مجله میدان آزادی: قسمت دیگر در ستون «کتابشناسی پژوهشگران موسیقی نواحی ایران» به بررسی کتابهای خانم «فوزیه مجد» دربارهی موسیقی نواحی ایران اختصاص دارد. صفحهی بیستوهشتم پروندهی «شاخههای درخت باربد» را با این یادداشت به قلم خانم «عصمت زارعی» ادامه میدهیم:
«فوزیه معصومه مجد»، موسیقیدان، آهنگساز، پژوهشگر موسیقی و اتنوموزیکولوگ (موسیقیشناس حوزهی موسیقی نواحی و بومی) است که سال ۱۳۱۷ در برلین متولد شد. البته وقتی یک ساله بود خانوادهاش در پی وقوع جنگ جهانی به ایران بازگشتند و او تحصیلات ابتدایی را در تهران و در مدرسهی ژاندارک سابق گذراند و پیانو را از همان کودکی آموخت. او در سالهای پایانی دههی ۱۳۲۰، به انگلستان مهاجرت کرد و به تحصیل موسیقی در مدرسهی «مورتون هال» و دانشگاه «ادینبورو» مشغول شد. پس از فارغالتحصیلی، در سال 1342 به ایران بازگشت و تدریس در هنرستان عالی را آغاز کرد و به بازبینی موسیقی نواحی ایران در صداخانهی وزارت فرهنگ و هنر وقت پرداخت. علاوه بر آن، سالها منتقد موسیقی بود. همچنین برای چند فیلم و ارکستر مجلسی سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران موسیقی ساخت.
مجد بار دیگر در سال 1345 برای ادامهی تحصیل به فرانسه رفت و دو سال بعد یعنی سال 47 با بورسیهی رادیو و تلویزیون ملی رشته اتنوموزیکولوژی را در فرانسه خواند و دوباره به ایران بازگشت.
همین سالها مرکز حفظ و اشاعهی موسیقی ملی زیر نظر مهدی برکشلی، داریوش صفوت و نورعلی برومند تأسیس شده بود و بخشی از آن به پژوهش موسیقی نواحی اختصاص داشت. مجد زیرنظر این مرکز گروهی تشکیل داد که اعضایش کسانی مثل محمدرضا لطفى و مجید کیانى بودند. این گروه با سفر به خراسان، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و بوشهر مجموعهی ارزشمندی از اجرای موسیقی نواحی، اقوام و موسیقی دستگاه ردیفی نواحی را گردآوری کرد. همان سالها فیلمهای نسبتاً کوتاهی از این تولیدات پخش شد.
این مجموعه که حاصل سفرهای مجد از سال 51 بود، افرادی مانند «یوسف فروتن»، «سعید هرمزی»، «نورعلی برومند»، «عبدالله دوامی» و نمونههای موسیقی محلی خراسان مثل اجراهایی از «حسین یگانه»، «بخشی اولیاقلی یگانه»، «مختار زنبیلباف»، «حمرا گلافروز»، موسیقی شمال خراسان، «نظرمحمد سلیمانی» و دیگر هنرمندان را به جامعهی موسیقی معرفی کرد.
اکنون آلبومهای موسیقی ارزشمندی از این تحقیقات او منتشر شده؛ مانند
• «گوات و ذکر در بلوچستان»، «موسیقی نواحی ایران، موسیقی نوبان و زار» که در سال ۱۳۸۵ منتشر شد،
• «موسیقی نواحی ایران، اربعین در بوشهر»، که بهصورت رسمی در سال ۱۳۸۵ منتشر شد،
• «موسیقی نواحی ایران، موسیقی تربت جام»، «موسیقی نواحی ایران، موسیقی شمال خراسان» و «موسیقی نواحی ایران، موسیقی شمال خراسان، داستان شاهزاده زرین عذار»، که بهصورت رسمی در سال ۱۳۸۴ منتشر شد،
• و «موسیقی نواحی ایران، موسیقی عاشقی آذربایجان غربی» که بهصورت رسمی در سال ۱۳۸۷ منتشر شد.
از جوایز او باید به جایزهی باربد بخش موسیقی نواحی که در جشنوارهی موسیقی فجر سی و سوم به او اهدا شد، اشاره کرد. همچنین سال ۱۳۸۶، کمیتهی موسیقی «ایکوم» (شورای بینالمللی موزهها، کارگروه موسیقی ایکوم ایران) از فوزیه مجد بهعنوان پژوهشگر موسیقی، تجلیل کرد.
در ادامه برخی از آثار مکتوب او که شامل نتایج تحقیقات او و برخی نتهای نواختهشدهی اوست، بهاختصار معرفی میشود.
«نفیرنامه»:
اصلیترین کتاب و اثر مکتوب فوزیه مجد درمورد موسیقی نواحی، «نفیرنامه» است که توسط مؤسسهی فرهنگی ماهور به دو زبان فارسی و انگلیسی منتشر شده است. این کتاب حاصل جستوجو در چند و چون موسیقی دستگاهی ردیفی ایران است و با نگاهی شاعرانه و نمادین به تاریخ موسیقی بومی ایرانی و نقد آن پرداخته است. فوزیه مجد در این کتاب که سال 1390 منتشر شده، به موسیقی شهرستانها و روستاها پرداخته و توضیحاتی از سفرهایش را برای گردآوری قطعات موسیقی بومی ذکر کرده است.
«ایرانا، برای ستارهها، گفتگو 88 برای پیانو»:
این کتاب که سال 1377 توسط مؤسسهی فرهنگی ماهور منتشر شده، دربردارندهی سه قطعه موسیقی برای پیانوست. بخش اول به نام «ایرانا» قطعهای است بهمناسبت بیست و یکمین سال درگذشت «فریدون رهنما» که در چهار موومان در بهمن 1374 به نت درآمده است. بخش دوم با عنوان «برای ستارهها» در پنج موومان در سال 1371ساخته شده و بخش سوم با عنوان «گفتگو 88» قطعهای است که در سه موومان در سال 1967م در پاریس اجرا شده است. پس از هر قطعه ابتدا راهنمای اجرا، سپس توضیح مختصری از آن به فارسی و انگلیسی آمده است.
«سه ساخته برای پیانو: پایکوبی در دهکده، سونات رُمانتیک، نمایش»
این کتاب که شامل اولین ساختههای نگاشتهشدهی فوزیه مجد است شامل سه قطعه موسیقی برای پیانو است که توسط مؤسسهی فرهنگی ماهور و در سال چاپ 79 منتشر شده. قطعهی «سونات رمانتیک» برای امتحان لیسانس موسیقی مجد ساخته شده، سپس «پایکوبی در دهکده» که اواخر سال ۱۳۷۶ بازنویسی شده و قطعهی سوم با عنوان «نمایش» بهسفارش مدرسهی مورتون هال انگلستان ساخته شده و بسیار موردتوجه قرار گرفته، آن هم وقتی که مجد پانزده ساله بوده است.
«پرما برای پیانو»:
فوزیه مجد این کتاب را که به عبارتی، نیایش موسیقایی قلمداد میشود، متأثر از مکان مقدسی در هند نوشت. قطعات این کتاب شامل «زندگی مهر است»، «گل سرخی کن زندگی را»، «گر بنگری به سویم» و «پرما» اوایل دههی80 نوشته شدند. این کتاب فارسی-انگلیسی سال 1391 در نشر ماهور منتشر شده است.
«همانی برای پیانو»:
«همانی» چهار قطعه برای پیانو است که سال 88 نوشته شد و سال 89 بازنویسی شد. قطعهی اول برگردان نامی از مزامیر داود و مربوط به مراسم نیایش کلیسای مسیحی است و سال 89 نوشته شده. قطعهی دوم ذکر است به سانسکریت، قطعهی سوم به هند میرسد و قطعهی چهارم آواز نیایش است در چند ایده. این کتاب توسط نشر ماهور و سال 98 منتشر شده است.
«سوئیت ایرانی: برای پیانو»:
این کتاب همچون دیگر آثار فوزیه مجد توسط مؤسسهی فرهنگی ماهور و در سال1380 به چاپ رسید.