مجله میدان آزادی: بیستمین روز مهر روز بزرگداشت حافظ شاعر محبوب و مشهور ایران و زبان فارسی است؛ به همین مناسبت و با تبریک این روز به همهی دوستداران حافظ، فهرستی از سیزده آهنگ پاپ برتر که با شعری از حافظ ساخته و پرداخته شدهاند به مخاطبان مجله تقدیم میکنیم. این فهرست را با مقدمه و انتخاب فاطمه همراه بشنوید:
بیستم مهرماه در تقویم فارسی به عنوان روز بزرگداشت «حافظ شیرازی» شاعر و غزلسرای بزرگ ایرانی نامگذاری شدهاست.
زندگی حافظ هم همچون کلامش اسرارآمیز است. حافظ حتی در زمان حیاتش نیز از شهرت زیادی برخوردار بوده و آوازۀ شعر و شاعریاش، علاوه بر سراسر ایران، تا کشورهای عربی و حتی هند رسیدهبود؛ اما از آنجا که نه خودش و نه کاتبان آن دوران بر ثبت و ضبط احوالات زندگیاش اهتمامی نداشتهاند، شرح و احوالات زندگی حافظ بر ما چندان روشن نیست و حتی در مورد سال تولد و وفاتش هم در بین صاحبنظران اختلاف نظر وجود دارد. تنها نکتهای که بدون شک و ابهام درباره زندگی حافظ میدانیم این است که تولد و مرگش در قرن هشتم هجری در شهر شیراز بودهاست. میگویند در نوجوانی شاگرد نانوا بوده و در اوقات فراغت در مکتبخانهای نزدیک نانوایی به درس و بحث مشغول میشده است بهگونهای که در بسیاری از علوم زمانه خود سرآمد میشود. علاوه بر اینها به کار کتابت از نسخ خطی آن زمان نیز اشتغال داشتهاست. او در اشعارش به تحصیل علوم مختلف خصوصا درس قرآن و فراگیری قرائات و روایات گوناگون آن اشاره داشتهاست.
جایگاه و اهمیت حافظ در ادبیات فارسی برهمگان روشن است و بررسی ابعاد مختلف اشعار او همواره برای ادیبان و صاحبنظران محل بحث و گفتگو بودهاست. جدا از جایگاه ویژه حافظ در ادب فارسی بیشک، «حافظ شیرازی»، محبوبترین شاعر نزد عموم مردم ایران است.
حافظ و موسیقی
جدا از تمام زیر و بمها و ظرافتهای ادبی و کلامی در شعر حافظ، ویژگی دیگری که مورد توجه صاحبنظران قرار گرفتهاست، جنبه موسیقایی شعر حافظ است. بکارگیری اسامی سازهای مختلف و اصطلاحات رایج موسیقی آن دوران چون «پرده، دستان، نغمه، نوا، قول، مقام، راه، فرود، ضرب، اصفهان، عراق، بم، زیر و ...» نشان از تسلط حافظ به موسیقی است. پژوهشگران تعداد این اصطلاحات را بالغ بر 69 کلمه دانستهاند. (کتاب حافظ و موسیقی، حسینعلی ملاح،1351)
علاوه بر این دستهبندیهای دیگری از موسیقی شعر حافظ صورت گرفته که شرح آنها در این مجال نمیگنجد.
پیوند عمیق شعر حافظ و موسیقی، سبب شده که موسیقیدانان و خوانندگان رغبت فراوانی به استفاده از شعر حافظ در آوازها و تصانیف داشته باشند. در سالهای گذشته به مناسبت بیستم مهرماه و روز حافظ در مجله میدان آزادی، فهرست ده تصنیف از بهترین آهنگهای سنتی با شعر حافظ و فهرست ده آواز از بهترین آوازهای موسیقی ایرانی با شعر حافظ منتشر شدهاست. امسال نیز به همین مناسبت فهرست ده آهنگ پاپ برتر از ده خواننده با شعر حافظ را انتخاب کرده و در اختیار علاقهمندان به این شاعر بزرگ قرار میدهیم. البته بعضی از این آهنگها با تعریف کلاسیک چندان و به صورت تخصصی در ژانر پاپ نمیگنجند، و به نوعی جزو دستهبندیهایی مثل جاز، راک، ارکسترال، تلفیقی، کلاسیک یا... هستند، اما در عرف عمومی موسیقی به همه اینگونه موارد پاپ میگویند.
در این فهرست آهنگهایی از محمد نوری، محمود (سیامک) علیقلی، علیرضا عصار، محمد اصفهانی، شهریار کهنزاد، محسن چاوشی، فریاد خواجوی، رضا شریعت، سینا سازگاری و امین جوانمردی انتخاب شده است. از تمام خوانندهها یک آهنگ انتخاب شده است، بهجز علیرضا عصار که آهنگ دومش را در انتها و در بخش نیمکت قرار دادیم.
زیباترین آهنگهای خوانندگان پاپ با غزلهای حافظ
1- نکتهدان عشق
خواننده: علیرضا عصار
آهنگساز: علیرضا عصار
تنظیمکننده: فؤاد حجازی
آلبوم: فصل آشنایی
متن ترانه:
زان یار دلنوازم، شُکری است با شکایت / گر نکتهدانِ عشقی، بشنو تو این حکایت
بیمزد بود و مِنَّت، هر خدمتی که کردم / یا رب مباد کس را، مخدومِ بیعنایت
در زلفِ چون کمندش، ای دل مپیچ کآن جا / سرها بریده بینی، بیجرم و بیجنایت
چشمت به غمزه ما را، خون خورد و میپسندی / جانا روا نباشد، خونریز را حمایت
در این شبِ سیاهم، گم گشت راهِ مقصود / از گوشهای برون آی، ای کوکبِ هدایت
از هر طرف که رفتم، جز وحشتم نَیَفزود / زِنهار از این بیابان، وین راهِ بینهایت
عشقت رِسَد به فریاد، ار خود به سانِ حافظ / قرآن ز بَر بخوانی، در چاردَه روایت
2- طلب
خواننده: محمد اصفهانی
آهنگساز: محمد اصفهانی
تنظیم: مهرداد شریف
آلبوم: برکت
-شعر مقدمه آهنگ از «قیصر امینپور» است.
متن ترانه:
ای ساحل آرامشم سوی تو پر میکشم از دوریت در آتشم یارا
دست از طلب ندارم تا کام من برآید / یا تن رسد به جانان یا جان ز تن برآید
بگشای تربتم را بعد از وفات و بنگر / کز آتش درونم دود از کفن برآید
بنمای رخ که خَلقی والِه شوند و حیران / بگشای لب که فریاد از مرد و زن برآید
3- ناوک
خواننده: محسن چاوشی
آهنگساز: محسن چاوشی
- تیتراژ برنامه «بهار جان» ویژه نوروز 1398
متن ترانه:
لفظی فصیح، شیرین، قدی بلند، چابک / رویی لطیف، زیبا، چشمی خوش، کشیده
یاقوت جانفزایش از آب لطف زاده / شمشاد خوشخرامش در ناز پروریده
آن لعل دلکشش بین، وآن خندهٔ دلآشوب / وآن رفتن خوشش بین، وآن گام آرمیده
آن آهوی سیهچشم از دام ما برون شد / یاران چه چاره سازم با این دل رمیده؟
زنهار تا توانی اهل نظر میآزار / دنیا وفا ندارد ای نور هر دو دیده
تا کی کِشم عتیبت؟ از چشم دلفریبت / روزی کرشمهای کن، ای یار برگزیده!
ای از فروغ رویت روشن چراغ دیده / خوشتر ز چشم مستت چشم جهان ندیده
همچون تو نازنینی سر تا قدم لطافت / گیتی نشان نداده ایزد نیافریده
هر زاهدی که دیده یاقوت جان فزایش / سجاده ترک کرده پیمانه در کشیده
تا کی کبوتر دل باشد چو مرغ بسمل / از زخم ناوک تو در خاک و خون تپیده
4- ابر هدایت
خواننده: شهریار کهنزاد
آهنگساز: شهریار کهنزاد
تنظیم: محمدرضا چراغعلی
متن ترانه:
مژدهٔ وصلِ تو کو کز سرِ جان برخیزم / طایرِ قُدسم و از دامِ جهان برخیزم
به ولای تو که گر بندهٔ خویشم خوانی / از سرِ خواجگیِ کون و مکان برخیزم
یا رب از ابرِ هدایت بِرَسان بارانی / پیشتر زان که چو گَردی ز میان برخیزم
بر سر تربتِ من با مِی و مُطرب بنشین / تا به بویت ز لحد رقص کُنان برخیزم
خیز و بالا بنما ای بتِ شیرین حرکات / کز سرِ جان و جهان دست فشان برخیزم
گرچه پیرم تو شبی تنگ در آغوشم کَش / تا سحرگه ز کنارِ تو جوان برخیزم
روز مرگم نفسی مهلتِ دیدار بده / تا چو حافظ ز سرِ جان و جهان برخیزم
5- دلداری
خواننده: سینا سازگاری
آهنگساز: سینا سازگاری
تنظیم: شورا کریمی
متن ترانه:
آن کیست کز رویِ کرم، با ما وفاداری کند / بر جایِ بدکاری چو من، یک دَم نکوکاری کند
اول به بانگ نای و نی، آرد به دل پیغام وی / وانگه به یک پیمانه مِی، با من وفاداری کند
دلبر که جان فرسود از او، کامِ دلم نَگْشود از او / نومید نتْوان بود از او، باشد که دلداری کند
گفتم گره نَگْشودهام، زان طُرِّه تا من بودهام / گفتا مَنَش فرمودهام، تا با تو طَرّاری کند
زان طُرِّهٔ پُرپیچ و خَم، سهل است اگر بینم ستم / از بند و زنجیرش چه غم، هر کس که عیّاری کند؟
6- فاش میگویم و...
خواننده: سیامک(محمود) علیقلی
آهنگساز: محمدرضا علیقلی
تنظیم: محمدرضا علیقلی
- از قطعات موسیقی فیلم سینمایی پناهنده
متن ترانه:
فاش میگویم و از گفتهٔ خود دلشادم / بندهٔ عشقم و از هر دو جهان آزادم
طایرِ گلشنِ قُدسم چه دهم شرحِ فِراق؟ / که در این دامگَهِ حادثه چون افتادم
من مَلَک بودم و فردوسِ بَرین جایَم بود / آدم آورد در این دیرِ خرابآبادم
7- شب تنهایی
خواننده: محمد نوری
آهنگساز: محمد سریر
آلبوم: چراغی در افق
متن ترانه:
دل از من بُرد و روی از من نهان کرد / خدا را با که این بازی توان کرد
شب تنهاییَم در قصدِ جان بود / خیالش لطفهایِ بیکران کرد
چرا چون لاله خونین دل نباشم؟ / که با ما نرگسِ او سر گران کرد
که را گویم که با این دردِ جانسوز؟ / طبیبم قصدِ جانِ ناتوان کرد
صبا گر چاره داری وقت، وقت است / که درد اشتیاقم قصدِ جان کرد
میان مهربانان کی توان گفت؟ / که یار ما چُنین گفت و چُنان کرد
8- دایره مینایی
خواننده: امین جوانمرد
آهنگساز: سیدنعمتالله روشنجو
تنظیم: سیدنعمتالله روشنجو
متن ترانه:
دیدی ای دل که غم عشق دگربار چه کرد؟ / چون بشد دلبر و با یار وفادار چه کرد
آه از آن نرگسِ جادو که چه بازی انگیخت / آه از آن مست که با مردم هشیار چه کرد
اشک من رنگ شفق یافت ز بیمِهری یار / طالعِ بیشفقت بین که در این کار چه کرد
برقی از منزلِ لیلی بدرخشید سحر / وَه که با خرمنِ مجنونِ دلافگار چه کرد
ساقیا جامِ مِیام دِه که نگارندهٔ غیب / نیست معلوم که در پردهٔ اسرار چه کرد
آن که پُرنقش زد این دایرهٔ مینایی / کس ندانست که در گردشِ پرگار چه کرد
فکرِ عشق آتشِ غم در دلِ حافظ زد و سوخت / یارِ دیرینه ببینید که با یار چه کرد
9- أَلمِنَّةُ لِلَّه
خواننده: فریاد خواجوی
آهنگساز: امیر شاهرخی
تنظیم: امیر شاهرخی
متن ترانه:
اَلمِنَّةُ لِلَّه که درِ میکده باز است / زان رو که مرا بر در او رویِ نیاز است
خُمها همه در جوش و خروشند ز مستی / وان می که در آن جاست حقیقت نه مَجاز است
از وی همه مستی و غرور است و تَکَبُر / وز ما همه بیچارگی و عجز و نیاز است
رازی که بَرِ غیر نگفتیم و نگوییم / با دوست بگوییم که او محرم راز است
شرحِ شِکَنِ زلفِ خَم اندر خَمِ جانان / کوته نتوان کرد که این قِصه دراز است
10- جان جانان
خواننده: امیر شریعت
آهنگساز: امیر شریعت
تنظیم: امیر شریعت
- متاسفانه برخی ابیات غزل حافظ توسط خواننده تغییر دادهشدهاست.
متن ترانه:
اَلا یا اَیُّهَا السّاقی اَدِرْ کَأسَاً و ناوِلْها / که عشق آسان نمود اوّل ولی افتاد مشکلها
به بویِ نافهای کآخِر صبا زان طُرّه بُگشاید / ز تابِ جَعدِ مشکینش چه خون افتاد در دلها
مرا در منزلِ جانان چه امنِ عیش، چون هر دَم / جَرَس فریاد میدارد که بَربندید مَحمِلها
به مِی سجّاده رنگین کُن گَرَت پیرِ مُغان گوید / که سالِک بیخبر نَبْوَد ز راه و رسمِ منزلها
شبِ تاریک و بیمِ موج و گِردابی چنین هایل / کجا دانند حالِ ما سبکبارانِ ساحلها؟
حضوری گر همی خواهی از او غایب مشو جانا / که هم جان جانان است و هم دلدار بیدلها
نیمکت
0- چنگ و عود
خواننده: علیرضا عصار
آهنگساز: علیرضا عصار
آلبوم: ای عاشقان
متن ترانه:
دانی که چنگ و عود چه تَقریر میکنند؟ / پنهان خورید باده که تَعزیر میکنند
ناموسِ عشق و رونقِ عُشّاق میبَرند / عیبِ جوان و سرزنشِ پیر میکنند
جز قلبِ تیره هیچ نشد حاصل و هنوز / باطل در این خیال که اِکسیر میکنند
ما از برونِ در شده مغرورِ صد فریب / تا خود درونِ پرده چه تدبیر میکنند
تشویشِ وقتِ پیرِ مغان میدهند باز / این سالِکان نگر که چه با پیر میکنند
فِیالجُمله اعتماد مکُن بر ثباتِ دهر / کـاین کارخانهایست که تغییر میکنند
مِی خور که شیخ و حافظ و مفتی و محتسب / چون نیک بنگری همه تزویر میکنند
مطالب مرتبط
ده تصنیف از بهترین آهنگهای سنتی با شعر حافظ
ده آواز از بهترین آوازهای موسیقی ایرانی با شعر حافظ