مجله میدان آزادی: خطههای مختلفی از ایران مانند کردستان، لرستان و... قطعات موسیقایی منحصر به فردی دارند که در موسیقی نواحی ایران ماندگار شدهاند. در ستون «کجا بریم، چی گوش بدیم؟» این قطعات را برحسب هر سرزمین معرفی میکنیم. در نخستین صفحه از این بخش و صفحهی پنجم از پروندهی «شاخههای درخت باربد»، خانم «رقیه نویصری»، چند قطعهی موسیقی شنیدنی از خوزستان را ارائه خواهدداد.
بوی بهار به مشام میرسد. وقت عید است و سفر. هوای معتدل جنوبی در این روزها از جنوبِ زیبا مقصدی جذاب میسازد. یکی از زیباییهای خاص جنوب، لهجهها و زبان شیرین آن است، بهویژه عربی با لهجهی شیرین بینالنهرینی که میان مردم خونگرم خوزستان شنیده میشود.
مبدأ شما هر گوشهای از ایرانزمین باشد، تا مقصد راهی طولانی در پیش دارید و چه همسفری بهتر از موسیقی؟! موسیقی خوبی که مسیر را لذتبخش و ما را با فرهنگ مقصد آشنا کند. شناخت موسیقی عربی خوزستانی میتواند درک ما از موسیقی عربی را بالاتر ببرد و زیبایی آن را دوچندان سازد.
لهجهی متفاوت بینالنهرینی موسیقی عربی خوزستان را از موسیقی خلیجی متمایز میکند. میتوان موسیقی لهجهی بینالنهرینی را به دو دستهی موسیقی مقامی (کلاسیک) و موسیقی شعبی (مردمی) تقسیم کرد.
قصیدههایی با مضامین عرفانی، اخلاقی، اجتماعی و... بههمراه صدای گرم سازهای عود، جوزه، قانون، نای و رِق معرف موسیقی مقامی هستند. موسیقی شعبی اما خود دو بخش ریفی (روستایی) و بدوی (چادرنشینی) را شامل میشود. اصلیترین ساز در موسیقی ریفی، ساز کاسوره و در موسیقی بدوی ساز ربابه است. قصیدههای عارفانه و «ابوذیه»های ساده و عاشقانه از برجستگیهای موسیقی ریفی هستند. موسیقی بدوی هم غالباً با ابوذیههای آن شناخته میشود. مقام حویزاوی از موسیقی ریفی و طور (سبک) علوانی از موسیقی بدوی جایگاه ویژهای میان مردم خوزستان دارند. طور علوانی یا به عبارت دیگر «علوانیه»، طور محبوب مردم خوزستان، ابداع علوان الشویع، هنرمند و شاعر اهوازی است و سبکی است حزین و دردآلود که تک ساز ربابه یا گلن در آن با ابوذیههای زیبا همراه میشود. پیشینهی این طور را میتوان دوران پهلوی اول دانست چراکه شعرخوانی محزون این سبک، ستمهای حکومت پهلوی بر مردم خوزستان را روایت میکند.
پیشنهاد نویسنده برای راه سفر جنوب، گوش سپردن به آلبوم «موسیقی عرب خوزستان» است که شامل پنج اثر زیبا از اساتید مختلف طور علوانی میشود و میتواند این سفر را جذابتر و بهیادماندنیتر کند.
قطعهای از آلبوم «موسیقی عرب خوزستان» با اجرای «علی رشداوی»
ساز «کاسوره»، از سازهای مورد استفاده در خوزستان
ساز «ربابه»، از سازهای مورد استفاده در خوزستان