مجله میدان آزادی: پیش از این گزارشی از استودیوهای خاطره‌انگیز تولید انیمیشنی که تعطیل شدند، را برای شما فراهم کردیم. در تازه‌ترین مطلب از این پرونده «ماجرای انیمیشن ایرانی»، گزارشی آماده کرده‌ایم از استودیوهای فعال و خاطره‌انگیز تولید انیمیشن که با وجود همه مشکلات ادامه دادند و خاطره‌های بسیاری را برای کودکان و نوجوانان ایرانی ساخته‌اند. این یادداشت خواندنی را که پارمیس ثاقب‌فر تهیه کرده است، در ادامه بخوانید:
ماندنی‌ها
انیمیشن فعالتیش در ایران را از اوایل دهه‌ی هفتاد با هدفی تجاری شروع کرد. از آن زمان ده‌ها استودیوی انیمیشن‌سازی در ایران شکل گرفتند. بعضی از آن‌ها به سوددهی رسیدند، کارشان را ادامه دادند و نه‌تنها بین مخاطبان ایرانی‌شان محبوب شدند بلکه جوایز بین‌المللی هم برای کشور کسب کردند. در مقابل بعضی ورشکسته شدند و درهای‌شان را برای همیشه بستند. در این یادداشت قصد داریم راجع به آن استودیوهایی بگوییم که به‌رغم وجود مشکلات ماندند، به فعالیت‌شان ادامه دادند و بخشی از خاطره‌ی جمعی کودکان و بزرگسالان ایرانی را ساختند.
شخصیت‌های کارتونی خلق شده توسط استدیوی انیمیشن‌سازی «حور»
حور
از میان استودیوهایی که تا به امروز مانده‌اند و هنوز برای ما خاطره‌سازی می‌کنند، اول از همه باید به استودیوی «حور» اشاره کنیم؛ استودیویی که علی‌رغم تمام چالش‌های صنعت انیمیشن همچنان پرقدرت پابرجا ایستاده است. حور سازنده‌ی آثاری چون «جنگل فندق»، «سمنو و شقاقل» و «مهارت‌های زندگی» است که رکورددار پربیننده‌ترین سریال انیمیشنی ایران هستند. همچنین کارهایی چون «مثل‌نامه» و کارهای راهنمایی‌رانندگی معروف به «سیا ساکتی» که «حور» همچنان در حال ساخت آن‌هاست، برای نسل‌های مختلف سرشار از خاطره هستند. «شهاب کسرایی» تحصیل‌کرده‌ی نرم‌افزار و «محمدرضا تقدسی» تحصیل‌کرده‌ی هنر از مؤسسان و مدیران اصلی «حور» هستند که نشان می‌دهد حور، از همان ابتدا مبنایش را بر ترکیب هنر و تکنولوژی گذاشت.
«اشکان رهگذر» از موسسان استدیوی انیمیشن‌سازی «هورخش»
هورخش
دومین استودیو، استودیوی «هورخش» است. «رهگذر»های انیمیشن که حالا سال‌هاست در انیمیشن ماندگار شدند آرمان، اشکان و احسان رهگذر، مؤسسان «هورخش»اند. این استودیو که از ابتدا خود را از استودیوی «صبا» و صدا‌وسیما جدا کرد، کارخانه‌ی تولید خاطره برای کودکان دهه‌ی نودی است.
«آخرین داستان»، «گنجینه‌ی اژدها»، «ژولیت و شاه» و... با گرافیک‌های خاص و جذاب‌شان علاوه‌بر افتخارآفرینی در جشنواره‌های گوناگون، سهم بسزایی در ذهن انیمیشنی کودک و بزرگسال ایرانی دارند.
شخصیت‌های کارتونی خلق شده توسط استدیوی انیمیشن‌سازی «زیر گنبد کبود»
زیر گنبد کبود
از «حور» و «هورخش» که بگذریم، به «زیر گنبد کبود» می‌رسیم؛ استودیوی برادران نکویی. «بابک» و «بهنود نکویی» کارشان را ابتدا با ساخت آثار تبلیغاتی شروع کردند و بعد به‌سراغ ساخت انیمیشن رفتند و حالا سال‌هاست که در انیمیشن ایران فعالاند. کمتر کسی است که «روبی و جوجه‌ها» را در تلویزیون ندیده باشد و به‌خاطر کیفیتش آن را با انیمیشن‌های خارجی اشتباه نگرفته باشد.
شخصیت‌های کارتونی خلق شده توسط استدیوی انیمیشن‌سازی «حرکت کلیدی»
حرکت کلیدی
استودیوی «حرکت کلیدی» با به تصویر کشیدن «پوریای ولی» در «پهلوانان»، یکی از محبوب‌ترین مجموعه انیمیشن‌های ایرانی را به نام خود زد. همینطور انیمیشن «شجاعان» که درباره‌ی رشادت‌های هوانیروز در جنگ است، از ساخته‌های پرطرفدار و خاطره‌انگیز «حرکت کلیدی» است. «سید علیرضا گلپایگانی» مدیرعامل این استودیو است و «سیاوش زرین‌آبادی» کارگردانی آثار مهم «حرکت کلیدی» را بر عهده داشته است.
انیمیشن «داستان‌های مشاهیر ایران» ساخته‌ی استدیوی انیمیشن‌سازی «ایفا تصویر آریا»
ایفا تصویر آریا
شاخص‌ترین اثر مؤسسه‌ی «ایفا تصویر آریا» انیمیشن «جوانمردان» است. این انیمیشن با نمایش مقاومت ایرانیان در برابر حمله‌ی مغول نه‌تنها در ذهن‌ها ماندگار شد، بلکه جزو آثاری است که محال است یک بخش از آن را ببینید و نخواهید آن را تا انتها تماشا کنید. استودیوی «ایفا» از آن‌هایی است که همچنان با تولید انیمیشن‌های باکیفیت چون «قصه‌های شب چله» قامت انیمیشن ایران را افراشته نگه داشته است. شنیده‌ها حاکی است خانم «الهام ابراهیمی» که نامش در بسیاری از کارهای «ایفا تصویر آریا» مشاهده می‌شود مدیرعامل این مؤسسه است.
استودیوهای نیمه‌خصوصی فعال انیمیشن
انیمیشن «پسر دلفینی» ساخته‌ی استدیوی انیمیشن‌سازی «آسمان خیال»
آسمان خیال
انیمیشن «پسر دلفینی» یک و دو که این روزها محبوب دل‌هاست و حتی محصولاتش در بازار نیز از نسل جدید دلبری می‌کند، نه‌تنها در میان کودکان ایران محبوب شده، بلکه در کشورهای دیگر مثل روسیه و ترکیه هم گل کاشته و طرفداران خودش را پیدا کرده است. استودیوی انیمیشن «آسمان خیال» توانسته جای خود را در انیمیشن ایران به‌خوبی باز کند و دینش را به بچه‌های ایران و جهان ادا کند. «محمدامین همدانی» سازنده‌ی کارهایی چون «فهرست مقدس»، مدیر «آسمان خیال» است.
شخصیت‌های کارتونی خلق شده توسط استدیوی انیمیشن‌سازی «گروه هنر پویا»
گروه هنر پویا
«هنر پویا» کارش را با تولید آثار سینمایی برجسته‌ای چون «فیلشاه» و «شاهزاده‌ی روم» شروع کرد و سپس با «بچه زرنگ» که با همکاری کانون پرورش فکری آن را ساخت، به اوج رسید. «حامد جعفری» مدیر «هنر پویا»ست.
متولیان غیرخصوصی انیمیشن در ایران
از مؤسسات و استودیوهای خصوصی که بگذریم، می‌رسیم به چهار نام آشنا و فعال در حوزه‌ی انیمیشن: مرکز پویانمایی «صبا»، «کانون پرورش فکری»، «مرکز گسترش سینمای تجربی» و «سیمای استان‌ها». این چهار نام به‌عنوان مراکز صاحب سرمایه و در رأس آن‌ها «صبا» به‌عنوان تنها متولی انیمیشن ایران، همواره بیشترین سهم را در تولید انیمیشن داشته‌اند.
طی سال‌های گذشته «صبا» و «سیمای استان‌ها» در ساخت انیمیشن‌های تولیدی و «کانون» و «مرکز سینمای تجربی» در تولید انیمیشن‌های جشنواره‌ای نقشی حیاتی ایفا کرده‌اند. «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» که نسل‌ها همه با آن خاطره دارند از «بارون میاد جَرجَر» خانم «جواهریان» گرفته تا «زیر سایه‌ی سرو» برنده‌ی اسکار را حمایت کرده و «بچه زرنگ» را به‌عنوان اثری بلند و پربیننده در کارنامه‌ی خود دارد.
آثار انیمیشن «مرکز گسترش سینمای مستند تجربی و پویانمایی» هم با شرکت در جشنواره‌های مختلف افتخارات متعددی برای کشور عزيزمان ایران کسب کرده‌اند. «جان باران» و «سلطان و آهو» ازجمله این انیمیشن‌ها هستند.
و در آخر به استودیوی انیمیشن‌سازی «صبا» و «سیمای استان‌ها» می‌رسیم که از زمان تأسیسشان تا به امروز لحظات درخشانی را برای همه‌ی ما رقم زده‌اند.
«صبا» سفارش‌دهنده‌ای است که با استودیوهای مختلف ازجمله برخی از استودیوهای فوق کار کرده و «خداوند لک‌لک‌ها را دوست دارد»، از اولین آثار آن است. در کنار «صبا»، «سیمای استان‌ها» با سیاستی مشابه، به حمایت از انیمیشن‌ها و سفارش انیمیشن پرداخته است. از آخرین آثاری که جزو پربیننده‌ترین انیمیشن‌های شبکه پویاست و برای خردسالان خاطره‌سازی می‌کند می‌توان به انیمیشن «کوچول محله» اشاره کرد که حتی این روزها در مهدکودک‌ها برای بچه‌ها پخش می‌شود.
بد نیست نام سازمان «اوج» را نیز در انتهای نام متولیان یا فعالان انیمیشن ایران بیاوریم. «اوج» متولی انیمیشن نیست اما در آن فعالیت دارد و عمده کارهایش مانند «ببعی» را استودیو «ایما» تولید می‌کند. «اوج» سازمانی دولتی است اما به‌علت توانایی مالی بالا گاه اسپانسر (سرمایه‌گذار) کارهای خصوصی نیز می‌شود.
حتماً استودیوهای خصوصی دیگری که انیمیشن تلویزیونی یا سینمایی تولید کنند وجود دارند. ما در بضاعت این گزارش به معروف‌ترین ، پرکارترین و پرخاطره‌ترین آن‌ها اشاره کردیم. همچنین اضافه کردن نام متولیان دولتی انیمیشن در این گزارش به این علت است که برای مخاطبانی که تازه می‌خواهند پا در راه انیمیشن بگذارند راهنمایی وجود داشته باشد که بدانند انیمیشن ایران در بخش خصوصی، دولتی و نیمه‌خصوصی فعالیت دارد.
انیمیشن ایران با وجود تمام سختی‌ها آهسته و پیوسته، با فراز و فرود، تند و کند اما امیدوار به مسیر خود ادامه خواهد داد؛ مثل باقی هنر ایران.