مجله میدان آزادی: در تازه‌ترین فهرست از ستون «کتاب‌های پیشنهادی برای خرید از نمایشگاه کتاب» به سراغ یکی از پرطرفدارترین کتاب‌ها یعنی رمان رفته‌ایم اما جنس وطنی‌اش. بیست و هشتمین صفحه از پرونده «اردیبهشت کاغذی» را با ده رمان از شاهکارهای رمان ایرانی به‌روز کرده‌ایم. این متن را با توضیحات خانم پروانه شمس‌آبادی در ادامه می‌توانید بخوانید:
شاید کسانی معتقد باشند که در دنیای دیجیتال و ورود بی‌رویه‌ی اطلاعات، آمار کتاب خواندن، به‌خصوص کتاب داستانی، بسیار پایین است. اما آمارهای واقعی حکایت از آن دارد که رواج کتاب‌های الکترونیک باعث رشد فروشِ گاه حتی بیش از صددرصدی رمان‌ها شده است. به جز این نمی‌توان کتمان کرد که دوره‌هایی چون داستان‌نویسی، نقد رمان و نویسندگیِ خلاق، در هیچ دوره‌ای به اندازه‌ی امروز محبوب نبوده است. بله نوشتن و خواندن یک امر طبیعی و جدایی‌ناپذیر زندگی انسان‌هاست. انسان چه اولیه و چه امروزی، داستان را دوست دارد و هر لحظه‌ای که بتواند خود را از آن جدا نخواهد ساخت. ما هم تصمیم گرفتیم به علت علاقه‌ی انسان به داستان، در میان فهرست‌های مختلفی که در پرونده‌ی اردیبهشت کاغذی تدارک دیدیم، فهرستی را هم به شاهکارهای رمان ایرانی اختصاص دهیم؛ شاهکارهایی از دهه‌های دور و نزدیک ادبیات داستانی ایران.
1. سووشون
«سووشون» اثر درخشان سیمین دانشور و از پرفروش‌ترین رمان‌های ایران است که انتشارات خوارزمی چاپ آن را به عهده داشته است. سووشون رمانی در ژانر سیاسی، اجتماعی و عاشقانه شمرده می‌شود. سیاسی و اجتماعی از این رو که دانشور به تاریخ اشغال ایران در جنگ جهانی آن هم با نگاهی کاملاً استعمارستیز می‌پردازد و استعمارستیزی این رمان آنجا مهم می‌شود که تاریخ نگارش آن در دهه‌ی 40 است که ایران بالاترین میزان درآمدهای نفتی و توسعه را داشت.
نثر سلیس، پختگی شخصیت‌ها، بار ادبی و سپری شدن داستان در یک بستر بومی در سووشون موجب شد این اثر بسیاری اوقات از منابع تدریس ادبیات و رشته‌های وابسته در دبیرستان و دانشگاه‌ها باشد.
2. کلیدر
یکی از مهم‌ترین مکتب‌های ادبی ایران، مکتب خراسان است. مکتبی که بیش از همه محمود دولت‌آبادی سردمدار آن است. گرچه دولت‌آبادی به واسطه‌ی بومی بودن این خطه و به واسطه‌ی تجربه‌ی زیسته‌ی متنوعش، آثار ارزشمند زیادی در مکتب خراسان خلق کرده اما از این بین «کلیدر» چیز دیگری است. کتابی که دولت‌آبادی از بیست و هفت هشت سالگی نگارشش را آغاز و تا چهل و دو سالگی ادامه داد و انتشار این اثر ده جلدی هم از سال 1357 تا 1363 به طول انجامید. بنابراین بر ماست «یک یادگاری برای مردم آینده ما» را بخوانیم و از سبک واقع‌گراییِ مختصِ مکتب خراسان که از زمین تا آسمان با واقع‌گرایی مکتب جنوب تفاوت دارد لذت ببریم. کلیدر، این شاهکار ادبیات روستایی را می‌توانید از انتشارات فرهنگ معاصر تهیه کنید.
3. آتش بدون دود
«آتش بدون دود» یک عاشقانه‌ی سیاسی و انقلابی است از جهان ترکمن‌های ایرانی و شاید با نگاهی نمادین به کل تاریخ ایران. جلدهای اول این رمان هفت‌جلدی را نادر ابراهیمی پیش از انقلاب نوشت و جلدهای آخر را پس از انقلاب. قبل از انقلاب خودش سریالی تلویزیونی هم از این رمان ساخت که در تلویزیون آن روزگار پخش شده بود.
فارغ از این حواشی و فارغ از مضمون کتاب، آتش بدون دود یک رمان هیجان‌انگیز و نفس‌گیر است که هم جزو مهم‌ترین شاهکارهای تاریخ رمان ایرانی حساب می‌شود و هم شاید مهم‌ترین اثر نویسنده‌ای که آثار موفق و محبوب برای مخاطب عام و خاص کم ندارد.
از نظر نثر قدرتمند، انبوه شخصیت‌پردازی‌های استادانه، گستردگی پیرنگ، حجم بالای قصه‌ها و مضمون‌های خرد و روایت بخش‌های گسترده‌ای از رنج‌های تاریخی و زیبایی‌های جغرافیای بومی شاید این اثر را فقط با کلیدر بتوان قابل مقایسه دانست. البته که جهان و نگاه نادر ابراهیمی با محمود دولت‌آبادی تفاوت بسیاری دارد و در میان مخاطبان ایرانی هرکدام طرفدارانی جدی و جداگانه دارند.
4. خانه ادریسیها
غزاله علیزاده عمری طولانی نداشت و وقتی توانست با «خانه ادریسیها» لوح زرین و دیپلم افتخار جایزه‌ی بیست سال ادبیات داستانی ایران را صاحب شود، سه سال از مرگش گذشته بود. خانه ادریسیها، راوی تغییراتی است که انقلاب بلشویکی در یک خانواده‌ی مرفه روشنفکر منزوی پدید می‌آورد. خانواده‌ای که دردها و رنج‌های مخصوص به طبقه‌ی خودشان را دارند و عنوان مرفه بی‌درد به آن‌ها اطلاق نمی‌گیرد.
گرچه ماجرای رمان با پس‌لرزه‌های انقلاب بلشویکی شروع می‌شود با این حال رنگ و بوی سیاسی کار آنچنان پررنگ نیست که کشف و شهود روابط و عواطف انسانی هست. و باز هم این کشف و شهود هرگز کار را به سبک رمانتیسم نزدیک نکرده است؛ بلکه فضای اثیری و سبک واقع‌گرای رمانِ این نویسنده‌ی متولد مشهد، تنه به تنه‌ی مکتب ادبی خراسان می‌زند. خانه ادریسیها را از انتشارات توس تهیه کنید.
5. چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم
سال 2002، وقتی زویا پیرزاد کتاب «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم» را نوشت و نشر مرکز آن را در اسفند سال 1380منتشر کرد، هنوز کسی چندان به مشکلات به ظاهر ساده‌ی یک زن خانه‌دار ایرانی نپرداخته بود؛ نه در ادبیات نه در سینما. اما کلاریس، زن خانه‌دار ایرانی-ارمنیِ کتاب چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم با تبحر زویا پیرزاد در نوشتن نثری روان اما نه چندان ساده -بسیار شبیه به آرایه‌ی سهل و ممتنع در شعر- توانست نشان دهد که خانه‌داری و دغدغه‌های یک بانوی خانه‌دار، نه تنها سخیف، کم و بی‌ارزش نیست که انجام کارهایی که تنها در چشم دیگرانی که از دور نظاره‌گرند، به ظاهر ساده است، چگونه روح یک انسان را مستهلک می‌کند. و زنان خانه‌دار در جریان رتق و فتق همیشگی کارهای تکراری خانه چقدر نیازمند اتفاقات تازه هستند؛ کارهایی که آرامش همه‌ی اعضای خانواده در زندگی فردی و جمعی، به انجام درست آن‌ها از سوی یک کدبانوی خانه‌دار بستگی دارد؛ چه متوجه این موضوع باشند چه نباشند.
زویا پیرزاد برای نوشتن «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم»، جایزه‌های بهترین رمان سال بنیاد گلشیری، کتاب سال وزارت ارشاد ایران، بهترین رمان سال پکا و لوح تقدیر جایزه‌ی ادبی یلدا را به خانه برد و کتابش نه تنها به دست فارسی‌زبانان که به دست اهالی زبـان‌های آلمانـی، ترکـی، یونـانـی، فرانسـوی، انگلیسی، چینی و نروژی رسیده و در این کشورها ترجمه و منتشر شده است.
6. رازهای سرزمین من
سال 1366 بود که رضا براهنی دوجلدی «رازهای سرزمین من» را منتشر کرد. رمانی درباره‌ی مسائل سیاسی و تاریخی ایران معاصر در قبل و هنگام انقلاب. براهنی در این رمان که بعدها به زبان‌های مختلف از جمله فرانسه ترجمه شد، با پیوند دادن خیال و واقعیت، توانست فضایی موهوم و رازناکی خلق کند که ادامه دهنده‌ی مکتب ادبی آذربایجان باشد. این رمان پرجزییات، پرشخصیت و پرماجرا را می‌توانید از انتشارات نگاه تهیه کنید.
7. چشمهایش
بزرگ علوی با خلق این رمان موفق شد برای اولین‌بار ترکیب موفقی از رمان سیاسی و رمان عاشقانه بسازد. چشمهایش ماجرای مبارزات یک نقاش به نام استاد ماکان است که مخاطب از زبان زنی زیبا و فریبا به نام فرنگیس می‌شنود. فرنگیس که دختری مرفه و بی‌تفاوت نسبت به جامعه و استبداد رضاخان بود در جریان عشق به استاد ماکان با مفهوم مبارزه برای آزادی آشنا می‌شود و حتی دست به فداکاری می‌زند. چشمهایش را از انتشارات نگاه تهیه کنید.
8. همسایه‌ها
احمد محمود بعد از رمان «همسایه‌ها» رمان‌های خواندنی و قابل توجهی نوشت اما همچنان این اثر پرخواننده‌ترین اثر اوست. همسایه‌ها روایت بلوغ فردی و اجتماعی خالد در بحبوحه‌ی مبارزات ملی شدن صنعت نفت است. در خوزستانی که از تب گرما و نفت و فعالیت احزاب چپ می سوزد، خالد به دنبال پیدا کردن راه خودش است. همسایه‌ها را از انتشارات امیرکبیر تهیه کنید.
9. مردگان باغ سبز
محمدرضا بایرامی در رمان «مردگان باغ سبز» به وقایع مربوط به پا گرفتن و منهدم شدن فرقه‌ی دموکرات آذربایجان می‌پردازد. در واقع بایرامی حکایت دوران یک تجزیه‌طلبی پیروز شده و سپس شکست‌خورده را برای خواننده‌ی امروزی بیان می‌کند. داستان بسیار گیرای بایرامی در دو خط موازی پیش می‌رود. یک خط مربوط به بولوت است، پسربچه‌ای که پدرش را در همین غائله از دست داده است. خط دیگر مربوط به بالاش است، پدر بولوت، که به عمال فرقه‌ی دموکرات اعتماد می‌کند و تمام زندگی‌اش را می‌بازد. مردگان باغ سبز را از انتشارات سوره مهر تهیه کنید.
10. اسفار کاتبان
ابوتراب خسروی در رمان کوتاه «اسفار کاتبان» به سراغ نقش قدیسان در ساختن جوامع رفته است. سعید به اقلیما، یک دختر یهودی علاقهمند شده است اما باورهای خشن و متعصبانه‌ی یهودیان که هرگز نمی‌توانند چنین رابطه‌ای را تحمل کنند می‌رود که جان هر دو را در معرض خطر قرار دهد. اسفار کاتبان را از انتشارات گمان تهیه کنید.
