مجله میدان آزادی: امروز به مناسبت سالروز تولد و بزرگداشت شاعر سرشناس معاصر «محمدتقی بهار»، فهرستی آماده کردهایم از موسیقیهایی که با شعرهای این شاعر ساخته شدهاند. این فهرست را با قلم فاطمه همراه بخوانید:
بیگمان اولین چیزی که با شنیدن نام «ملکالشعراء بهار» به ذهن متبادر میشود، «دیو سپید پای در بند» نماد شکوه ایرانزمین و قصیدۀ زیبای «دماوندیه» اوست.

محمدتقی بهار ملقب به «ملکالشعراء بهار»
«محمدتقی بهار»، ادیب، شاعر، نویسنده، روزنامهنگار، تاریخنگار و سیاستمدار در 18 آذر سال 1265 هجریشمسی در شهر مشهد متولد شد. پدرش «میرزامحمدکاظم» ملکالشعراء آستان قدس رضوی بود. عنوانی که پس از پدر، به فرمان ناصرالدینشاه به «محمدتقی» رسید. مادرش اهل گرجستان بود. از همان دوران کودکی نزد پدر با شعر و ادبیات فارسی آشنا شد و اولین شعرش را در هفتسالگی سرود. در نوجوانی به سبب شرکت در مجامع آزادیخواهان با اندیشههای آزادیخواهی، وطنگرایی و مشروطهطلبی آشنا شد و پس از آن هرگز زندگیاش از سیاست خالی نبود. چندین دوره نمایندگی مجلس شورای ملی، انتشار روزنامۀ «نوبهار» و پس از توقیف آن روزنامۀ «تازهبهار»، دستگیری و تبعید به تهران و تصدی وزارات فرهنگ از جمله فعالیتهای سیاسی بهار بود که تا سالیان پایانی عمر او ادامه داشت. او از جمله نخبگان و شاعرانی بود که سالها هم علیه استعمار خارجی (انگلیس و روس) هم علیه استبداد داخلی (بهویژه در دوران رضاشاه) مبارزه کرده بود.
بهار در سال اردیبهشتماه سال 1330 هجریشمسی بر اثر بیماری سل درگذشت و در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد.
هرچند «بهار» شاعر به قصایدش معروف است، اما او سرایندۀ برخی از تصانیف ماندگار ازجمله یکی از مشهورترین تصانیف فارسی یعنی «مرغ سحر» است. تصنیفی که با مضمون سیاسی_اجتماعی خود فریادی است که در اعتراض به شرایط خفقان سالهای نخست حکومت رضاخان سروده و اجرا شدهاست.
به مناسبت هجدهم آذر سالروز تولد «ملکالشعراء بهار» فهرستی از ده تصنیف برتر با شعر این شاعر بزرگ را برای خوانندگان مجله میدان آزادی تهیه کردهایم.
1. مرغ سحر
خواننده: فرهاد مهراد
آهنگساز: مرتضی نیداوود
متن ترانه:
مرغ سحر ناله سر کن / داغ مرا تازهتر کن / زآه شرربار این قفس را / برشکن و زیر و زبر کن
بلبل پربسته ز کنج قفس درآ / نغمۀ آزادی نوع بشر سرا / وز نفسی عرصه این خاک توده را / پرشرر کن
ظلم ظالم، جور صیاد / آشیانم داده بر باد / ای خدا! ای فلک! ای طبیعت! / شام تاریک ما را سحر کن
نوبهار است، گل به بار است / ابر چشمم ژالهبار است / این قفس چون دلم تنگ و تار است
شعله فکن در قفس ای آه آتشین / دست طبیعت گل عمر مرا مچین / جانب عاشق نگه ای تازه گل از این
بیشتر کن / مرغ بیدل، شرح هجران مختصر مختصر مختصر کن!
2. مرغ سحر
خواننده: محمدرضا و همایون شجریان
آهنگساز: مرتضی نیداوود
متن ترانه:
مرغ سحر ناله سر کن / داغ مرا تازهتر کن / زآه شرربار این قفس را / برشکن و زیر و زبر کن
بلبل پربسته ز کنج قفس درآ / نغمۀ آزادی نوع بشر سرا / وز نفسی عرصه این خاک توده را / پرشرر کن
ظلم ظالم، جور صیاد / آشیانم داده بر باد / ای خدا! ای فلک! ای طبیعت! / شام تاریک ما را سحر کن
نوبهار است، گل به بار است / ابر چشمم ژالهبار است / این قفس چون دلم تنگ و تار است
شعله فکن در قفس ای آه آتشین / دست طبیعت گل عمر مرا مچین / جانب عاشق نگه ای تازه گل از این
بیشتر کن / مرغ بیدل، شرح هجران مختصر مختصر مختصر کن!
3. به اصفهان رو
خواننده: جلالالدین تاج اصفهانی
آهنگساز: علیاکبر شهنازی
متن ترانه:
به اصفهان رو که تا بنگری بهشت ثانی / به زندهرودش سلامی ز چشم ما رسانی
ببر از وفا کنار جلفا به گل چهرگان سلام ما را / شهر پرشکوه / قصر چلستون /کن گذر به چار باغش
گر شد از کفت / یار بیوفا / کن کنار پل سراغش
بنشین درکریاس، یاد شاه عباس، بستان از دلبر می / بستان از دست وی می پی در پی، تا کی؟ تا بتوانی
ساعتی در جهان خرم بودن، بیغم بودن، بیغم بودن / با بتی دلستان، همدم بودن، محرم بودن، با هم بودن
ای بت اصفهان زآن شراب جلفا ساغری در ده ما را / ما غریبیم ای مه، بر غریبان رحمی کن خدا را
4. ز من نگارم
خواننده: علیرضا افتخاری
آهنگساز: درویشخان
متن ترانه:
ز من نگارم خبر ندارد / به حال زارم نظر ندارد
خبر ندارم من از دل خود / دل من از من خبر ندارد
کجا رود دل که دلبرش نیست / کجا پرد مرغ که پر ندارد
امان از این عشق، فغان از این عشق /که غیر خون جگر ندارد
همه سیاهی حبیبم همه تباهی / مگر شب من حبیبم سحر ندارد
5. نسیم سحر
خواننده: صدیق تعریف
آهنگساز: علیاکبر شهنازی
متن ترانه:
نسیم سحر بر چمن گذر کن / ز ما بلبل خسته را خبر کن
بگو آشیان را زدیده تر کن / ز بیداد گل آه و ناله سر کن
شبی سحر کن، شبی سحر کن / سکوت شب و نوای بلبل
شکرخنده زد به چهرهی گل /کنار بستان، به یاد مستان /بنوشان می، بنوشان می
ماه من، دلدار من، تویی غمخوار من، تویی تو / هر کجا همراه من، تویی دلخواه من،تویی تو
روزی آهم گیرد دامنت، سوزد با منت / گر شود دلم، کوه درد و غم، همچو فرهادش از ریشه برکنم
من همان مرغ بیبال و پر / شاخ بی برگ و بر، دلآزردهام
6. ایران
خواننده: حسین سرشار
آهنگساز: ارسلان کامکار
متن ترانه:
ایران، ایران، ایران، ایران / ای خجسته سامان، نامت بادا جاودان به دوران
تو چون کوهی سرفراز و با شکوه، کی اندیشی از نهیب به طوفان
ای مرز دین، ای سرای ایمان / هر آزاده با تو بسته پیمان، تا دهد به پاست سر، تا کند نثارت جان
از کرانۀ خزر تا به ساحل اروند / موج خون اگر رسد، تا به دامن الوند / مردم دلیر تو ای حریم آزادی
تن به ننگ بردگی کی دهد، به خون سوگند
در بر ستمگران، ما کشیده قامتیم / در هجوم فتنهها، مرد استقامتیم
در زمانه میشود، جاودان حدیث ما / ما فدا نمیشویم، زنده تا قیامتیم
7. لاله بهار
خواننده: شهرام ناظری
آهنگساز: پرویز مشکاتیان
متن ترانه:
لاله خونینکفن از خاک سر آورده برون / خاک مستوره قلب بشر آورده برون
دل ماتمزدۀ مادر زاریست که مرگ / از زمین همره داغ پسر آورده برون
آتشین آه فرو مردۀ مدفون شدهاست / که زمین از دل خود شعلهور آورده برون
راست گویی که زبانهای وطن خواهان است / که جفای فلک از پشت سرآورده برون
یا به تقلید شهیدان ره آزادی / طوطی سبز قبا سرخپر آورده برون
یا که بر لوح وطن خامۀ خونبار بهار / نقشی از خون دل رنجبر آورده برون
8. وطن من
خواننده: ایرج بسطامی
آهنگساز: پرویز مشکاتیان
متن ترانه:
ای خطّهٔ ایران مهین، ای وطن من / ای گشته به مهر تو عجین جان و تن من
دور از تو گل و لاله و سرو و سمنم نیست / ای باغ گل و لاله و سرو و سمن من
تا هست کنار تو پر از لشکر دشمن / هرگز نشود خالی از دل محن من
دردا و دریغا که چنان گشتی بیبرگ / کز بافتهٔ خویش نداری کفن من
و امروز همیگویم با محنت بسیار / دردا و دریغا وطن من، وطن من
9. ای کبوتر
خواننده: مظفر شفیعی
آهنگساز: حسین اینانلو
متن ترانه:
ای کبوتر از آشیان کرانه کردی / بیسبب چرا ترک آشیانه کردی / یادی از رفیقان آشنا نکردی
زین مکان که با عاشــقان درآن چمیدی / از آن چه دیدی
ناگهان چرا سـوی دیگران پریدی / ترک یار نالان و تـرک خانه کردی
بدگمان گشتم بر تو باری، بـی وفا نبودی به یاری / در کف بازان شکاری، به صد زخم کاری، همانا دچاری
از فراقت من میکنم شیون، دلبر من، نگارین پر من /کـی بود جانا، کز وفا گردی، از سر من، نشینی بر من
ای شکستهدل، عاشقی ز سر به در کن / خون شدی از این رهگذر بیا حذر کن/ لب ببند و این فسانه مختصر کن
10. بهار دلکش
خواننده: محمدرضا شجریان
آهنگساز: غلامحسین درویشخان
متن ترانه:
بهار دلکش رسید و دل به جا نباشد / از آنکه دلبر دمی به فکر ما نباشد
در این بهار ای صنم بیا و آشتی کن / که جنگ و کین با من حزین روا نباشد
صبحدم بلبل، بر درخت گل، به خنده میگفت: / نازنینان را، مهجبینان را، وفا نباشد
اگر تو با این دل حزین عهد بستی / حبیب من با رقیب من، چرا نشستی؟ / دلم را عزیز من از کینه خستی؟
بیا در برم از وفا یک شب ای مه نخشب / تازه کن عهدی که برشکستی
مطالب مرتبط:
تکنگاری: نگاهی به زندگی و آثار «ملکالشعرا محمدتقی بهار»
12 قصیده از بهترین شعرهای ملکالشعرای بهار