مجله میدان آزادی: در چهلم و ششمین صفحه از پرونده «اردیبهشت کاغذی» و «فهرست کتاب‌های پیشنهادی برای خرید از نمایشگاه کتاب» فهرستی از مجموعه کتاب‌های شاهکار ادبیات جهان با موضوع تبعیض نژادی را برای دوست‌داران این هنر تدارک دیدیم. تازه‌ترین صفحه را با قلم نیلوفر بختیاری -شاعر و پژوهشگر ادبیات- بخوانید:
کتاب‌هایی برای تمرین شاعری
سفری از نوشتار شاعرانه تا شاعرانه زیستن
وقتی سخن از آموزش شعر به میان می‌آید، عموماً باب پرسشی ثانوی باز می‌شود: مگر شعر آمدنی نیست؟ پس چطور به وجه آموختنی شاعری تکیه می‌کنیم و می‌خواهیم با آموزش فنون سخن‌سرایی و وزن و قافیه شاعر به جامعه تحویل بدهیم؟ پاسخ به این پرسش ساده نیست، اما اساس آن به پیش‌فرضی سنتی نسبت به ماهیت شاعری بازمی‌گردد و تداعی‌کننده‌ی باوری کهنه است: شعر ودیعه و هدیه‌ای الهی و قدسی است که از سوی فرشتگان و از عالم بالا به شاعر الهام می‌شود. در این ساحت شاعر هیچ از خود ندارد و برات شعرش را از عوالم ماورایی گرفته یا در شکل کم‌اغراق‌ترش طبع روان و ذوق شاعری و استعداد او ذاتی است. به قول حافظ:
«قبول خاطر و لطف سخن خداداد است...»
موضوع اصلاً رد یا قبول چنین باوری نیست، اما وجهی که گاهی در این ادعا از آن غفلت می‌شود، موضوع پرورش ذوق از طریق خواندن، دیدن و اندوختن دانش ادبی است؛ دانشی که با نوعی شوق، انگیزه و استعداد همراه است و تنها با تمرین و آزمون و خطا از حالت بالقوه به‌شکل بالفعل درمی‌آید.
در راستای همین اندیشه، در فهرست حاضر به معرفی چند کتاب در این زمینه می‌پردازیم.
• اول آثاری که تمرینی برای شاعرانه نوشتن‌اند
• و دوم کتاب‌هایی که فرصتی برای شاعرانه زیستن فراهم می‌آورند.
در انتخاب این 5 اثر سال انتشار و دسترسی به تازه‌ترین چاپ در اولویت قرار گرفته تا بتوانید در صورت علاقه با خیال راحت در روزهای بازدید از نمایشگاه کتاب تهران، آثار مورد نظرتان را خریداری کنید. علاوه‌براین، تنوع ساختار و ملیت نویسندگان این آثار می‌تواند دیدی جامع نسبت به جهان‌بینی شاعرانه ایجاد کند.
الف) کتاب‌هایی برای شاعرانه نوشتن:
«روزنه؛ مجموعه‌ی آموزشی شعر»، نوشته‌ی «محمدکاظم کاظمی»
1- روزنه؛ مجموعه‌ی آموزشی شعر | نویسنده: محمدکاظم کاظمی | ناشر: سپیده‌باوران
اگر در پی کتابی هستید که هم به شما فوت و فن شاعری بیاموزد، هم معیاری برای سنجش شعر خوب ارائه دهد، «روزنه» انتخاب بسیار مناسبی است. این اثر، یکی از مهم‌ترین منابع آموزش شعر در سال‌های اخیر به شمار می‌رود که خواندنش برای شاعران تازه‌نفس، راه‌گشاست. مهم‌تر از این‌ها، محمدکاظم کاظمی، تجربه‌ی سال‌ها شاعری کردن، تدریس و داوری شعر را در این کتاب در اختیار علاقه‌مندان قرار داده است. کتاب با پرسش‌های پایه‌ای مثل چیستی شعر و خیال و... آغاز می‌شود، سپس گام‌به‌گام به مباحث حرفه‌ای‌تری مثل تعریف زبان شعر، موسیقی، قالب‌ها، سبک‌ها و مکاتب ادبی می‌پردازد. به‌علاوه، از ویژگی‌های مهم «روزنه»، آوردن نمونه‌های متنوع از شعر کلاسیک و معاصر فارسی است که یادگیری را برای‌تان ملموس‌تر و ساده‌تر می‌کند.
«فنون شعر»، نوشته‌ی «اسماعیل امینی»
2- فنون شعر | نویسنده: اسماعیل امینی | ناشر: ایهام
اگر می‌خواهید شعر بنویسید، اما هنوز انجمن شعر نرفته‌اید، استادی ندارید و نمی‌دانید دقیقاً از کجا باید شروع کنید، این کتاب راه را نشان‌تان می‌دهد. دکتر اسماعیل امینی در این اثر با زبانی ساده و روشن، فنون اساسی شعر را در بیست گام آموزش داده و شما را با اصطلاحات شعر به زبان ساده آشنا می‌کند. او به‌جای نظریه‌پردازی، مخاطب اثرش را به تمرین و تجربه توصیه می‌کند؛ چرا که معتقد است شاعری مهارتی است آموختنی، نه صرفاً الهامی آسمانی. امینی بر اهمیت مطالعه در مسیر شاعری تأکید بسیار دارد و معتقد است «فنون شعر» برای آن‌هایی است که می‌خواهند شعر را بخوانند، بفهمند و بنویسند.
ب) چند اثر برای تمرین شاعرانه زیستن
«درباره‌ی هنر و شعر و شاعری»، نوشته‌ی «نیما یوشیج»
۳- درباره‌ی هنر و شعر و شاعری | نویسنده: نیما یوشیج | ناشر: نگاه
این کتاب دریچه‌ای به روی جهان و زیست شاعرانه‌ی نیما یوشیج است. در این اثر، از نامه‌های شخصی تا جستارهای بی‌پرده‌ی نیما در خصوص تئوری شعر نیمایی گردآوری شده. مهم‌ترین بخش این اثر هم نامه‌های نیما تحت عنوان «حرف‌های همسایه» است؛ مجموعه‌ای از صد و سی و هفت نامه که شاعر در آن با نگاهی ریشه‌ای از شعر نو سخن می‌گوید. نیما در نامه‌هایش از یک سو به نقد سنت‌ها می‌پردازد و از سوی دیگر، شاعران تازه‌کار را به تعهد، تفکر و شناخت زبان دعوت می‌کند. همچنین مقالاتی چون «ارزش احساسات» از نخستین کوشش‌های شاعر برای پیوند دادن تجربه‌های شخصی خود با نوآوری هنری است. خلاصه که کتاب «درباره‌ی هنر و شعر و شاعری» نه فقط اثری آموزشی، بلکه نمایانگر تأثیر اندیشه‌های نیما یوشیج در تحول شعر فارسی در قرن اخیر است.
«چند نامه به شاعری جوان و یک داستان و چند شعر»، نوشته‌ی «راینر ماریا ریلکه»
۴- چند نامه به شاعری جوان (و یک داستان و چند شعر) | نویسنده: راینر ماریا ریلکه | مترجم: پرویز ناتل خانلری | ناشر: معین
«چند نامه به شاعری جوان» گفت‌وگویی صمیمی، اندیشمندانه و گاه شاعرانه درباره‌ی تنهایی، شوق، رنج و نوشتن است. در این کتاب، ریلکه به شاعر جوان مشتاق نمی‌گوید چطور شعر بنویسد، بلکه از او می‌خواهد پیش از نوشتن، خود را کشف کند. از آنجا که او با نگاهی سخت‌گیرانه و در عین حال لطیف به فرآیند نوشتن و شاعر بودن نگاه می‌کند، این مجموعه، فراتر از راهنمایی‌های فنی، نوعی مراقبه و تمرین شاعرانه زیستن برای روح هنرمند است. خانلری با ترجمه‌ای روان و دقیق، سخنان صادقانه‌ی ریلکه را به فارسی درآورده؛ کلماتی که همچنان برای بسیاری از شاعران و نویسندگان نسل امروز الهام‌بخش خواهند بود.
«داستان من و شعر، نوشته‌ی « نزار قبانی»
۵- داستان من و شعر | نویسنده: نزار قبانی | ناشر: توس
«داستان من و شعر» ماجرای زندگی نزار قبانی، شاعر دیپلمات است؛ مردی که نبض شعر معاصر عرب را دهه‌ها به دست گرفته و در این کتاب از سیر تحولی تجربیاتش برای مخاطبان خود می‌گوید؛ از آشنایی با ادبیات فرانسه تا سفارت در شهرهای جهان؛ از تأثیر فرهنگ‌های مختلف بر تفکراتش تا اهمیت همواره‌اش به حفظ هویت عربی و پایبندی به انعکاس آن در شعرش. بنابراین، «داستان من و شعر» هم زندگی‌نامه است، هم منش فردی و هنری نزار قبانی را به تصویر می‌کشد. قبانی در این اثر با زبانی ساده اما پرحرارت از لزوم ریشه داشتن شاعر در فرهنگ خود سخن می‌گوید؛ موضوعی که این کتاب را به سند جهانی بودن شعر او بدل کرده است. بله او جهانی می‌اندیشید، اما هرگز شعر خود را از تار و پود وطنش جدا ندید.