مجله میدان آزادی: موسیقی نواحی ایران برای آهنگسازی امروز میراثی را در قالب چند قطعه موسیقی نام‌آشنا به جای گذارده که آقای «احمد رمضی»، از پژوهشگران موسیقی، در قالب جستاری به بررسی آن پرداخته‌است. صفحه‌ی بیست‌وششم از پرونده‌ی «شاخه‌های درخت باربد» را در همین زمینه مطالعه کنید:
در دنیای ما مردمان بسیاری با رنگ‌ها، نژادها، اعتقادات، آداب و رسوم، افکار و زبان‌های متفاوت در مناطق مختلف زندگی می‌کنند که در هر کدام از این اقلیم‌ها نغمات و آواهایی وجود دارد از جنس همان مردم و دیار. این نغمات با تمام شئون زندگی آن‌ها مانند عروسی، عزا، تولد، کار، مراسم آیینی و... گره خورده و در متن زندگی‌شان جاری و ساری است. این نواها و آواها که نامش را موسیقی محلی، فولکلور یا نواحی می‌گذارند نغماتی ساده و صمیمی و زلال هستند که به‌دلیل تنوع ملودی، ریتم و سازها، در کشورهای گوناگون ظهورات مختلفی دارند.
ایران یکی از متنوع‌ترین و شگفت‌انگیزترین موسیقی‌های محلی را در دنیا دارد که بدون اغراق میراثی فرهنگی و گنجینه‌ی موسیقایی بسیار غنی، زیبا و منحصربه‌فردی است که سالیان سال به‌صورت شفاهی و سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل شده. گویی گذشتگان از طریق موسیقی‌شان تاریخ و هویت منطقه‌ی خود را به آیندگان انتقال داده‌اند.
از نکات بسیار جالب در موسیقی نواحی ایران، تنوع سازها و تفاوت موسیقایی زیاد بین اقوام مختلف است. موسیقی ترکمن، لرستان، خراسان، کردستان، مازندران، ترک‌ها، جنوب ایران و... تفاوت زیادی با هم دارند.
بحث از موسیقی محلی، نغمه‌ها، ریتم‌ها، آوازها و کاربرد آن‌ها در زندگی روزمره و همچنین در آداب و رسوم و آیین ایران‌زمین بسیار مفصل است و البته کتاب‌های خوبی هم طی این سال‌ها در این باره نوشته و چاپ شده است. مانند آثار هوشنگ جاوید که برای علاقه‌مندان به موسیقی نواحی منبعی غنی هستند.
سؤالات و نظرات متفاوتی درباره‌ی استفاده از موسیقی نواحی و محلی در آهنگسازی امروز یا ظرفیت نغمات محلی در آثار روز وجود دارد. در اینجا بنده مایلم به استفاده از موسیقی محلی طی سال‌های اخیر در آهنگسازی اشاراتی داشته باشم و به این پرسش بپردازم که آیا نغمات محلی ما این ظرفیت را دارند که در آهنگسازی امروز ما استفاده شوند یا نه؟ که البته همیشه موافقان و مخالفان در این باره نظراتی داشته‌اند؛ چه باتعصب، چه بی‌تعصب.
به‌نظر در این سال‌ها اساتید و آهنگ‌سازان و بزرگان موسیقی ما چه مستقیم و چه غیرمستقیم در آلبوم‌ها و قطعات بی‌کلام و باکلام و موسیقی فیلم از موسیقی نواحی بهره‌ها برده‌اند. از جمله اساتید بزرگی مانند ابوالحسن خان صبا، فرهاد فخرالدینی، مجید انتظامی، محمدجلیل عندلیبی، کامبیز روشن‌روان، شریف لطفی، بابک بیات، جلال ذوالفنون، پرویز مشکاتیان، حسین علیزاده، کیهان کلهر، محمدجواد ضرابیان، محمدرضا درویشی و... . در ادامه بنده مواردی را به‌عنوان مثال ذکر می‌کنم.
• استاد ابوالحسن صبا در قطعه‌ی «زرد ملیجه» از نغمات محلی گیلان الهام گرفتند.
• استاد فرهاد فخرالدینی در بعضی آثارشان مانند «سربداران» و «روزی روزگاری» یا قطعه‌ی «شُلیل» از موسیقی محلی استفاده کردند.
• موسیقی تیتراژ فیلم «میرزا کوچک‌خان جنگلی» به آهنگسازی استاد سیدمحمد میرزمانی از ملودی قدیمی گیلانی الهام گرفته شده و برای ارکستر تنظیم شده است.
• همین‌طور موسیقی سریال «پس از باران» با صدای استاد فریدون پور رضا و موسیقی سعید انصاری با الهام از ملودی‌های قدیمی گیلان ساخته شده است.
• «نهانخانه‌ی دل» به آهنگسازی و تنظیم استاد کامبیز روشن‌روان و با صدای بیژن بیژنی بر روی ملودی مشهور «نوایی نوایی» ساخته شد که بسیار مورد اقبال قرار گرفت.
• در آثار گروه کامکارها از فضای موسیقی کردی استفاده شده.
• در آلبوم «محلی‌ها» اثر استاد شریف لطفی هفت قطعه‌ی محلی آهنگسازی و تنظیم شده است.
• در آلبوم «شب سکوت کویر» کیهان کلهر با صدای محمدرضا شجریان از نوازندگان درجه یک محلی شمال خراسان استفاده شد؛ مانند حاج قربان سلیمانی که در معرفی موسیقی و سازهای خراسان به‌خصوص دوتار بسیار اثرگذار بود و بین جوانان استقبال عجیبی از ساز دوتار شد.
• استاد حسین علیزاده در قطعه‌ی بی‌کلام «ترکمن» از موسیقی ترکمن الهام گرفته بودند.
• سمفونی «فلک الافلاک» اثر بی‌کلام کامبیز روشن‌روان که در چهار موومان ساخته شد، از موسیقی لرستان و قطعه‌ی مشهور «دایه دایه» الهام گرفته شده است.
• در آلبوم «آتش در نیستان» استاد جلال ذوالفنون از تم‌های موسیقی مازندران استفاده شده.
• آلبوم «باده گویا»ی استاد ذوالفنون از موسیقی کردی الهام گرفته شده.
• قطعه‌ی «مضراب پرانی لنگ» اثر استاد پرویز مشکاتیان از موسیقی محلی خراسان الهام گرفته شده.
• در قطعه «صبوحی» در آلبوم «افشاری مرکب» پرویز مشکاتیان بر روی ترانه‌ی کُردی «نازیله» شعر جناب سعدی را گذاشتند و زنده‌یاد بسطامی آن را زیبا خواندند.
• جناب عطا جنگوک در آلبوم «مال کَنون» به نغمه‌های ایل بختیاری پرداختند.
خیلی از ملودی‌های زیبایی که ما شنیدیم و در حافظه‌ی شنیداری ما ثبت شده مستقیم یا غیرمستقیم از همان نغمه‌های زیبای کردی و لری و ترکی و خراسانی و... زاییده و نشأت گرفته که متاسفانه ما از آن بی‌خبریم. در این چند سال هم داریم اقبال مردم به شنیدن نغمات و سازهای محلی با تنظیم‌ها و رنگ‌آمیزی‌های نو را می‌بینیم. مانند موسیقی سریال پرمخاطب «پایتخت» به آهنگسازی آریا عظیمی‌نژاد که ماه مبارک رمضان پخش می‌شد یا سریال «نون خ» به آهنگسازی صادق آزمند.
در انتها باورم این است که این گنجینه‌ی باارزش موسیقی نواحی، گوهری است که هر آهنگسازی را در خلق آثار زیبا بسیار کمک می‌کند و نغمه‌های جذاب و متنوعی در دسترس آهنگ‌ساز قرار می‌دهد.