مجله میدان آزادی: انیمیشن نژا۲ (Ne Zha II) به‌کارگردانی «یانگ یو» (با نام دیگرِ «جیائوزی»)، امسال توانست دو عنوان و رکورد استثنایی«پرفروش‌ترین فیلم سال 2025 در جهان» و «پردرآمدترین انیمیشن تاریخ سینما» را کسب کند. به همین دلیل از حسن صنوبری -منتقد سینما- درخواست کردیم ریویوی نقد و بررسی قسمت نژا2 را هم در ادامۀ ریویوی نقد و نظری به نژا 1 برایمان بنویسد، مخصوصا که قسمت دوم دنبالۀ قسمت اول است و برای فهم و تماشای این انیمشین حتما باید هر دو را دید. همچنین، برای نوشتن ریویوی شخصی خود دربارۀ این انیمیشن می‌توانید به صفحه انیمیشن نژا 2 در بخش آثار هنری سایت مراجعه کنید.
پوستر انیمیشن چینی «نژا2»، ساخته‌ی «یانگ یو»
نژا و پیشی‌گرفتن انیمیشن چین از آمریکا
«نژا 2» به عنوان پدیدۀ امروز «صنعت» سینما و انیمیشن جهان است. انیمیشنی خوش‌ساخت و جذاب که با هشتاد میلیون دلار ساخته شد و اکنون با فروش بیش از دومیلیارد دلاری‌اش، «پرفروش‌ترین فیلم سال 2025»، «پنجمین فیلم پرفروش تمام تاریخ سینما» و «پردرآمدترین اثر تمام تاریخ انیمیشن» شده است و این رکوردها ممکن است در روزهای آینده باز هم جابه‌جا شوند و قدرتمندتر. شاید از نظر «هنرِ» سینما و انیمیشن، خیلی کشورهای دیگر مثل ژاپن و بعضی کشورهای اروپایی، بارها هنر انیمیشن آمریکا را پشت سر گذاشته باشند، اما از نظر فروش، درآمدزایی، تکنولوژی‌های جدید، عامه‌پسندی و در یک کلام «صنعت»ِ سینما و انیمیشن، این انیمیشن چین است که در سال‌های اخیر انیمیشن آمریکا را پشت سر می‌گذارد. نژا، خیزِ صنعت انیمیشن چین برای محبوبیت بین مخاطب جهانی و به چالش کشیدن صنعت انیمیشن آمریکاست و در ادامه توضیح خواهیم داد این مبارزه‌طلبی و چالش تنها به عالم هنر و صنعت محدود نیست.
بومی‌بودن، پیش از جهانی‌شدن
به‌نظر من نژا 1 در مقایسۀ با نژا 2 -مخصوصا با توجه به میزان پیشرفت تکنولوژی تولید انیمیشن در زمان خود- انیمیشن منسجم‌تر و قدرتمندتری بود. نژا 1 سخنان کمتر و ساده‌تری داشت و به طور کامل از عهدۀ سخنان خود برآمده بود، در حالی‌که نژا 2 سخنان بیشتری دارد و انسجام اثر قبلی را ندارد، اما اینکه چرا نژا 1 علی‌رغم فروش استثنایی خود نتوانست به فروش نژا 2 برسد، تنها یک دلیل ساده دارد: پیش از نژا 1 ، نژا 1 قدرتمند دیگری نبود که زمینۀ لازم را برای فروش انفجاری‌اش آماده کند، نعمتی که نژا 2 از آن بهره‌مند است. جدا از زمینه‌سازی نژا یک از دیگر دلایل این موفقیت عجیب جهانی نژا 2، وفور ارزش‌های بومی در این دو انیمیشن است. کارگردان نژا به خوبی به این حقیقت اشراف داشته است که برای جهانی شدن، برای با موفقیت جهانی شدن باید اول با موفقیت بومی بود. نژا علی‌رغم زبان جهانی و پست‌مدرن خویش، به شدت سرشار از ارزش‌های هنری و فرهنگی چینی است در حدی که اگر کسی بخواهد نژای 2 را بدون دیدن نژای 1 ببیند حتما در فهم بخش‌هایی از اثر گیج خواهد شد. در مطلب نقد انیمیشن نژا 1، از خاستگاه‌های هنری، آبشخورهای فرهنگی، اقتباس‌ها و بینامتنیت‌های نژا سخن گفتیم و اینجا تکرار نمی‌کنیم. طبیعتا همۀ نکاتی که در این زمینه درمورد نژا 1 گفتیم در مورد نژا 2 هم وجود دارد و یک نکتۀ جالب توجه در این زمینه درمورد نژا2 این است: اکران این انیمیشن همزمان با آغاز سال نوی چینی شروع شد!
انیمیشن چینی «نژا2»، ساخته‌ی «یانگ یو»
برتری‌های اختصاصی انیمیشن نژا 2
اما سه ویژگی چشمگیر دیگر نژا 2 که باعث شده‌اند توسعۀ پروژه به درستی صورت بگیرد و این اثر به نسبت قسمت قبلی خود قدم‌های جدیدی را در جلب رضایت مخاطبان بردارد، یکی جلوه‌های ویژۀ بصری فوق‌العاده و تکنولوژی پیشرفتۀ تولید انیمیشن است که طبیعتا با هزینۀ بسیار بالایی هم انجام شده‌اند. تصاویر و جزئیات تصویرپردازی‌ها تا حد زیادی با دقت و واقعیت‌نمایی پرداخته‌شده‌اند و در سکانس‌های متعددی نفس بیننده را حبس می‌کنند. نقطۀ قوت و برتری دیگر نژا 2 هم به قسمت قبلی خود هم به اکثریت انیمیشن‌های اینچنینی، تمرکز بیشتر بر طراحی بدیع و اجرای قدرتمند صحنه‌های اکشن و رزمی است، این ویژگی هم از جمله نکات نفس‌گیر و خیره‌کننده نژا برای مخاطب است. اما سومین ویژگی نژا 2 و برتری‌اش به نسبت قسمت پیشین خود، پیرنگ خلاقانه و مفهوم‌پردازی پیچیده، نمادین وچندلایۀ اثر است. ما در نقد نژا 1 از پیرنگ کلیشه‌ای اثر و شباهتش با آثار دیگر سخن گفتیم؛ اما در نژا 2 پیرنگ علی‌رغم بعضی کلیشه‌ها و اتفاقات شعاری، در مجموع جسورانه و پیش‌روست و تعلیق قدرتمندی را ارائه می‌کند که مخاطبان انیمیشن را به وجد می‌آورد. این سه ویژگی در کنار تمام پتانسیل‌ها و استعدادهایی که نژا 1 داشتند، به نظرم از جمله مهم‌ترین عوامل محبوبیت بالای نژا 2 برای مخاطبان انیمیشن در سراسر جهان است.
انیمیشن چینی «نژا2»، ساخته‌ی «یانگ یو»
آنسوی نمادها و رمزهای نژا
[خطر لو رفتن داستان فیلم]
نژا از نخستین قسمت خود با نمادها و رمزهای فرهنگی، روانشناختی و هنری همراه بود اما این نمادها در نژا دو قدرت و طراوت و جسارت بسیار بیشتری پیدا کردند و به کمک تعمیق و هیجان‌انگیزشدن پیرنگ آمدند. اگر هنوز این قسمت از نژا را ندیده‌اید توصیه می‌کنم سطرهای بعدی را نخوانید و خواندنش را به پس از تماشای نژا 2 موکول کنید؛ چه اینکه دانستن مرموزِ رمزها و مصداق و معنای نمادها پیش از مواجهۀ مستقیم و شخصی با اثر هنری، لذت درک و دریافت مستقیم آن‌ها را به شدت کاهش می‌دهد. البته بعضی نمادها مثل نمادگذاری‌های تائویی و یین و یانگی نژا چندان پوشیده و پنهان و بدیع نیستند، اما نمادهای جدید و خلاقانه یا به تعبیری «اختصاصی» در نژا کاملا هوشمندانه و هنرمندانه پرداخته شده‌اند و کمک ساخت تعلیق قدرتمند داستان آمده‌اند. ما در نژا 1 به نوعی آمیختگی، به تعبیری دیالکتیک و از منظری دیگر یین و یانگِ «خیر» و «شر» را شاهد بودیم، همین آمیزش و گفتگو و نبرد، در نژا 2 پیش می‌رود و قدرت می‌گیرد و با نزاع و تقابل و آمیختگی «ظاهر» و «باطن» همراه می‌شود.
ما در نژا 2 شاهد بدهایی هستیم که نزد همه معروفند به بدی، بدی‌هایی هم دارند، اما سرانجام بینیم خوب‌اند، در اصل و قلب خوب‌اند و محق‌اند؛ همچنین خوب‌هایی را نیز می‌بینیم که معروف و مغرور به خوبی‌اند، شاید خوبی‌هایی هم دارند، اما سرانجام می‌بینیم، بداَند، در اصل و قلب خود منافق، مزور و پلیدند. «بدهای خوب‌نما» در ثروتی عظیم و کاخی سپید (به قول نژا: «خیلی خیلی سفید!») زندگی می‌کنند، با نیروی نظامی قدرتمندی حفاظت می‌شوند و خود را مسئول برقراری نظم و عدالت در سراسر جهان عنوان می‌کنند و همه دوست دارند به زیستن در کنار آنان سفر (تو بخوان: «مهاجرت») کنند، اما در حقیقت همه منافق‌اند، به قوانین خود هم پایبند نیستند و از هرگونه عدالتی دورند، به دیگران تهمت می‌زنند و خود حاضر به نسل‌کشی، سوزاندن و بمباران‌های مهیب (تو بخوان: «اتمی») دیگران‌اند. از سوی دیگر «خوب‌های بدنما» به خشونت و بی‌رحمی معروفند، در آتش و رنج و محاصره و زنجیر (تو بخوان: «تحریم») زندگی می‌کنند، هزاران سال عمر (تو بخوان «تمدن») دارند و به بقای خانواده و همنوعان خویش بیش از منافع فردی اهمیت می‌دهند و نکتۀ مهم‌تر، «اژدها» هستند! با کمی دقت می‌توان فهمید منظور از گروه اول -یا دستکم یکی از مصداق‌های آشکار شخصیت‌های نمادین گروه نخست- دولت‌های قدرتمند، سرمایه‌دار و استعمارساختۀ غربی، به‌ویژه آمریکاست و منظور از گروه دوم -یا دستکم یکی از مصداق‌های آشکار شخصیت‌های نمادین گروه نخست- تمدن‌های شرقی مستقل و در معارضه با غرب به‌ویژه چین است. کشوری که رنگ پرچمش سرخ است و نمادش اژدهاست. در قسمت نخست که شخصیت اژدهایان منفی بود، این سوال برای مخاطب پیش می‌آمد که چرا چین باید انیمیشنی بسازد که در آن اژدها بد است؟! و این سوالی بود که پاسخش را در تعلیق قسمت دوم نژا دریافت کرد!
خرید بلیط نقد و اکران انیمیشن نژا 2
مطالب مرتبط
ریویو: نقد و نظری به انیمیشن «نژا 1»، ساخته «یانگ یو»