مجله میدان آزادی: پایان‌بخش اخبار هنری شهریورماه 1402 در مجله میدان آزادی، مثل ماه‌های گذشته، با «کاغذ اخبار هنر» است. ششمین شماره از این سری مطالب را در ادامه به قلم خانم «حنانه شکیبا» می‌خوانید:
خیلی زودتر از آنچه تصور می‌کردیم به پایان شهریورماه رسیدیم و پایان هر ماه یعنی آغاز کاغذ اخبار همان ماه. این شما و این کاغذ اخبار شهریورماه به انتخاب و روایت مجله میدان آزادی.
بیایید کاغذ اخبار این ماه را در یک سنت‌شکنی دوست‌داشتنی با ادبیات شروع کنیم.
آرامش قبل از توفان
دنیای ادبیات در شهریور ماه چندان پر سرو صدا نبود! حق با شماست! سوال به جایی است اگر بپرسید پس چرا باید کاغذ اخبار را با ادبیات و دنیای بی‌سرو صدایش شروع کنیم؟ پاسخ: چون این آرامش قبل از توفان است! مهرماه زمان معرفی برندگان نوبل است و از همین الان گمانه‌زنی برای اینکه چه کسانی نامزد برنده‌ی نوبل 2023 می‌شوند، شروع شده است.
از آنجایی که آکادمی نوبل در چند سال اخیر به انتخاب نویسندگان نه چندان مشهور، علاقه نشان داده است، بسیاری معتقدند برنده‌ی امسال نویسنده‌ی گمنام چینی «کان ژو» خواهد بود و بسیاری نیز در پیش‌بینی‌ها نام «هاروکی موراکامی» را بر زبان می‌آورند.
آکادمی سوئدی نوبل مسئول انتخاب برنده نوبل ادبیات در سال ۲۰۱۷، یک نویسنده‌ی ژاپنی دیگر به نام «کازوئو ایشی‌گورو» را شایسته دریافت این جایزه دانست و «مو یان» نویسنده‌ی چینی هم در سال ۲۰۱۲ دیگر نویسنده آسیایی بود که در دودهه اخیر موفق به دریافت این جایزه شد.
آکادمی نوبل هیچ‌وقت نشانه‌ای از اینکه چه کسانی شانس اصلی دریافت جایزه هستند اعلام نمی‌کند و فهرست نامزدهای هر سال را ۵۰ سال دیگر منتشر می‌کند، بنابراین به عنوان مثال کسی که امسال نامزد جایزه‌ی نوبل ادبیات باشد در سال ۲۰۷۳ متوجه این موضوع خواهد شد؛ پس حتی اعلام برنده‌ی نهایی هم فایده‌ای به حال نامزدها نخواهد داشت!
کتابخانه‌ی رویایی
می‌دانستید بهترین کتابخانه‌ی جهان کجاست؟ و یا اصلا می‌دانستید نهادی وجود دارد که بهترین کتابخانه‌ی جهان را انتخاب می‌کند؟ فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها و مؤسسات کتابخانه‌ای در روتردام هلند، شهریورماه کتابخانه «گابریل گارسیا مارکز» در بارسلون را به عنوان بهترین کتابخانه‌ی عمومی جدید در جهان معرفی کرد. گارسیا مارکز اگرچه اهل آمریکای جنوبی بود اما چندسالی در بارسلون زندگی می‌کرد و محبوبترین نویسنده‌ی اسپانیولی‌زبان، بعد از سروانتس خالق «دن‌کیشوت» محسوب می‌شود.
هیات داوران ضمن اعلام جایزه، کتابخانه «مارکز» را به خاطر معماری و رویکرد نوآورانه‌اش برای تشویق مردم محلی به استفاده از این منابع مورد تمجید قرار داد. علاوه بر این، آنها همچنین نحوه‌ی تعامل کارکنان با جامعه‌ی محلی، انعطاف‌پذیری فضاها و خدمات، تعهد به یادگیری و پایداری ساختمان را ستودند.
«نئوس کاستلانو» مدیر کتابخانه «گابریل گارسیا مارکز» در واکنش به این خبر گفت: «ما جایزه را دقیقا به این دلیل دریافت کردیم که مدلی را انتخاب کردیم که کتابخانه را در امتداد فضای خانه با صندلی راحت طراحی کردیم. فضاهایی را انتخاب کردیم که به مردم احساس در خانه بودن می‌دهد. این امر موجب شده بود که بچه‌های کوچک و افراد مسن، ساعت‌ها را در کتابخانه بگذرانند؛ آنها فقط برای بردن کتاب به این‌جا نمی‌آیند و خیلی زمان بیشتری را این‌جا می‌گذرانند».
آرزوی استاد فرشچیان
قدیم‌ترها پیش از اینکه دانشگاهی باشد و دانشجویی، در عالم هنر این مملکت نظام نانوشته‌ای وجود داشت به نام نظام استاد-شاگردی که در همه‌ی شاخه‌های هنر سنتی از موسیقی گرفته تا نقاشی عمومیت داشت. در این نظام، استاد بود که گوهر نهفته‌ی استعداد هنرجو را صیقل می‌داد و در یک فرآیند اخلاق‌مدار، جواهری از شاگرد می‌ساخت و تحویل عالم هنر می‌داد تا شاگرد دیروز، استاد امروز شود و خود کاشف گوهر هنری دیگران... اما با آمدن نظام دانشگاهی این شیوه‌ی سنتی به فراموشی سپرده شد؛ اگرچه بودند اساتیدی که این شیوه را در عالم هنر رها نکردند و معتقد بودند نظام دانشگاهی فعلی هنرمند نخواهد ساخت و در پی برپایی نظام استاد-شاگردی در عالم هنر بودند. ایده‌ی اصلی این دانشگاه مستقیما به استاد فرشچیان باز می‌گردد و از آرزوهای ایشان بود که این شیوه‌ی آموزشی عملیاتی شود تا اینکه در شهریور ماه 1402، این شیوه در آموزش هنرهای سنتی به تصویب رسید.
شیوه‌ی استاد-شاگردی، خودشناسی در ذات هنر را آموزش می‌دهد و اساتید این شیوه معتقدند نمی‌توان با شیوه‌ی ترمی-واحدی نظام غرب، هنرمند به جامعه تحویل دهیم.
چهار گرایش نگارگری، تذهیب، تشعیر و صور خیالی در این شیوه در نظر گرفته شده است و گرایش معماری سنتی و مرمت نیز از برنامه‌های بعدی این شیوه خواهد بود.
ایندیانا جونز هلندی
در عالم جهانی نقاشی هم یک اتفاق جالب افتاد و آن اینکه نقاشی معروف «باغ پرسوناژ نوینن در بهار» اثر «ون گوگ» در سال ۱۸۸۴ که در جریان قرنطینه‌های مربوط به کووید-۱۹ در یک سرقت شبانه از یک موزه ربوده شده بود، توسط «آرتور برند» معروف به «ایندیانا جونز دنیای هنر» کشف شد.
او که آثار هنری متعددی را به موزه‌های هلند بازگردانده، این نقاشی را از دست یک تبهکار کوکائین که می‌خواست از این تابلوی معروف به عنوان وثیقه برای کاهش مجازات خود استفاده کند، نجات داد و به موزه بازگرداند.
نقاشی «باغ پرسوناژ» که از اوایل زندگی حرفه‌ای «ون گوگ» قبل از شروع نقاشی‌های پست امپرسیونیستی این هنرمند از جمله «گل‌های آفتابگردان» خلق شده، شهر کوچک هلندی که والدین ون گوگ در آن زندگی می‌کردند را به تصویر می‌کشد.
ماه در آغوش زمین
و اما سری بزنیم به دنیای عکاسی که در شهریورماه با دو رویداد بزرگ همراه بود. اولی پدیده‌ی ماه کامل که برای عکاسان سوژه‌ی بسیار خوبی بود. ستاره‌نگاران در سراسر جهان چهارشنبه هشتم شهریورماه با ماه کامل روبرو شدند. در این اتفاق که به آن «blue moon» یا «ماه آبی» می‌گویند، ماه کامل به طرز غیر قابل باوری به زمین نزدیک می‌شود و هر دو یا سه سال یک بار (زمانی که طی یک سال به جای دوازده ماه کامل، سیزده ماه کامل دیده شود) اتفاق می‌افتد. این «ابر ماه» حدود ۱۸۰۰ مایل بیش از فاصله معمول خود به زمین نزدیک شده است. عکاسان زیادی در سراسر جهان از این پدیده و نمادی از کشورشان عکاسی کرده‌اند اما متاسفانه عکس و منظره‌ای از این پدیده در ایران و از سوی عکاسان ایرانی منتشر نشده است.
پرندگان ژست می‌گیرند
در شهریورماه رقابت «عکاسی سال 2023 پرندگان» را داشتیم که به ثبت عکس‌های جالبی از پرندگان منجر شد. این رقابت شاخه‌های مختلفی همچون عکاسی پرتره‌ی پرندگان، پرندگان در حال پرواز، پرندگان شهری، عکس طنز پرندگان، پرندگان در محیط زیست و رفتار پرندگان را شامل می‌شد.
برخورد یک شاهین بحری با پلیکان قهوه‌ای «گاو را از شاخ‌هایش بگیر»، برنده جایزه طلایی بخش رفتار پرندگان و برنده اصلی این دوره از رقابت
در این دوره از این رقابت عکاسی، بیش از ۲۰۰۰۰ نفر برای رقابت در بزرگترین جایزه‌ی عکاسی پرندگان جهان و دریافت جایزه بزرگ ۵۰۰۰ پوندی شرکت کردند.
«سبز درخشان»، برنده جایزه طلایی بخش بهترین پرتره
اما نوبتی هم که باشد دیگر نوبت سینماست که خیلی وقت است یک لنگه پا، پشت در کاغذ اخبار شهریور ایستاده است تا نوبتش شود.
ونیز، هشتادساله می‌شود
خب عالم سینما به دلیل اعتصابات سراسری هنرمندان در آمریکا و اروپا، با چالش‌های زیادی روبرو شده است اما همچنان چرخ خبرها و جشنواره‌ها و سینماها می‌چرخد و ما می‌توانیم هنوز از اتفاقات جدید در این هنر بگوییم.
مهمترین رخداد شهریورماه چیزی جز جشنواره‌ی فیلم ونیز، قدیمی‌ترین جشنواره‌ی سینمایی جهان نیست که امسال در اوایل شهریورماه هشتادسالگی‌اش را در ایتالیا آغاز کرد. ونیز در سال‌های اخیر همواره یکی از مهمترین جشنواره‌ها برای معرفی فیلم‌ها به فصل جوایز سینمایی و اسکار بوده است.
«لورنزو ماتوت» تصویرگر و هنرمند ایتالیایی، برای ششمین سال متوالی طراحی پوستر رسمی جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم ونیز را بر عهده داشته و اعلام کرده تصویر طراحی شده برای پوستر امسال از سنت فیلمهای جاده‌ای الهام گرفته شده است و از این طریق به دنبال بیان احساسات آزادی، ماجراجویی و کشف سرزمین‌های جدید است.
خب حالا حدود ده روزی می‌شود که جشنواره ونیز به پایان رسیده و شیر طلای جشنواره به «بیچارگان» یورگوس لانتیموس رسیده است. ایران هم با دو نماینده در این جشنواره حضور داشت یکی پویانمایی ۲۰ دقیقه‌ای «در سایه سرو» در بخش مسابقه افق فیلمهای کوتاه جشنواره و «سازدهنی» امیر نادری که به بخش مسابقه فیلمهای کلاسیک هشتادمین جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز راه پیدا کرده بود.
پولانسکی تحریم می‌شود
خبر بعدی سینمای جهان که در حاشیه‌ی جشنواره‌ی ونیز رخ داد این است که سه کشور آمریکا، انگلیس و فرانسه، فیلم جدید رومن پولانسکی را تحریم کرده‌اند و تهیه‌کننده‌ی فیلم «کاخ» در نشست مطبوعاتی این فیلم در جشنواره‌ی ونیز عنوان کرد که حق پخش این فیلم در سراسر اروپا فروخته شده است، با این حال در فرانسه، بریتانیا یا ایالات متحده این فیلم خریدار ندارد؛ پولانسکی، به دلیل محکومیت به تعرض به یک دختر ۱۳ ساله در سال ۱۹۷۷ از ایالات متحده گریخت، جرمی که او به آن اعتراف کرد. پس از آن که جنبش #MeToo در سال ۲۰۱۷ که به دنبال سوء استفاده‌ی جنسی «هاروی واینستین» تهیه‌کننده‌ی هالیوود راه افتاد، تعدادی از زنان اعلام کردند که پولانسکی در نوجوانی نیز به آنها تعرض کرده است.
گیلگمش راهی آمریکا شد
«گیلگمش» از تازه‌ترین تولیدات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، برگرفته از قدیمی‌ترین اثر حماسی و ادبی جهان، به‌تازگی پس از حضور در جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم «پینوس» برزیل توانسته به مرحله پایانی جشنواره بین‌المللی فیلم «شوگر لوف» آمریکا که در روزهای اول و دوم مهر سال جاری (۲۳ و ۲۴ سپتامبر ۲۰۲۳) در شهر نیویورک آمریکا برگزار خواهد شد، راه یابد و در روز دوم مهر ۱۴۰۲ (۲۴ سپتامبر ۲۰۲۳) در این جشنواره به نمایش درمی‌آید.
نگهبان شب در اسکار
و اینکه بالاخره نماینده‌ی سینمای ایران در اسکار انتخاب شد و براساس آنچه بسیاری پیش‌بینی کرده بودند، فیلم «نگهبان شب» رضامیرکریمی به این جشنواره را پیدا کرد. این چهارمین بار است که یک فیلم از رضا میرکریمی در رقابت اولیه این رویداد قرار دارد اما منتقدان معتقدند این فیلم برای پخش جهانی با چالش‌های متعددی روبروست.
اولین بار، سال ۱۳۸۴ فیلم «خیلی دور، خیلی نزدیک» و بعدها فیلمهای «یه حبه قند» و «امروز» ساخته میرکریمی به عنوان نماینده‌ی سینمای ایران در اسکار انتخاب شده بودند.
و خبر بعدی از سینمای ایران اینکه پنج فیلم کوتاه و بلند و مستند ایرانی در برنامه‌ی نمایش نوزدهمین جشنواره‌ی بین‌المللی فیلمهای اسلامی کازان روسیه، قرار گرفتند.
فیلم «غریزه» ساخته‌ی سیاوش اسعدی در بخش جهان اسلام، فیلم «بدون قرار قبلی» ساخته‌ی بهروز شعیبی در بخش مسابقه‌ی فیلمهای بلند سینمایی، «گواه» ساخته‌ی آیدا تبینیان در بخش مسابقه‌ی فیلمهای کوتاه داستانی، «ایساتیس» در بخش مسابقه مستند بلند و «آب، باد، خاک، نان» ساخته مهدی زمانپور کیاسری در بخش مستند کوتاه به روی پرده رفتند.
مرمت فیلمهای خاطره‌انگیز
چندی است در ایران، طبق یک شیوه‌ی پسندیده که این روزها باب شده است، فیلمهای قدیمی را مرمت و با یک کیفیت قابل‌قبول دوباره اکران می‌کنند. در شهریور ماه، دو فیلم مرمت‌شده‌ی «سفیر» و «کافه ترانزیت» را بازسازی و اکران کردند.
فیلم سفیر به کارگردانی فریبرز صالح و نویسندگی مشترک او و کیهان رهگذر، اولین ابرپروژه‌ی سینمایی بعد از انقلاب است با بازی فرامرز قریبیان، که به مناسبت ایام اربعین در سینما تک موزه‌ی هنرهای معاصر اکران شد.
و روز سه‌شنبه ۲۱ شهریور همزمان با روز ملی سینما، نسخه‌ی مرمت شده‌ی فیلم سینمایی «کافه ترانزیت» نیز ساخته‌ی زنده‌یاد کامبوزیا پرتوی در ۳۳ سالن سینمایی کشور روی پرده می‌رود.
«کافه ترانزیت» محصول سال ۱۳۸۴ است و نخستین‌بار در بیست‌و‌سومین دوره‌ی جشنواره‌ی فیلم فجر روی پرده رفت و دو سیمرغ بلورین برای فیلمنامه (کامبوزیا پرتوی) و بهترین بازیگر نقش اول زن (فرشته صدرعرفایی) را گرفت.
مهمترین فراخوان‌های هنری
در شهریورماه فراخوان مهمترین رویدادهای هنری نیمه‌ی دوم سال را داشته‌ایم که نمی‌توان از ذکرشان در کاغذ اخبار گذشت. فراخوان شاخه‌های مختلف هنری جشنواره‌ی فجر که به گواه بسیاری از منتقدان و صاحب‌نظران مهمترین رویداد هنری ایران است.
فراخوان چهل و دومین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر که ثبت‌نام بخش بین‌الملل از اول مهرماه و بخش ملی از اول آبان‌ماه آغاز می‌شود.
فراخوان چهل‌ودومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در بخش‌های نمایش‌های صحنه‌ای، تئاتر خیابانی، تئاتر ملل، تئاتر دانشجویی، مسابقه نمایشنامه‌نویسی، نمایش‌های تلویزیونی، رادیوتئاتر، مسابقه و نمایشگاه عکس و پوستر تئاتر و فراخوان بخش غیررقابتی سی و نهمین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر نیز در شهریورماه منتشر شد.
فیلسوف سینمای ایران
در پایان کاغذ اخبار این ماه هم خوب است از روحانی‌ای یاد کنیم که شاعر و بازیگر شد و اگر بیشتر عمر می‌کرد، ششم شهریور باید شمع تولد 67 سالگی‌اش را فوت می‌کرد.
او کسی نیست جز حسین پناهی که دروس حوزوی را به سفارش پدرش در مدرسه‌ی آیت‌الله گلپایگانی در بهبهان خواند و بعد از چند ماه فعالیت در کسوت روحانی، به تهران مهاجرت کرد و درس خواند و دوره‌ی بازیگری و نمایشنامه‌نویسی را گذراند.
پناهی بازیگری را از مجموعه‌ی تلویزیونی «محله بهداشت» آغاز کرد و در دهه‌ی ۶۰ و اوایل دهه‌ی ۷۰، یکی از پرکارترین و نوآورترین نویسندگان و کارگردانان تلویزیون بود.
نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد برای فیلم «در مسیر تندباد» در سال ۱۳۶۷ و دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول مرد برای فیلم «سایه‌ی خیال» در سال ۱۳۶۹ و نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد برای فیلم «مهاجران» در سال ۱۳۷۱ برخی از افتخارات حسین پناهی است.
به پایان آمد این دفتر، حکایت اما همچنان در عالم هنر و ادبیات باقی است.