میدان آزادی: هفدهمین صفحهی پروندهی از شیشه رنگی کلیسا (ویژهی هنرمندان مسیحی ایران) اختصاص دارد به تکنگاری درباره زندگی و آثار هنرمند بزرگ ارمنیتبار آودیس هاکوبیان. این یادداشت را به قلم خانم سوانا مهربابیان نویسندهی ارمنیتبار میخوانید:
حکاکی عبارت است از ایجاد نقوش سطحی و کمعمق بر روی فلزات، چوب، سنگ و... با ابزاری نوکتیز. این کار در قدیم با دست انجام میشد ولی امروزه دستگاههای لیزری با کارایی حکاکی بر فلز و پلاستیک قسمتی از این کار را در صنعت به عهده گرفتهاند. ارامنه، مخصوصاً ارامنهی جلفا صنعتگران ماهری بودند. زرگران و جواهرسازان ارمنی تاج و جواهرات خانوادههای سلطنتی قاجار از جمله ظلالسلطان، عباس میرزا و دیگران را تأمین میکردند.
آودیس هاکوبیان معروف به آوو، هنرمند حکاک نقرهی ارمنی است که ناشناخته مانده و در این سالها کمتر به او پرداخته شده است.
سال ۱۳۱۳ در تبریز پسری به دنیا آمد که بعدها هنرمندی نخبه شد؛ هنرمندی با اعتبار جهانی که جوایز متعددی را از آن خود کرد. خانوادهاش هنردوست بودند و او را برای یادگیری زرگری و قلمزنی پیش دزرونی آیوازیان فرستادند که شهرهی شهر تبریز بود. آوو شانزده سال بیوقفه از استاد آموخت و سپس راهی تهران شد و در تهران آثار هنریای خلق کرد که مورد توجه و تحسین اهالی هنر قرار گرفت.
هاکوبیان برای قلمزنی و حکاکی از سه نوع قلم فولادی استفاده میکرد و همهی این قلمها را خودش میساخت. او ابتدا فولاد نقرهای را با نورد به ابعاد موردنظر درمیآورد و سپس با سوهان و وسایل دیگر به نوک قلم فرم میداد. پس از آماده شدن قلم، برای استحکام بیشتر آن را آب میداد. تعدادی از قلمهایی که هاکوبیان برای قلمزنی و حکاکی استفاده کرده عبارتاند از: ریش قلم، تیز قلم، قلم گندگی، قلم رندهای، قلم کونیک، قلم گرد، قلم غلتکی، قلمتراش و قلم جلا.
منبع الهام آودیس هنر هخامنشی و مینیاتورهای استاد بهزاد و استاد محمود فرشچیان بود. آودیس میگفت هنرمندان فلزکار هخامنشی که اصالت و سجایای هنر خود را از هنر فلزکاری پیش از تاریخ ایران به ارث برده بودند، با قدرت و مهارت بیمانندی آثاری به وجود آوردهاند که بر تارک هنر فلزکاری جهان میدرخشد.
آوو در نمایشگاههای زیادی شرکت کرد و از آنها دست پر برگشت. سال ۱۳۵۱ در نمایشگاه جهانی مونترال کانادا بیست و پنج قطعه اثر شامل کندهکاری، برجستهکاری و قلمزنی روی طلا و نقره را در معرض دید بازدیدکنندگان قرار داد که بازتابش تحسین و تمجید خبرنگاران و رسانهها بود.
دو سال بعد در نمایشگاه جهانی مکزیکوسیتی شرکت کرد. سی و شش کشور در آن رویداد حضور داشتند. آوو ظروف و تابلوهای کندهکاریشدهی نقرهاش را به نمایش گذاشت و مقام اول را کسب و دیپلم افتخار دریافت کرد.
پس از آن شهرتش جهانی شد و از او برای شرکت در نمایشگاههای مختلف دعوت کردند. آودیس در بیش از سی نمایشگاه جهانی از جمله آلمان، یوگسلاوی، مجارستان، دانمارک، بلژیک و لهستان شرکت داشت و جوایز و تقدیرنامههای متعددی دریافت کرد.
نمایشگاههای او در داخل ایران نیز تحسین و توجه بسیاری را جلب کرد. بخشی از افتخارات ملی او عبارتاند از:
o مدال صنایع دستی و عنوان صنعتگر ممتاز در قلمزنی سال ۵۵ در تهران.
o تقدیر در نمایشگاه بینالمللی اصفهان در سال ۶۹
o تقدیر در نمایشگاه بزرگ سراسری صنایع دستی در شیراز به پاس خدمات ارزنده به جامعهی هنری ایران و بهمناسبت بزرگداشت ۳۰ خرداد روز جهانی صنایع دستی
o یادبود از طرف سازمان صنایع دستی برای شرکت فعال در دومین نمایشگاه سراسری صنایع دستی.
o تجلیل و اعطای لوح تقدیر با نشان مینا مخصوص تجلیل از پیشکسوتان هنرهای سنتی همراه با قطعه پارچهی زربفت به رسم یادبود بهعنوان یکی از برجستگان و پیشکسوتان رشتهی حکاکی روی فلز.
یکی از زیباترین تابلوهای قلمزنی هاکوبیان تابلوی ظهر عاشورا است که از نگارگری استاد محمود فرشچیان به همین نام، الهام گرفته است. هاکوبیان برای خلق این اثر سه سال وقت صرف کرد و میگفت من اولین ایرانیای هستم که تابلوی مینیاتور را با قلمزنی و کندهکاری خلق میکنم.
آثار هنری هاکوبیان زینتبخش موزههای جهان است: موزههای متروپولیتن، نیویورک، بیروت، ایروان، اچمیادزین (در ارمنستان)، مونترال، توکیو، واتیکان، وین، موزهی بانک مرکزی ایران و موزهی آستان قدس رضوی.
هاکوبیان در دانشگاه هنر به دانشجویان مستعد، میناکاری و قلمزنی میآموخت. او همچنین نقاش چیرهدستی بود. در کندهکاری روی چوب، سنگ مرمر، فولاد، طلا، مجسمهسازی و میناکاری استاد مسلم و بیهمتا بود و شاگردان زیادی را تربیت کرد. متاسفانه آوو تقریباً آخرین نسل از افرادی بود که به این حرفه میپردازند.
آودیس هاکوبیان در سال ۱۳۸۴ در تهران چشم از جهان فروبست. در روز خاکسپاریاش، از طرف چاثلیق آرام اول به نشان عالی «مسروپ مقدس» سیلیسیه نایل گشت، که این نشان توسط اسقف اعظم سیبوه سرکیسیان، خلیفهی ارامنهی تهران به خانوادهی او اهدا شد.
* نشان افتخار مسروپ ماشتوتس مقدس (Mesrop Mashtots Medal) به کسانی اعطا میشود که تلاش و دستاورد قابلتوجهی برای پیشرفت اقتصادی جمهوری ارمنستان داشتهاند؛ دستاوردهایی در حوزهی علوم طبیعی و اجتماعی، اختراعات، فرهنگ، آموزش و پرورش، بهداشت، درمان و خدمات عمومی، ترویج فعالیتهای علمی، فناوری و همکاریهای اقتصادی و فرهنگی با کشورهای خارجی. فرمان این قانون از تاریخ ۲۶ ژوئیهی ۱۹۹۳ به اجرا درآمد. این نشان به یاد مسروپ ماشتوتس، ابداعکنندهی الفبای زبان ارمنی نامگذاری شده است.