مجله میدان آزادی: در چهلم و یکمین صفحه از پرونده «اردیبهشت کاغذی» و «فهرست کتاب‌های پیشنهادی برای خرید از نمایشگاه کتاب» فهرستی از مجموعه فهرست‌‌های آموزشی نقاشی را برای دوست‌داران این هنر ترسیمی تدارک دیدیم. تازه‌ترین صفحه را با قلم مینو خانی - پژوهشگر و استاد دانشگاه- بخوانید:
ده کتاب برای مطالعه‌ی نقاشی
درباره‌ی هنر نقاشی مثل هر هنر دیگری آثار مکتوب متعددی وجود دارد که در وجوه مختلف به این هنر پرداخته‌اند؛ از مجموعه آثار یک هنرمند نقاش گرفته تا تاریخ هنر، اقتصاد هنرهای تجسمی، فلسفه‌ی هنر، آموزش نقاشی، جامعه‌شناسی نقاشی و... . مینو خانی، مدرس دانشگاه و پژوهشگر هنر در این یادداشت ده اثر مکتوب در وجوه فوق الذکر را معرفی کرده تا علاقه‌مندان بتوانند اثر مورد نظر خود را بیابند.
«گفتمان فرهنگی و جریان‌های هنری ایران»، نوشته‌ی «محمدرضا مریدی»
1. گفتمان‌های فرهنگی و جریان‌های هنری ایران: کندوکاوی در جامعه‌شناسی نقاشی ایران معاصر
«محمدرضا مریدی»، نویسنده و پژوهشگر هنر با تمرکز بر هنر نقاشی، در این کتاب به بررسی تحولات گفتمانی در جامعه‌ی ایران بر اساس شرایط سیاسی حاکم بر آن می‌پردازد و نقش قدرت را در شکل‌گیری جریان‌های هنری و جریان‌های مقاومت بررسی می‌کند. نویسنده با نگاهی ساختاری و تاریخی به هنر ایران، نقش شرایط اجتماعی و سیاست‌گذاری‌های فرهنگی را در شکل‌گیری سبک‌های گوناگون و محتوای آن‌ها به بحث می‌گذارد و بر شرایط تولید متن هنری تمرکز می‌کند. این کتاب را نشر آبان راهی بازار کتاب کرده است.
دکتر محمدرضا مریدی، عضو هیئت علمی دانشگاه هنر و پژوهشگر هنر خصوصاً نقاشی از منظر جامعه‌شناسانه است.
«هنر تصویری در ایران»، نوشته‌ی «روئین پاکباز»
2. هنر تصویری در ایران: ده درس‌گفتار
«روئین پاکباز»، مؤلف این کتاب، با تأکید بر ويژگی‌های هنر تصويری در ايران، کاوش در سرچشمه‌های کهن و باستانی اين هنر و بررسي تداوم آن در دوره‌ی اسلامی را مد نظر قرار داده و به این نکته نیز اشاره داشته است که هنر تصويري در ايران در مسير تحولش بارها با فرهنگ‌های بيگانه و سنت‌های ناهمگون شرقي و غربي برخورد کرده و غالباً به نتايج جديد دست يافته است. کتاب «هنر تصویری در ایران: ده درس‌گفتار» دربردارنده‌ی ده درس‌گفتار از روئین پاکباز و طرحی کلی از دوره‌بندی تاریخی است که در آن ملاک تفکیک دوران‌ها، دگرگونی دید هنری و ویژگی‌های سبک‌شناختی است و نه لزوماً مقاطع معمول در تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران. در این کتاب که از سوی نشر فنجان روی پیشخوان کتابفروشی‌ها قرار گرفته، در خصوص سیر تحولات هنر تصویری در ایران، در چهار بخش «کهن»، «میانه»، «جدید» و «معاصر» بحث و گفت‌وگو شده است.
روئین پاکباز، تاریخ‌نگار هنر، منتقد و نقاش نوگرای ایرانی است که نقش مهمی در تبدیل رشته‌ی تاریخ هنر به یک زمینه‌ی علمی و دانشگاهی در ایران بر عهده داشته است. مهم‌ترین دستاوردهای پژوهشی او «دائرةالمعارف هنر» در سه جلد و «نقاشی ایران از دیرباز تا امروز» است.
«دید خلاقانه در نقاشی»، نوشته‌ی «مارگارت کسلر» و «سین دی»
3. دید خلاقانه در نقاشی (تعادل، توازن و اصول ترکیب‌بندی در نقاشی)
«مارگارت کسلر» و «سین دی» مؤلفان این اثر هستند و «عربعلی شروه» مطالب آن را گردآوری کرده است. «دید خلاقانه در نقاشی»، طراحی یک آزمون ترجیحی، بازی با طرح‌ها، هیجان بصری، انرژی بصری (دیداری)، وزن بصری پویایی و تحرک قاب، قانون اصلی ترکیب‌بندی و... مباحث مورد نظر مؤلفان است.
مارگارت کسلر از سال ۱۹۷۲ که نقاشی را به‌عنوان سرگرمی شروع کرد، نزدیک به چهل سال است که به تدریس نقاشی می‌پردازد.
«مکاتب نقاشی»، نوشته‌ی «فوزیه لطفی»
4. مکاتب نقاشی
«فوزیه (هیوا) لطفی»، در این کتاب ابتدا به بررسی ویژگی‌های نقاشی در تمدن‌های مصر، بین‌النهرین و ایران پیش از اسلام می‌پردازد و انواع مکاتب نقاشی را به ترتیب زیر معرفی می‌کند: مکاتب نقاشی ایران از ظهور اسلام تا دوران معاصر، مکاتب نقاشی خاور دور، مکاتب نقاشی اقوام بومی، مکاتب نقاشی دوران پیش از رنسانس، مکاتب نقاشی غرب از رنسانس تا قرن نوزدهم میلادی و مکاتب هنری غرب در جهان مدرن. فصل پایانی به ارائه‌ی اطلاعات درباره‌ی مکاتب نقاشی پست‌مدرنیسم اختصاص یافته است. علاوه‌بر این، آثار برخی نقاشان برجسته مربوط به مکاتب مختلف نیز در بخش‌های مختلف کتاب ارائه شده‌اند. این کتاب از سوی نشر فرهنگسرای میردشتی منتشر شده است.
«چیستی هنر»، نوشته‌ی «نایجل واربرتون»
5. چیستی هنر
کتاب «چیستی هنر»، نوشته‌ی «نایجل واربرتون» است که نخستین بار در سال ۲۰۰۳ انتشار یافت. هنر چیست؟ این سؤالی است که بسیاری از ما به‌دنبال پاسخش هستیم اما از پرسیدن آن هراس داریم. واربرتون در این اثر درخشان و قابل فهم، دقیقاً به زوایای مختلف همین سؤال می‌پردازد. او با بهره‌گیری از تصویرسازی‌ها و نقاشی‌های مختلف، از «پل سزان» و «فرانسیس بیکن» گرفته تا «اندی وارهول» و «دیمین هرست»، از منظری فلسفی به مسئله‌ی هنر می‌پردازد و با نثری ساده و روان، تئوری‌های هنری‌ای را توضیح می‌دهد که زیاد از آن‌ها بحث شده اما درک درستی از آن‌ها حاصل نشده است. واربرتون علاوه‌بر این، به توضیح و تفسیر مسائلی پیچیده در هنر، همچون قصد و نیت حقیقی هنرمندان، شیوه‌ی اجرا و عواطف آن‌ها می‌پردازد.
دو مترجم و دو ناشر این کتاب را در بازار کتاب ایران معرفی کرده‌اند: «مرتضی عابدینی‌فر» و نشر ققنوس؛ «مهتاب کلانتری» و نشر نی.
نایجل واربرتون، فیلسوف انگلیسی و دانش‌آموخته‌ی دانشگاه‌های بریستول و کمبریج است. واربرتون بیشتر به‌خاطر فعالیت‌های خود در عرصه‌ی نوشتن مطالبی ساده و همه‌فهم درباره‌ی فلسفه شناخته می‌شود.
«تحلیل هنری»، نوشته‌ی «جان کانادی»
6. تحلیل آثار هنری
فهرست عناوین این کتاب عبارت‌اند از: نقاشی چیست؟، رئالیزم، اکسپرسیونیسم، انتزاع یا آبستره، کمپوزیسیون به‌صورت دوبعدی، کمپوزیسیون یا ساختمان‌بندی تابلو، کمپوزیسیون به‌صورت بیان و تکنیک‌های فرسک. در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «ما معتقدیم که نقاشی در وهله‌ی اول یک شناخت است. در مبحث رئالیزم ما دنیا را به‌گونه‌ای دیدیم که توسط عده‌ای از نقاشان با انواع مختلفی از رئالیزم تفسیر شده بود. در آنجا هر نقاش رئالیستی برای شروع تفسیر به ظاهر اشیا توجه می‌نمود. اما حتی با وجود این هیچ یک از این نقاشان صرفاً ظاهر طبیعت را کپی نکردند. بعضی از آن‌ها نظیر هارنت، ولاسکس و شاردن طبیعت را چنان ماهرانه تغییر داده‌اند که در نگاه اول هدف آن‌ها صرفاً تقلید به نظر می‌رسد. کار افراد دیگر نظیر وان آیک از لحاظ جزئیات عکاسی‌گونه بوده ولی از نظر کلی چنین نیست. و ما در هر موردی مشاهده کردیم که عنصر اکسپرسیوی نقاشی‌ها از تغییر ظاهر طبیعت پدید آمده‌اند و نه از توانایی نقاش در کپی دقیق دنیای اطراف او.»
کتاب «تحلیل آثار هنری» نوشته‌ی «جان ادوین کانادی» و ترجمه‌ی «عربعلی شروه» است که انتشارات شباهنگ آن را منتشر کرده است.
«اقتصاد هنر معاصر»، نوشته‌ی «الیسازرلونی»
7. اقتصاد هنر معاصر
«الیسازرلونی»، مؤلف «اقتصاد هنر معاصر» با الهام از مدل‌های اقتصاد خرد به بررسی نظام اقتصادی دنیای هنر معاصر پرداخته و سعی دارد با ترکیب اطلاعات حوزه‌های متفاوت از پس پیچیدگی‌ها و تفاوت بازار هنر در مقابل سایر بازارهای متعارف برآید.
یکی از ویژگی‌های این کتاب ارائه‌ی اطلاعات و توصیف‌هایی است که مخاطب فارسی‌زبان پیش از این به‌صورت یک‌جا و به‌روز در اختیار نداشته است و دیگر اینکه بر پایه‌ی اطلاعات تجربی دست اول بنا شده و سعی کرده هم‌زمان رویکردی میان‌رشته‌ای را پی بگیرد. از این رو، برای شرایط ایران بسیار مناسب به نظر می‌رسد.
این کتاب را نیز دو مترجم و دو نشر راهی بازار نشر ایران کرده‌اند: «حمیدرضا ششجوانی» و نشر نی؛ «لیلا میرصفیان» و مؤسسه‌ی نشر متن (انتشارات فرهنگستان هنر).
«السیا زرلونی» دانش‌آموخته‌ی اقتصاد از دانشگاه سیتی لندن و استاد اقتصاد هنر در دانشگاه آییوِالام ایتالیاست.
،«مقدمه‌ای بر مطالعه‌ی بازار مالی و اقتصادی هنرهای تجسمی معاصر ایران در سه دهه‌ی اخیر»
«نوشته‌ی «وحید شاکر» و «مصطفی گودرزی
8. مقدمه‌ای بر مطالعه‌ی بازار مالی و اقتصادی هنرهای تجسمی معاصر ایران در سه دهه‌ی اخیر
اين کتاب حاصل مطالعات چندين ساله‌ی نويسندگان، «مصطفی گودرزی» و «وحید شاکر» است که به جزئيات اقتصاد هنرهاي تجسمي در ايران معاصر پرداخته است. در اين کتاب نويسندگان به تعاريف و مفاهيم کليدی حوزه‌ی اقتصاد هنر پرداخته‌اند. تحقيق در باب تاريخچه‌ی اقتصاد هنرهای تجسمي در جهان و ايران، از ديگر بخش‌های اين کتاب است. همچنين در اين کتاب، برای نخستين بار تقسيم‌بندي‌ای در باب بازار و اقتصاد هنرهای تجسمي در ايران صورت پذيرفته است. نگارندگان اين بازار را به بازارهای دولتي، خصوصي و همچنين منطقه‌ای و بين‌المللي تقسيم کرده‌اند. «مقدمه‌ای بر مطالعه‌ی بازار مالی و اقتصادی هنرهای تجسمی معاصر ایران در سه دهه‌ی اخیر» را نشر مهر نوروز منتشر کرده است.
مصطفی گودرزی، هنرمند نقاش و گرافیست و استادتمام دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران است.
«تاریخ تحلیلی هنر نگارگری ایران»، نوشته‌ی «لورنس بینیون»، «ج.و.س. ویلکینسون» و «بازیل گری»
9. تاریخ تحلیلی هنر نگارگری ایرانی (سیر تاریخ نقاشی ایرانی)
کتاب «تاریخ تحلیلی هنر نگارگری ایرانی» حاصل تحقیقات بسیار گسترده و پر‌دامنه‌ی سه هنر‌شناس بزرگ انگلیسی «لورنس بینیون»، «جیمز‌ور استیوارت ویلکینسون» و «بازیل گری» است که تاریخ نگارگری ایران را از دوره‌ی پیش از مغول و شکل‌گیری مکتب بین‌النهرین تا اواخر دوره‌ی صفویه و افول مکتب صفوی به‌طور مفصل و مو‌شکافانه‌ای تحلیل می‌کند. کتاب در مقدمه نیز مقایسه‌ای عمیق و موجز بین نگارگری ایرانی و هندی و چینی به دست می‌دهد و ویژگی‌های بارز زیبایی‌شناختی نگارگری ایرانی را باز می‌نمایاند. به دیده‌ی این هنر‌شناسان «هنر هیچ یک از ملل دیگر، از رنگ‌ها تا بدین حد کامل و درخشان استفاده نکرده و هیچ لذتی را که نگارگری ایران می‌بخشد، نمی‌دهد». کتاب حاضر یکی از جامع‌ترین و ژرف‌ترین کتاب‌هایی است که تاکنون درباره‌ی نگارگری ایرانی نگاشته شده و اثری کلاسیک و ماندگار به شمار می‌آید.
«محمد ایرانمنش» مترجم و مؤسسه‌ی امیرکبیر ناشر این کتاب است.
«پرتره‌ای از جاکومتی»، نوشته‌ی «جیمز لرد»
10. پرتره‌ای از جاکومتی
کتاب «پرتره‌ای از جاکومتی» بررسی جامعی از آثار یکی از مهم‌ترین هنرمندان قرن بیستم، آلبرتو جاکومتی است. البته این کتاب فقط بازگویی و روایتگری ساده از یک هنرمند نیست، بلکه در آن سعی شده رابطه‌ی بین هنرمند و خلاقیت او و همچنین پویایی بین هنرمند و مدل او برای خوانندگان به تصویر کشیده شود.
«جیمز لرد»، نویسنده‌ی کتاب که دوست جاکومتی هم بود، در روایتی همدلانه از او می‌گوید که جاکومتی برای کشیدن یک پرتره هجده روز نشسته بود. روایتگری لرد سرشار از توصیفات محیط استودیو، مکالمات بین هنرمند و مدل و خود پرتره است. او می‌خواهد جوهر شخصیت جاکومتی را به تصویر کشد: فروتنی، قدرت و تمرکز منحصربه‌فرد او بر عمل آفرینش هنری. این کتاب همچنین به مضامین زمان، حافظه و ماهیت زودگذر زندگی و هنر نیز پرداخته است. از طرف دیگر می‌توان گفت که نثر زیبای جیمز لرد، خود این کتاب را نیز یک اثر هنری کرده است که ظرافت و عمق پرتره‌ای را که در حال توصیف است، منعکس می‌کند. عناصر رمانتیک و غنایی در متن کتاب دیده می‌شوند و دقت کتاب گواهی بر قدرت مشاهده و ارتباطات عمیقی است که می‌تواند از طریق یک تجربه‌ی مشترک هنری شکل بگیرد. با این اوصاف، کتاب «پرتره‌ای از جاکومتی» برای هر کسی که به هنر، خلاقیت و رمان علاقه‌مند است، متنی خواندنی خواهد بود که روح یکی از جذاب‌ترین هنرمندان دوران مدرن را به تصویر می‌کشد.
کتاب «پرتره‌ای از جاکومتی» نوشته‌ی جیمز لرد را انتشارات پشتیبان با ترجمه‌ی «عسل پاشایی» راهی بازار نشر ایران کرده است.