مجله میدان آزادی: سیزدهم دی‌ماه امسال مردم ایران با وقوع یک جنایت تروریستی بزرگ در کرمان عزیز سوگوار سوگی عظیم شدند. به همین مناسبت و به احترام مردم داغ‌دیده‌ی ایران ده پوستر برتر با موضوع فاجعه تروریستی کرمان و شهیدانش را به انتخاب و با توضیح صدرالدین عالی‌نژاد ببینید:
از جمله هنرهایی که همواره در چنین شرایطی -در کنار شعر و عکس- پیش از سایر هنرها سخنگوی عواطف و آلام مردم سرزمین ماست، هنر گرافیک است. گرافیک ذاتا می‌تواند قبل از نقاشی، قبل از موسیقی، قبل از رمان و طبیعتا قبل از تئاتر و سینما به یک رویداد غیرمنتظره واکنش نشان بدهد.
بی‌گمان از آثاری که در اولین روزهای یک واقعۀ بزرگ –آن‌هم یک فاجعۀ انسانی- خلق می‌شوند نباید انتظار بی‌نقصی و کمال آثاری را داشت که در فرصت‌های بیشتر و زمان‌های بعدی تولید می‌شوند. اما در حقیقت همین آثار اولی، واکنشی و اصطلاحا «داغ» است که نقش تفسیری هنر را در برابر رویدادهای اجتماعی بر عهده دارند. تاریخ نشان داده این آثار با همه کم و کاستی‌های احتمالی‌شان عموما بیش از دیگر کنش‌های اجتماعی یا سیاسی، بر مردم و روزگار خود تاثیرگذارند و در موارد مثل مورد تلخ اخیر، نقش التیام و گاه حتی انتقام را برای مردمی که دچار فاجعه‌ای تروریستی یا جنگی شده‌اند ایفا می‌کنند.
یک نکته دیگر این است که در انتخاب ده پوستر برتر، سعی شده تا جایی که برای نویسنده قابل تشخیص بود آثاری که با هوش مصنوعی تولید شده‌اند کنار گذاشته شوند. این رویداد شاید اولین رویداد ملی مهمی بود که تا اینقدر در تولید پوستر از تکنولوژی هوش مصنوعی استفاده شد؛ البته آثار اینچنینی اکثرا بسیار شبیه هم و فاقد خلاقیت هنری هستند و دستخط گرافیکی یکسانی دارند، از همینجا می‌توان فهمید هوش مصنوعی در موفق‌ترین ارائه‌اش که همین هنر گرافیک است چقدر ناتوان است و چه زود خودش را لو می‌دهد. یک اشتباه و یک مشکلی هم که استفاده‌کنندگان این هوش مصنوعی پدیدآوردند استفاده از این تکنولوژی در تصویرسازی شهیدان است که واقعا نابخردانه بود؛ نتیجه اینکه برای شهید خردسال منصوره سلطانی‌نژاد (دختری با کاپشن صورتی و گوشواره قلبی) چندین تصویر دروغین با هوش مصنوعی طراحی شده که متاسفانه به عنوان تصویر اصلی شهید در شبکه‌های اجتماعی مدام در حال بازنشر است.
در ادامه ده پوستر گرافیکی از بهترین پوسترهایی که تاکنون با موضوع جنایت تروریستی در مسیر سوگواران مزار سردار سلیمانی تولید شده‌اند را ضمن توضیحی کوتاه و ارائه نام پدیدآور با شما در میان می‌گذاریم.
همچنین در بخش گالری مطالب می‌توانید دیگر پوسترهای منتشرشده با این موضوع را ببینید.
ده پوستر برتر درباره سوگ شهیدان گلزار کرمان و مزار سردار سلیمانی
1. نام هنرمند: فاطمه امینی
علی‌رغم اینکه شعار استفاده‌شده در این پوستر یک شعار کلیشه‌ای مربوط به رویدادی دیگر است، اما فرم گرافیکی اثر یک فرم کامل و تاثیرگذار است. طراح سراغ یکی از انواع بته جقه که از مهمترین نقوش نمادین ایرانی است رفته است، اما نوعی که مانند نوع معروف سر خم کرده نیست و نماد یک سرو ایستاده است. از طرفی این نقش کاملا با شکل اشک هم منطبق است و معنای اندوه را هم تداعی می‌کند و نیز با شکل یک قطره خون و تداعی‌گر مفهوم شهادت. تایپوگرافی اثر هم دلنشین و متناسب با فضاست، فقط کاش در انتخاب فونت شعار از فونتی که بار فانتزی و کودکانه کمتری داشت استفاده می‌شد.
2. نام هنرمند؟
یکی از مهمترین ویژگی‌های پوسترهایی که در واکنش سریع به یک رویداد اجتماعی طراحی می‌شوند دقت بر رسانایی و وضوح اثر هنری است؛ امری که در این پوستر به خوبی مشاهده می‌شود. این اثر که تاکنون نام طراح آن را جایی نیافتم یک طرح ساده است که همین سادگی جزو ویژگی‌های اثر در بالا رفتن تاثیرگذاری است. طراح با انتخاب یا نگارش یک اسلوگان شامل تیتر و توضیحی موزون، شاعرانه و بسیار زیبا رویداد را با همه تلخی و عظمتش ثبت کرده است. این یک گفتگوی موفق ادبیات و گرافیک است، با سنگینی وزن ادبیات.
3. نام هنرمند: زهرا ریشِهری‌زاده
این پوستر از متمایزترین آثاری است که تاکنون در موضوع شهیدان کرمان منتشر شده است. عموما طراحان برای واکنش سریع به یک رویداد سراغ چنین تکنیک‌هایی نمی‌روند. طراح با استفاده از فرم نگارگری و کتاب‌آرایی کهن ایرانی در ساختار و با ارجاع به واقعه عاشورا در محتوا، توامان دو کهن‌الگوی ایرانی اسلامی را در اثری که ادای دین به شهیدان راه ایران و اسلام است بازآفرینی کرده است. جدا از شمایل سردار سلیمانی که می‌توانست منطبق‌تر باشد (یا می‌تواند در نسخه بعدی اصلاح شود) تصویر یک تصویر روایی است و به تنهایی تمام قصه و نمادهای مد نظر طراح را برای مخاطب شرح داده است، یعنی این تصویری است که ظاهرا اصلا نیازی به شعار و اسلوگان ندارد، اما شعر انتخاب شده که از نوحه‌های قدیمی تعزیه‌ها و تکایای سنتی است هم آنقدر دقیق و منطبق است که اثر را به یک اثر بی‌نقص و قدرتمند تبدیل کرده است. پس اینجا هم یک گفتگوی ارزشمند از ادبیات و گرافیک می‌بینیم اما بدون برتری و سنگینی هیچکدام.
*خطاطی شعرها از آقای رضا شاه‌حسینی است.
4. نام هنرمند؟
یکی از عجیب‌ترین پوسترها این پوستر مبتنی بر تایپوگرافی است. نام طراح این اثر را هم متاسفانه جایی پیدا نکردم. طراح سراغ فرم‌های نوستالژیک و کلاسیکِ انقلابی دهه شصت رفته است و کرمان را به نوعی تایپ کرده که انگار لوگوی یک گروه قدرتمند مسلح و نظامی انقلابی است. به جز حس شهادت، حس حماسه و مخصوصا انتقام بدون اشاره واضح در شعار به طور کامل در تصویر جریان دارد و نشان از قدرت بالای بیان این اثر هنری دارد. شعار انتخاب‌شده هم همان حال و هوای ادبیات دهه شصت را دارد و با زیبایی‌شناسی کلی اثر منطبق است.
5. نام هنرمند: لیلا تیمورنژاد
تصویرسازی هم از آن تکنیک‌هاست که کمتر می‌شود طراحان در زمان اندک سراغش بروند. طراح این اثر اما دستی گرم در تصویرسازی دارد و در رویدادهای مشابه نیز آثار درخشانی خلق کرده، مثل تصویرسازی چهره شهید مولوی عبدالواحد ریگی در سال گذشته. در این اثر کودکی که تصویر شهادتش خشم و اندوه بسیاری را برای مردم ایران به بار آورده بود در آرامشی بسیار تصویر شده است، در پناه سردار و هردو در پناه چادر حضرت زهرا که روز شهادت کودک روز این هردو بود. عدم وضوح و انسجام خطوط هم حس حرکت باد را تداعی می‌کند و هم حس رویاگونگی تصویر را.
6. نام هنرمند: مهدی شاهوردی
این هم از جمله آثار ساده و اعلانی است که ماموریتش را به درستی انجام داده. طراح از فرم پرچم ایران استفاده کرده، بخش سبز را به علامت سوگ تیره کرده و بخش سرخ را مانند قطره‌های خون تصویر کرده. کرمان در مرکز پرچم ایران است و با انطباقش بر واژه قهرمان که تاچندی پیش صرفا یادآور سردار سلیمانی بود، طراح اعلام می‌کند این شهر شهر قهرمانان است.
7. نام هنرمند: محمدمهدی منصوری
این اثر هم از جمله آثاری است که بدون نام طراحش در شبکه‌ها وایرال شده است. شعارش ساده و خبری اما درست است. طراح با استفاده از یک فضاسازی رئال صراحت و تاثیر سخن خود را چند برابر کرده است. جدا از اینکه جزئیات هم همگی فکرشده و تاثیرگذارند، عروسکی دخترانه که دست ندارد، مدادهای شکسته‌ای که به صورت قامت و دست و پاهای یک انسان بدون سر است، یک گیره موی کودکانه، یک نقاشی نیم‌سوخته و خونین حاوی تصویر سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس و پرچم فلسطین ... تصویر سعی کرده بدون نمایش پیکر کودک شهید اندوه نبودنش و دلیل شهادتش را به تصویر بکشد.
8. نام هنرمند: محمدحسین مویدی
این طرح از جمله پوسترهایی است که فرم کلی‌اش بدون توجه به جزئیات هم یادآور پوسترهای نهادهای رسمی است. طراح برای طراحی خود سراغ فرم سنگ مزار شهید سلیمانی رفته است. در چند پوستر دیگر هم این تکنیک اساس کار طراحی بوده، اما این پوستر از بقیه موارد منسجم‌تر است و معنای خود را با وضوح و تاثیرگذاری بیشتری بیان کرده است. طراح با تغییر عبارت «سرباز» مندرج در تصویر سنگ مزار به «سربازان» و افزایش و آوردن گل‌های حاشیه سنگ به میانه تصویر، معنای مد نظر خود را بدون توضیح اضافه و صرفا با استفاده از ارجاعات تصویری بیان کرده است و تابلوی کاملی برای یادبود شهیدان کرمان فراهم آورده.
9. نام هنرمند: رضا جعفری
تکنیک، مضمون و فضاسازی این اثر هم مانند تکنیک، مضمون و فضاسازی اثر شماره هفت است. اما آنچه این اثر را از اثر شماره هفت و بسیاری از آثار دیگر متمایز می‌کند آن پاکت نامه و یادآوری این معناست که این روز روز مادر بوده است و بسیاری از شهیدانی که در این حادثه به شهادت رسیدند یا خود مادر بودند یا می‌خواستند روز مادر را در این روز جشن بگیرند.
10. نام هنرمند: بهنام شیرمحمدی
در این اثر هم هنرمند سراغ تکنیک تصویرسازی رفته. شباهت‌های مضمونی بین این تصویرسازی و تصویر سازی قبلی وجود دارد، مثل حضور توامان کودک شهید و حاج قاسم، اما تفاوت‌ها بیشتر است، هم در تکنیک هم در فضاسازی و هم در مضمون. اینجا هنرمند سراغ یک فضای رویایی و خیال‌گون پس از شهادت نرفته چون مثل اثر قبلی قصد التیام‌بخشی نداشته است، بلکه قصد ثبت و تذکر تاریخیِ هولناکی و اندوه رویداد را داشته است. تصویر متاثر از عکس‌های واقعه لحن رئال دارد، رنگ‌پردازی و نورپردازی کلی تصویر تیره و تار است، رنگ سرخی که در تصویر است بیش از اینکه رنگ خون باشد رنگ خون مرده است. درآمدن یکی از کفش‌های چسب‌دار از پا، گشادتربودن بعضی از لباس‌ها، پریشانی موها و دیگر جزئیات حس واقعی‌بودن اثر و در نتیجه اوج بی‌رحمی کشتن یک کودک واقعی را تداعی می‌کند. تنها نقطه ضعف اثر انتخاب نوع و چیدمان رنگ و فرم تصویر سردار سلیمانی است، البته برای مخاطب غیرایرانی و ناآشنا با این شخصیت. در این بخش تصویر طبیعتا مخاطب ایرانی که می‌داند سردار سلیمانی نماد انتقام ایرانیان است در این تصویر هم خشم سردار و انگیزه سردار برای انتقام کودک مظلوم را دریافت می‌کند، اما برای مخاطب خارجی ناآشنا با موضوع بیان تصویری سردار سلیمانی در این اثر با ابهام و سوتفاهم همراه است.
در بخش گالری باقی پوسترها را هم ببینید، این فهرست به مرور تکمیل می‌شود: