میدان آزادی: چهارمین صفحهی پروندهپرتره محمد نوری را با یادداشتی از علی سدیری دربارهی این هنرمند سرشناس موسیقی ایران بخوانید:
موسیقی ما بعد از ورود رادیو و صفحات گرامافون به کشور خیلی تغییر کرد و ذائقهی مردم هم کمکم با موسیقی غربی اخت شد. این تغییر باعث شد علاوه بر نوآوری در آهنگسازی و نوازندگی، در خوانندگی هم اتفاقی نو بیفتد و فضا برای حضور خوانندگانی با صداهای متفاوت باز شود. یکی از این خوانندگان خوب ایرانی با صدای متفاوت که سعی میکرد در کارهایش از فضاهای غربی پلی به موسیقی محلی ایرانی بزند، محمد نوری بود.
محمد نوری (۱۳۸۹-۱۳۰۸) در دانشگاه تهران زبان و ادبیات انگلیسی و مبانی تئاتر خواند و این تحصیلات در سبکی که او میخواست در موسیقی پیش بگیرد خیلی کمکش کرد.
قطعهی «جان مریم» که شاید معروفترین ساختهی محمد نوری باشد بهترین نمونه برای سبک خاص اوست. قطعهای که ملودیاش رنگ و بوی گیلانی و غربی را در کنار یک ضربآهنگ شش و هشت سنگین یا همان اسلو راک (Slow Rock) با هم آشتی داده است. این قطعه در آلبومی با همین نام منتشر شد. جان مریم یکی از دو آلبوم محمد نوری قبل از انقلاب بود و ملودیهایی داشت که توانایی صدای نوری در محدودهي باس و قدرت تکنیکش در آواز را خوب به رخ میکشید. در این آلبوم قطعهی شنیدنی دیگری با شعری از حسین منزوی هم بود: «نمیشه غصه ما رو یه لحظه تنها بذاره.» خیلی از قطعات این آلبوم سالها بعد در همکاری نوری با فریبرز لاچینی و محمد سریر بازخوانی شدند.
نوری آثاری خواند که بسیاری از آنها شعر و ملودی فولکلور ولی تنظیمی غربی داشتند. این سبک ویژهی خود او بود. او برای وارد کردن موتیفهای فولکلور به موسیقی جدید ایران تلاشهای فراونی کرد و قطعات گوشنوازی چون «تو بیو» و «شالیزار» را از خود به یادگار گذاشت.
وقتی آثار نوری را مرور میکنیم چیزی که بیش از همه توجهمان را جلب میکند ترانههای میهنی اوست؛ قطعاتی که برای مردم ایران خاطرهی جمعی شدهاند. قطعهی «با تو هستم ای وطن» با آهنگسازی فریبرز لاچینی یکی آثار میهنی شنیدنی اوست. شاید محبوبترین ترانهي میهنیاش «سرزمین محبوب من» باشد که شهرام گلپریان آهنگسازی آن را بر عهده داشت؛ اثری ماندگار و موفق.
سه آلبوم نوری با آهنگسازی شهرام گلپریان و چهار آلبومش با آهنگسازی محمد سریر تولید شدند. اگرچه در آهنگسازی محمد سریر ارکستراسیون نقش پررنگتری دارد اما در همهی این آلبومها تعداد قطعاتی که در گامهای ماژور ساخته شدهاند خیلی بیشترند.
چرا نوری این همه اثر در گامهای ماژور خواند؟ آیا خودش به این نوع کارها علاقهمند بود یا این سلیقهی محمد سریر بود؟ جواب این پرسشها را دقیق نمیدانیم. چیزی که میدانیم این است که در نتیجهی این همکاری طولانیمدت قطعات درخشانی مثل «تو بمان» متولد شدند اما در مجموع تنوع آهنگهایی که سریر برای نوری ساخته کم است.
او در یکی از بهیادماندنیترین کنسرتهایش قطعهی بینظیر «سفر برای وطن» را در حضور نادر ابراهیمی اجرا کرد؛ یکی از آثار میهنی موفقش که روی شعری از همین شاعر ساخته شده بود. این قطعه تیتراژ سریال کودک و نوجوان «سفرهای دور و دراز هامی و کامی در وطن» به کارگردانی ابراهیمی بود. ابراهیمی در حالی روی صندلی کنسرت نوری نشسته بود که بعد از پرتودرمانی روی تومور مغزیاش قدرت تکلم را از دست داده بود. نوری او را «نادر جونم» خواند و گفت «همهی اشتهار من بستگی داشت به این شعر و آهنگی که ایشان سرودند.»