال را محو می‌کند. او با استفاده از همان قدرت ذاتی‌اش در ایجاد ارتباط مستقیم با تماشاگر، کاری کرد که نقش‌اش نه‌فقط برای کودکان، بلکه برای بزرگسالان هم سرگرم‌کننده و تأثیرگذار باشد. به همین دلیل است که «سفر جادویی» همچنان در خاطره‌ی جمعی تماشاگر ایرانی زنده مانده است.
سریال «محله برو بیا»، به کارگردانی «داریوش مودبیان» و نقش‌آفرینی «اکبر عبدی»
9. محله برو بیا | داریوش مودبیان | 1362-1361
«محله برو بیا» از اولین مجموعه‌های موفق کودک و نوجوان بعد از انقلاب بود که با هدف آموزش قانون و آشنایی بچه‌ها با مسائل اجتماعی ساخته شد. این سریال در قالب داستان‌های محله‌ای و موقعیت‌های طنز، به موضوعاتی مثل قوانین راهنمایی و رانندگی، رعایت نوبت و نظم اجتماعی می‌پرداخت. فضای کودکانه و استفاده از ترانه‌ها و عروسک‌ها باعث شد که برنامه هم جذاب باشد و هم آموزنده؛ به همین دلیل، سال‌ها بعد از پخش اولیه همچنان در خاطره‌ی نسل دهه شصتی‌ها زنده مانده است.
اکبر عبدی در این مجموعه نقش‌های متنوعی ایفا کرد، از جمله «بشر اولیه» که در جنگل زندگی می‌کرد و قوانین طبیعت را روایت می‌نمود، و همچنین نقش پسربچه‌ای شکمو و بانمک به نام «حسن». توانایی او در تغییر صدا، گریم‌پذیری و اجرای تیپ‌های متفاوت، از همان ابتدا نشان داد که با بازیگری روبه‌رو هستیم که مرز کودک و بزرگسال را در طنز می‌شکند. همین حضور در «محله برو بیا» بود که عبدی را به یکی از محبوب‌ترین چهره‌های تلویزیون کودک تبدیل کرد و مسیرش را برای آثار ماندگاری مثل «محله بهداشت» و «بازم مدرسه‌ام دیر شد» هموار ساخت.
سریال «محله بهداشت»، به کارگردانی «داریوش مودبیان» و نقش‌آفرینی «اکبر عبدی»
10. محله بهداشت | داریوش مودبیان | 1363
«محله بهداشت» ادامه‌ای بر مجموعه‌ی موفق «محله برو بیا» بود و تمرکز اصلی آن روی آموزش مسائل بهداشتی و اهمیت رعایت بهداشت در زندگی روزمره‌ی کودکان بود. این مجموعه همچون پیش‌درآمدش، با استفاده از طنز، موقعیت‌های جذاب و حضور شخصیت‌های رنگارنگ، مفاهیم آموزشی را به شکل ساده و قابل فهم ارائه می‌داد. ترانه‌ها و موسیقی اثر، با همکاری شاعران به‌نامی چون «شکوه قاسم‌نیا» و آهنگسازانی چون «مهرداد جهانفر»، بر جذابیت برنامه افزوده و خاطره‌انگیز شدن آن برای مخاطبان کودک کمک کرده بود.
اکبر عبدی در «محله بهداشت» همچنان نقش «بشر اولیه» را ایفا می‌کرد، در این سری با نقش «گروهبان گارسیا» که در تلاش است تا «زورو» را دستگیر کند، به جنبه‌ی طنز این سریال افزود. توانایی عبدی در تغییر لحن، بازی بدنی و ایجاد موقعیت‌های کمدی باعث شد تا مفاهیم آموزشی و بهداشتی همزمان برای کودکان جذاب و سرگرم‌کننده شود. حضور او در این مجموعه، استمرار محبوبیتش در تلویزیون کودک و نوجوان را تثبیت کرد و پایه‌ای برای کارهای بعدی او در این حوزه شد.
سریال «بازم مدرسه‌ام دیر شد»، به کارگردانی «حسین افصحی» و نقش‌آفرینی «اکبر عبدی»
11. بازم مدرسه‌ام دیر شد | حسین افصحی | 1362
«بازم مدرسه‌ام دیر شد» داستانی ساده اما جذاب درباره‌ی دیر رسیدن بچه‌ها به مدرسه دارد که با طنز و موقعیت‌های ملموس روزمره، به یکی از خاطره‌انگیزترین مجموعه‌های تلویزیونی دهه‌ی شصت تبدیل شد. سریال با شخصیت‌های قابل ارتباط و موقعیت‌هایی که هر کودک آن روزها با آن مواجه بود، موفق شد ضمن سرگرم کردن مخاطب، مفاهیم آموزشی و اجتماعی را به شکلی غیرمستقیم و جذاب منتقل کند. موسیقی تند و هماهنگ با قدم‌های شخصیت‌ها، و ترانه‌هایی که در طول مجموعه خوانده می‌شد، بر جذابیت و گیرایی اثر می‌افزود.
اکبر عبدی در نقش «محسن» بازیگری جوان و پرانرژی که در آن زمان تقریبا ۲۳ سال داشت، توانست این شخصیت را زنده و دوست‌داشتنی کند. حضور او، به‌ویژه با بازی فیزیکی، طنز طبیعی و واکنش‌های بداهه، سریال را از سطح یک داستان کودکانه‌ی ساده فراتر برد و ارتباط مخاطب با شخصیت‌ها را عمیق‌تر کرد. عبدی با همان انرژی و ذکاوتی که بعدها در آثار بزرگ‌ترش نشان داد، کاری کرد که مفاهیم آموزشی و تجربه‌ی حل مسئله برای کودکان ملموس و باورپذیر شود و همین نقش باعث ماندگاری او در خاطره‌ی جمعی نسل دهه‌ی پنجاه و شصت شد.