مجله میدان آزادی: در سی و پنجمین صفحه از پرونده «اردیبهشت کاغذی» و «فهرست کتاب‌های پیشنهادی برای خرید از نمایشگاه کتاب» فهرستی از مجموعه فهرست‌‌های آموزشی سینما را برای دوست‌داران این جعبه‌ی جادویی تدارک دیدیم. تازه‌ترین صفحه را با قلم مینو خانی - پژوهشگر و استاد دانشگاه- بخوانید:
فهرست ده عنوان کتاب برای مطالعات سینمایی
سینما یکی از پرمخاطب‌ترین هنرهاست؛ شاید چون سینما علاوه‌بر هنر، رسانه، صنعت و اقتصاد است. نه اینکه هنرهای دیگر این وجوه را نداشته باشند، ولی چون سینما هنر هفتم است، این وجوه در آن پررنگ‌تر و قابل توجه‌تر است. با این همه، تمام تلاش افراد در این حوزه این است که سینما ارتباط تنگاتنگ‌تر و عمیق‌تری با مخاطب خود برقرار کند و این میسر نخواهد شد مگر با مطالعه‌ی کتاب‌هایی درباره‌ی وجوه مختلف سینما. در این مطلب، مینو خانی، مدرس دانشگاه و منتقد و کارشناس سینما ده عنوان کتاب را برای مطالعات سینمایی معرفی کرده است که در محدوده‌ی زمانی ۱۴۰0 تا ۱۴۰۳ برای اولین بار منتشر شدهاند یا تجدید چاپ‌های متعددشان نشان از پرمخاطب بودن آن‌ها دارد.
«فرهنگ واژه‌ها و مفاهیم سینمایی»، نوشته «مجید مصطفوی»
۱. فرهنگ واژه‌ها و مفاهیم سینمایی | مجید مصطفوی
«فرهنگ واژه‌ها و مفاهیم سینمایی» را «مجید مصطفوی» نوشته و نشر روزنه کار آن را در سال ۱۴۰۳ منتشر کرده است. مصطفوی در جدیدترین اثر خود به بررسی کاربردی مفاهیم، اصطلاحات و واژگان حوزه‌ی سینما پرداخته و تلاش کرده با زبان ساده، مفاهیم تخصصی سینمایی را به‌گونه‌ای بیان کند که برای مخاطبان گسترده‌تری قابل درک باشد، اما سادگی زبان اثر باعث نمی‌شود که این کتاب مرجعی برای دانشجویان و محققان سینما نباشد.
از ویژگی‌های این کتاب می‌توان به پوشش جامع اصطلاحات تخصصی سینما، ترجمه و تعریف دقیق واژه‌ها و مفاهیم و ارائه‌ی معادل‌های انگلیسی برای اصطلاحات مناسب با هدف استفاده‌ی دانشجویان، پژوهشگران و فعالان سینما اشاره کرد.
مجید مصطفوی تا به امروز بیش از پانزده ترجمه و تألیف انجام داده که شامل کتاب‌های سینمایی، نمایش‌نامه و ادبی هستند و بیش از ده کتاب دیگر در دست انتشار دارد.
«فلسفه سینما»، ویراستاران «توماس ای. وارتنبرگ» و «آنجلا کارن»
2. فلسفه‌ی سینما | توماس ای. وارتنبرگ و آنجلا کارن
«فلسفه‌ی سینما» (۱۴۰۱) مجموعه مقالاتی از منتقدان و متخصصان سینمایی است که «توماس ای. وارتنبرگ» و «آنجلا کارن» آن‌ها را ویرایش کرده و «محمدرضا اسمی‌خانی» و «هانیه‌سادات سرلکی» به فارسی برگردانده‌اند و نشر کتاب پارسه آن را منتشر کرده است. موضوع محوری مجموعه مقالات این کتاب که برای اولین بار در سال ۲۰۰۵ منتشر شده، «ماهیت» و «ذات» سینماست و مباحثی را مطرح می‌کنند که از زمان تولد هنر هفتم از ابتدای سده‌ی بیستم از سوی نظریه‌پردازان و محققان متناسب با پیشرفت سینما مطرح شدهاند. غیر از فصل اول که مقالاتی درباره‌ی لزوم نظریه‌پردازی درباره‌ی سینما به قلم «نوئل کارول»، «ملکم تروی» و «ژیل دلوز» است، مقاله‌ی معروف «هوگو مانستربرگ»، اولین نظریه‌پرداز درباره‌ی «فتوپلی» (نامی که آن روزگار به هنر هفتم داده شده بود)، یا گزیده‌ای از متن کتاب «فیلم به‌مثابه هنر» (1933) نوشته‌ی «رودلف آرنهایم» درباره‌ی نقش و ماهیت صدا در سینمای ناطق، یا نظریه‌ی هستی‌شناسانه‌ی «آندره بازن» درباره‌ی واقع‌گرایی (رئالیسم) و... ازجمله مقالات این کتاب است. اما وجه جدید و نوآورانه‌ی کتاب طرح دیدگاه «الگوی شناخت‌گرا» است که در مقاله‌ای به قلم «کارل پلانتینگا» با عنوان «احساسات تماشاگرانه و نقد فیلم ایدئولوژیک» آمده است. «اصول و قواعد روایت فیلم» به قلم «دیوید بوردول»، «خط مشی سیاسی نمایش» نوشته‌ی «مایکل رایان» و... هم نکات جدیدی برای شناخت بیشتر هنر هفتم دارند.
این کتاب برای کسانی که به دانستن بیشتر درباره‌ی ماهیت سینما و فلسفه‌ی وجودی سینما علاقه دارند بسیار جذاب خواهد بود، هرچند که نثر آن کمی دشوار است و به مطالعات پیشین یا جانبی دیگر نیاز دارد.
«توماس ای. وارتنبرگ»، نویسنده‌ی آمریکایی و استاد فلسفه در کالج Mount Holyoke است و در زمینه‌های فلسفه‌ی سینما، فلسفه برای کودکان و فلسفه‌ی هنر فعالیت و پژوهش می‌کند. «فکر کردن به‌واسطه‌ی سینما»، «تفکر بر پرده‌ی سینما»، «فلسفه‌ی فیلم و هنر دیجیتال» و «فیلم همچون فلسفه» عنوان برخی از آثار او هستند.
«فیلم و فلسفه: جدی گرفتن فیلم‌ها»، نوشته «مجید پروانه‌پور»
3. فیلم و فلسفه: جدی گرفتن فیلم‌ها | مجید پروانه‌پور
کتاب «فیلم و فلسفه: جدی گرفتن فیلم‌ها» (۱۴۰۲) اثری از «دنیل شاو» است که «مجید پروانه‌پور» آن را به فارسی برگردانده و نشر بان آن را منتشر کرده است. این کتاب نیز از منظر فلسفی به فیلم و سینما می‌پردازد. شاو معتقد است که فیلم‌ها صرفاً ابزاری برای سرگرمی نیستند و می‌توانند به‌عنوان یک متن جدی فلسفی عمل کنند و پرسش‌های فلسفی در مخاطب برانگیزند. برای همین در این کتاب به این موضوع پرداخته است که چگونه می‌توان از فیلم‌ها برای نشان دادن ایده‌های پیچیده‌ی فلسفی استفاده کرد. پس ابتدا مباحثی درباره‌ی فلسفه‌ی فیلم و زیبایی‌شناسی فیلم می‌نویسد و بعد درباره‌ی چگونگی تحلیل فلسفی فیلم‌ها با توجه به ساختارهای روایی، مضامین و روش‌هایی که بینندگان را درگیر می‌کنند، بحث می‌کند.
شاو از فیلم‌های مختلفی به‌عنوان مطالعه‌ی موردی برای اثبات مطالب خود استفاده کرده و بررسی می‌کند که چگونه فیلم‌های مختلف به موضوعات فلسفی مانند اگزیستانسیالیسم، اخلاق و ماهیت واقعیت پرداخته‌اند. شاو همچنین طیفی از موضوعات فلسفی را که در فیلم‌ها نشان داده می‌شوند لیست می‌کند؛ موضوعاتی مانند هویت، اخلاق، اراده‌ی آزاد و شرایط انسانی که به‌نحوی بینندگان را به تفکر عمیق در مورد این موضوعات تحریک می‌کنند.
از آنجایی که رویکرد نویسنده در نوشتار کتاب میان‌رشته‌ای است، این کتاب می‌تواند هم برای علاقه‌مندان به فلسفه، هم علاقه‌مندان به هنر سینما جذاب باشد.
دانیل سی شاو، استاد فلسفه در دانشگاه لاک هاون پنسیلوانیا و سردبیر مجله‌ی «فیلم و فلسفه»، مجله‌ی انجمن مطالعات فلسفی هنرهای تجسمی معاصر است.
«شناخت سینما»، نوشته «لوئیس جانتی»
4. شناخت سینما | لوئیس جانتی
«ایرج کریمی»، نویسنده و منتقد فیلم در اولین گام‌های نوشتن در حوزه‌ی سینما، کتاب «شناخت سینما» نوشته‌ی «لوئیس جانتی» را ترجمه کرده است. این کتاب با تمرکز بر عناصر تشکیل‌دهنده و فرمی فیلم ازجمله فیلم‌بردای، میزانسن، حرکت، تدوین، صدا، بازیگری، انتخاب بازیگر و فیلم‌نامه‌نویسی، به مخاطب می‌گوید چطور می‌تواند به درک و فهم عمیق‌تری از فیلم برسد و چرایی و چگونگی واکنش‌های مختلف به یک فیلم را دریابد. این کتاب سال ۱۴۰۳ برای چهارمین بار از سوی نشر بیدگل روی پیشخوان کتاب‌فروشی‌ها قرار گرفت.
لوئیس جانتی، استاد رشته‌های ادبیات و سینما در دانشگاه کیس وسترن ریزرو در کلیولند است که علاوه‌بر انتشار کتاب‌ها و مقالات پرشمار در زمینه‌ی ادبیات، سیاست و هنرهای نمایشی، سال‌هاست که به‌صورت حرفه‌ای به‌عنوان منتقد فیلم نیز فعالیت دارد.
«درک فیلم»، نوشته «آلن کیسبی‌یر»
5. درک فیلم | آلن کیسبی‌یر
مخاطب چطور می‌تواند با کنار هم قرار دادن عناصر تشکیل‌دهنده‌ی یک اثر سینمایی همچون فیلم‌برداری، بازیگری، صدا، نور، میزانسن، تدوین و... و کلیتی که این عناصر به وجود می‌آورند، به دریافت بهتر و عمیق‌تری از یک فیلم برسد؟ پاسخ این سؤال را «آلن کیسبی‌یر» در کتاب «درک فیلم» داده و «بهمن جلالی» آن را به فارسی برگردانده و نشر چشمه آن را منتشر کرده است. کیسبی‌یر به این مسئله می‌پردازد که چگونه باید به فیلم نزدیک شد و چرا نحوه‌ی ارتباط با فیلم با نحوه‌ی ارتباط با قالب‌های بیانی دیگر خصوصاً داستان متفاوت است و البته دقت دارد که از وجود جامعه‌شناسانه یا روان‌شناسانه به فیلم نپردازد، بلکه تلاش دارد به‌سادگی بگوید زبان فیلم، منطق و نحوه‌ی بیان و خصوصیات و کارکردی دیگر دارد.
کتاب در سه بخش و ده فصل تدوین شده و عنوان سه بخش اصلی آن عبارت است از: «فیلم همچون وسیله‌ی بیانی»، «قدرت‌های تصویرگری سینما» و «تشریح نقد فیلم». «درک فیلم» به خواننده کمک می‌کند تا فیلم‌های مورد بحث را از منظری تازه بنگرد و راهنمای خوبی برای علاقه‌مندان به سینماست.
آلن کیسبی‌یر، استاد برجسته‌ی دانشگاه میامی است و کتاب «پدیدارشناسی و سینما» ترجمه‌ی علاءالدین طباطبایی از دیگر آثار او در حوزه‌ی سینماست.
«درباره‌ی سینما با فرزاد موتمن»، مجموعه گفت‌وگوهای «بهزاد اسدی» با «فرزاد موتمن»
6. درباره‌ی سینما با فرزاد موتمن | بهزاد اسدی
«درباره‌ی سینما با فرزاد موتمن» مجموعه گفت‌وگوهای «بهزاد اسدی» با «فرزاد موتمن»، کارگردان باتجربه‌ی سینمای ایران است که از سال ۱۳۷۸ به‌طور حرفه‌ای کارش را با کارگردانی در سینما آغاز کرد. موتمن علاوه‌بر فیلم‌سازی، مدرس سینماست، بنابراین به‌لحاظ عملی و نظری صاحب تجربه و دیدگاه است. او در این مجموعه گفت‌وگو به موضوعات مختلفی می‌پردازد و علاوه‌بر بیان تجربیاتش در زمینه‌ی فیلم‌سازی، به شرح دیدگاه‌ها و تحلیل‌هایش درباره‌ی سینما و سینماگران ایرانی و غیرایرانی و آینده‌ی سینما می‌پردازد. کارگردانی، فرم سینمایی و سبک‌های مختلف فیلم‌سازی نیز ازجمله مباحثی هستند که موتمن درباره‌ی آن‌ها صحبت می‌کند. گفت‌وگو درباره‌ی فیلم‌های مهم موتمن ازجمله «شب‌های روشن»، «خداحافظی طولانی» و «سراسر شب» از بخش‌های دیگر کتاب است.
بهزاد اسدی، دکترای فلسفه‌ی هنر دارد و علاوه‌بر ترجمه‌ی کتاب «روانکاوی سینما»، «درباره‌ی سینما با کامبوزیا پرتوی» و «درباره‌ی سینما با علیرضا خمسه» را نیز در کارنامه‌ی خود دارد. این کتاب‌ها از سوی نشر ثالث راهی بازار نشر شدهاند.
«کتاب ژانر سینما»، نوشته «وحیداله موسوی» و «محمد شهبا»
7. کتاب ژانر سینما | وحیداله موسوی و محمد شهبا
«کتاب ژانر سینما» نوشته‌ی «وحیداله موسوی» و «محمد شهبا»ست و انتشارات دانشگاه سوره این کتاب را در سال ۱۴۰۱ روانه‌ی بازار کرده است. نویسندگان برای معرفی اثر خود نوشته‌اند: «از آنجا که نظریه‌ی ژانر ابزاری نظام‌مند و روش‌مند برای بررسی ابعاد و روابط گوناگون سینماست، همه‌ی این حوزه‌ها را دربرمی‌گیرد. به گفته‌ی شاتز، رویکر ژانر مؤثرترین ابزار برای درک و تحلیل و ارزیابی سینمای هالیوود است. آثار سینمایی، نظام انتظارات و دلایل گرایش کاربران گوناگون به ژانرها، درک عناصر خاص یک الگو و نسخه‌های گوناگون آن و نحوه‌ی بازتاب تحولات فرهنگی و کشمکش‌های رایج در هر دوره‌ی تاریخی را فراهم می‌کند.»
«کتاب ژانر سینما» در هفت فصل نوشته شده و به ژانر در مطالعات سینمایی، ساحت‌های ژانری، فانتاستیک و امر شگفت‌انگیز و امر روزمره، اسطوره، تاریخ و... پرداخته است. نویسندگان این کتاب را با تکیه بر آرای نظریه‌پردازهای گوناگون ژانر نوشته‌اند. این نویسنده‌ها به ابعاد گوناگون ژانر پرداخته‌اند و قابل ذکر است که این اثر پژوهشی شانزده ژانر سینمایی را بررسی کرده که از میان آن‌ها می‌توان به ژانرهای «وسترن»، «گنگستری»، «کمدی اسکروبال»، «موزیکال» و «ملودرام» اشاره کرد.
وحیداله موسوی دانش‌آموخته‌ی سینما و عضو هیئت علمی دانشگاه صدا و سیماست و آثاری همچون «فیلم‌سازی تجربی»، «سینمای فلسطین: منظره، جراحت روحی و خاطره» و «فیلم‌نامه‌نویسی ژانر» را ترجمه کرده است. محمد شهبا نیز عضو هیئت علمی دانشگاه هنر است و ترجمه‌ی کتاب‌هایی همچون «سینما چیست؟»، «عناصر سینما»، «فیلم‌های پازلی»، «دنیای درام»، «تاریخ اجتماعی سینمای ایران»، «روایت و روایتگری: کنکاشی در داستان‌گویی سینمایی» و... را در کارنامه‌ی خود دارد.
«سینمای ایران به روایت فلسفه‌ی سیاسی»، نوشته «محمدسجاد نجفی»
8. سینمای ایران به روایت فلسفه‌ی سیاسی | محمدسجاد نجفی
کتاب «سینمای ایران به روایت فلسفه‌ی سیاسی» نوشته‌ی «محمدسجاد نجفی» است که از سوی نشر نقد فرهنگ در سال ۱۴۰۳ منتشر شده است. نویسنده در این کتاب به وجوه فلسفه‌ی سیاسی از نخستین آثار سینمای ایران تاکنون پرداخته است. این کتاب شامل سه فصل مقدمه، مسئله‌ی فلسفه‌ی سیاسی و ردگیری عناصر فلسفه‌ی سیاسی در سینمای ایران می‌شود. نجفی در بخش مقدمه به تاریخچه‌ای از سینما و نمود سیاست در آن پرداخته و فصل دوم را با پرسشی تحت این عنوان آغاز می‌کند که «فلسفه‌ی سیاسی چیست؟» و در فصل سوم با نگاهی به تاریخ صدساله‌ی حضور سینما در ایران به ظهور فلسفه‌ی سیاسی در سینمای کشور می‌پردازد و نمونه‌هایی از آثار سینمایی را بررسی می‌کند و می‌کوشد به عمق معانی نهفته در فیلم‌های مطرح سینمای ایران دست یابد و نشان دهد چگونه این آثار با تحولات فلسفی و سیاسی هم‌راستا هستند یا به آن‌ها واکنش نشان می‌دهند.
محمدسجاد نجفی دانش‌آموخته‌ی دکتری فلسفه‌ی سیاسی از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است.
«مقدمه‌ای بر درک بینارشته‌ای فیلم»، نوشته «محمد هاشمی»
9. مقدمه‌ای بر درک بینارشته‌ای فیلم | محمد هاشمی
پیش فرض نقد بینارشته‌ای فیلم آن است که در عین اینکه فیلم شیوه‌های منحصر به فرد خود را در درک پدیدارهای جهان دارد، در این شیوه‌ی منحصر به فرد مرزهای خود را با سایر حوزه‌های علوم انسانی درمی‌نوردد. البته کتاب حاضر، بنابر تحصیلات دانشگاهی نویسنده‌اش که فلسفه هنر است، بیش از همه شیوه‌های درک فلسفی فیلم را برگزیده است. مخاطبان این کتاب دانشجویان و علاقمندان رشته سینما و همچنین تمام رشته‌های دیگر علوم انسانی هستند که برای سینما شأنی هم‌تراز با سایر علوم انسانی به منظور درک پدیدارهای جهان قائلند.
این کتاب توسط «محمد هاشمی» نوشته شده و در انتشارات لوگوس به چاپ رسیده است.
«تاریخ سینما»، نوشته ««کریستین تامسون» و «دیوید بوردول»
10. تاریخ سینما | دیوید بوردول
کتاب «تاریخ سینما» نوشته‌ی دو محقق معروف سینما، یعنی «کریستین تامسون» و «دیوید بوردول» است که «روبرت صافاریان» آن را به فارسی برگردانده و نشر مرکز هم آن را برای اولین بار در سال ۱۳۸۶ منتشر کرده است؛ کتابی که چاپ شانزدهم آن در سال ۱۴۰۳ روی پیشخوان کتاب‌فروشی‌ها قرار گرفت.
این کتاب، پژوهشی جامع از سینما در محدوده‌ی جغرافیایی نه فقط هالیوود بلکه سراسر جهان است و تقریباً تمام جریان‌های اصلی سینما و همه‌ی انواع فیلم اعم از داستانی بلند، تجربی و آوانگارد، مستند و انیمشن را دربرمی‌گیرد. کتاب «تاریخ سینما» در پنج بخش با چنین عناوینی تدوین شده: نخستین سالیان سینما، گسترش بین‌المللی سینما، سینماهای ملی، کلاسیسیسم هالیوود، جنگ جهانی نخست؛ آخرین دوره‌ی سینمای صامت ۱۹۲۹-۱۹۱۹، سینمای فرانسه در دهه‌ی ۱۹۲۰، سینمای آلمان در دهه‌ی ۱۹۲۰، سینمای شوروی در دهه‌ی ۱۹۲۰، هالیوود در واپسین سال‌های سینمای صامت، روندهای بین‌المللی سال‌های ۱۹۲۰، توسعه‌ی سینمای ناطق، آغاز سینمای ناطق، سیستم استودیویی هالیوود، نظام‌های استودیویی دیگر، سینما و دولت، فرانسه و رئالیسم شاعرانه، چپ‌گرایان سینمای مستند و سینمای تجربی، دوره‌ی پس از جنگ، سینمای آمریکا بعد از جنگ، سینمای اروپا بعد از جنگ، سینمای جنگ فراسوی غرب، سینماهای هنری، موج‌های نو و سینماهای جوان، سینمای مستند و تجربی بعد از جنگ، سینمای معاصر از سال ۱۹۶۰ تاکنون، سینمای جهان سوم، سینمای سیاسی‌انتقادی، سقوط و صعود هالیوود.
«دیوید بوردول»، نظریه‌پرداز فیلم خصوصاً در نظریه‌ی «ادراک شناختی» و تاریخ‌نگار آمریکایی و استاد بازنشسته‌ی فیلم از دانشگاه واشینگتون-مدیسون است. همسر او «کریستین تامسون» نیز ازجمله نظریه‌پردازان سرشناس آمریکایی است. این دو به اتفاق هم کتاب‌های «هنر سینما» و «تاریخ سینما» را نگاشته‌اند. بوردول به مباحث گوناگون در عالم سینما علاقه‌مند است، برای همین آثاری چون «مؤلفین سینمایی (یاسوجیرو ازو، سرگئی آیزنشتین، کارل تئودور درایر)»، «سینماهای ملی (به‌طور مثال سینمای هنگ کنگ)»، «سبک‌های سینمایی» و «نظریه‌های روایت فیلم» در کارنامه‌ی او دیده می‌شود.
.jpg?ver=bor141e008SodcRzJ63Lmg%3d%3d)
فهرست۱۰ کتاب برتر از بهترین کتاب‌های مطالعات سینمایی، برای خرید از نمایشگاه کتاب تهران