مجله میدان آزادی: بیست و نهمین شماره از «کاغذ اخبار هنر» مجله میدان آزادی منتشر شد. طبق سنت مجله میدان آزادی، پایان هر ماه، سررسید انتشار کاغذ اخبار آن ماه است، اما این‌بار با شروع فصل زمستان کاغذ اخبار یک تغییر و یا به عبارتی یک هدیه تازه دارد، آن‌هم «نسخه صوتی کاغذ اخبار». این شماره از کاغذ اخبار به اخبار سینما، ادبیات، موسیقی، نقاشی و انیمیشن در دی‌ماه 1403 اختصاص دارد که در ادامه آن را به قلم «حنانه شکیبا» بخوانید یا نسخه صوتی‌اش را گوش بدهید:
اسکار در آتش می‌سوزد اما گلدن‌گلوب جان سالم به در برد
با شروع آتش‌سوزی‌ها در لس‌آنجلس هیچ‌کس تصور نمی‌کرد دامنه‌ی این فاجعه‌ی زیست‌محیطی-اجتماعی به هنر هم کشیده شود. اما با درگیر شدن منطقه‌ی هالیوود و بسیاری از هنرمندان ساکن در این شهر و ایالت کالیفرنیا، برگزاری رویدادهای هنری بسیاری به تعویق افتاد یا لغو شد. مهمترین این رویدادها که گمانه‌زنی برای برگزاری یا عدم برگزاری آن همچنان خبرساز است، مهمترین رویداد سینمایی جهان یعنی جایزه سینمایی اسکار است.
در پی ادامه آتش‌سوزی‌های لس‌آنجلس، آکادمی اسکار مهلت رای گیری و تاریخ اعلام نامزدهای نهایی را دو بار تغییر داد و در آخرین تاریخ قرار شد نامزدها در تاریخ ۲۳ ژانویه (۴ بهمن) اعلام شوند.
اما همچنان گمانه‌زنی‌هایی وجود دارد که شاید اسکار 2025 برگزار نشود. برخی رسانه‌ها در آمریکا فاش کردند که آکادمی در حال مشورت با کمیته‌ای از بازیگران و فعالان طراز اول هالیوودی درباره ادامه یا عدم برگزاری مراسم اسکار ۲۰۲۵ است.
آکادمی در واکنش به این شایعات در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ما از تأثیر این آتش‌سوزی‌ها و خسارات عمیقی که بسیاری از اعضای جامعه ما تجربه کرده‌اند، به شدت متأثر هستیم. آکادمی همواره نیرویی متحدکننده در صنعت سینما بوده است و ما متعهد به ایستادگی و حمایت در برابر این سختی‌ها هستیم.»
مراسم اسکار، که معمولاً حدود ۱۰۰۰ نفر از مردم محلی برای آن به کار گرفته می‌شوند، هرگز «لغو» نشده است و حتی در تاریک‌ترین روزهای کووید، کمی به تعویق افتاد و سپس برگزار شد و در مقطع کنونی نیز تصمیمی برای لغو مراسم اسکار در تاریخ دوم مارس وجود ندارد.
از دیگر حاشیه‌های اسکاری این آتش‌سوزی انتشار عکسی از ایزابلا روسلینی در صفحه‌ی شخصی اینستاگرامش بود.
عکس تندیس اسکار سوخته، منتشر شده در صفحه اینستاگرام روسلینی
روسلینی که امسال برای بازی در فیلم «ملاقات محرمانه» از شانس‌های اسکار محسوب می‌شود، در صفحه اینستاگرام خود عنوان کرد که با برادرش درباره آتش سوزی صحبت کرده و او این عکس را برایش ارسال کرده است.
انتشار این عکس فارغ از صحت و سقم آن آکادمی را به واکنش واداشت و یک منبع در این مجموعه اعلام کرد: «هر برنده جایزه اسکاری که مجسمه‌اش در این آتش‌سوزی‌ها از بین رفته باشد، می‌تواند با ما تماس بگیرد و ما با کمال میل آن را جایگزین خواهیم کرد.»
اما این فقط اسکار نیست که به دلیل آتش‌سوزی در وضعیتی معلق قرار دارد، انجمن تهیه کنندگان (PGA) آمریکا دوباره اعلام فهرست نامزدهایش را به تعویق انداخت؛ انجمن فیلمبرداران آمریکا، انجمن چهره پردازان، انجمن نویسندگان آمریکا و جوایز انتخاب منتقدان ۲۰۲۵ نیز به تعویق افتاده است.
در اواسط دی‌ماه و ابتدای اولین ماه از سال جدید 2025، هشتاد و دومین مراسم گلدن‌بروتاگلوب هم به پایان رسید، مراسمی که برای اولین‌بار در سال ۱۹۴۴ برپا شد و و اکنو بعد از مراسم اسکار و گرمی پر بیننده‌ترین رویداد هنری جهان است.
برگزیدگان گلدن‌گلوب 2025 عبارتند از: «بروتالیست» برنده جایزه بهترین فیلم درام، «امیلیا پرز» برنده جایزه بهترین فیلم کمدی یا موزیکال، «امیلیا پرز» برنده جایزه بهترین فیلم غیر انگلیسی زبان، «بردی کوربت» برنده جایزه بهترین کارگردان برای فیلم «بروتالیست»، «مجمع کاردینال‌ها» برنده جایزه بهترین فیلمنامه، انیمیشن «جریان» برنده بهترین انیمیشن و در بخش سریال‌ها، سریال «شوگان» برنده بهترین سریال درام، سریال «هک» برنده بهترین سریال کمدی یا موزیکال و مینی سریال «بچه گوزن» برنده بهترین مینی سریال تلوزیونی شد.
سینمای 2024 در تسخیر انیمیشن و دنباله‌ها
با پایان یافتن سال 2024 و آغاز سال جدید میلادی، موجی از آمارهای هنری در این سال صفحات رسانه‌ها را پر کرد. از آمارهایی که می‌تواند جالب باشد فیلم‌های پرفروش در این سال در مقیاس جهانی بود.
سال ۲۰۲۴ در گیشه جهانی سینما در حالی به پایان رسید که دنباله‌های پرطرفدار، پیش‌درآمدهای موفق و بازگشت شخصیت‌های خاطره‌انگیز، گیشه‌ها را تسخیر کردند و درنهایت یک انیمیشن، پرفروش‌ترین فیلم سال نام گرفت.
انیمیشن‌های «درون بیرون ۲»، «موآنا» در کنار فیلم‌های «شرور» و «ددپول و ولورین» از بزرگترین برندگان گیشه ۲۰۲۴ بودند و دنباله‌ها بیشترین مخاطبان را در سال ۲۰۲۴ به خود اختصاص دادند. ۱۰ فیلم پرفروش سال 2024، به ترتیب عبارتند از: درون بیرون ۲، ددپول و ولورین، من نفرت‌انگیز ۴، موآنا 2، تلماسه: قسمت دوم، شرور، گودزیلا و کونگ: امپراتوری جدیدی، پاندای کونگفوکار ۴، ونوم: آخرین رقص و بیتل‌جوس بیتل‌جوس، که ۹ فیلم از این 10 فیلم، دنباله‌ای هستند.
«درون و بیرون 2»، «موآنا»، «شرور» و «ددپول و لورین 3» در صدر فروش گیشه 2024
جشنواره فیلم فجر و آغازی پرحاشیه
اما مهمتر از اسکار برای ما ایرانیان مهمترین رویداد سینمایی ایران یعنی جشنواره فیلم فجر است که در دی ماه خبرهایش با حاشیه آغاز شد.
اولین حاشیه، رونمایی از پوستر چهلوسومین جشنواره فیلم فجر بود. اگرچه این پوستر با طرحی از تصویر رقیه چهرآزاد در فیلم به‌یادماندنی مادر اثر مرحوم علی حاتمی برای بسیاری خاطره‌انگیز بود، اما در اجرا ضعف‌هایی داشت که از دید منتقدان و رسانه‌ها دور نماند و موجی از واکنش‌ها را برانگیخت. در نهایت اعلام شد که پوستر این جشنواره اصلاح می‌شود.
تصویری از مراسم رونمایی پوستر چهلوسومین جشنواره فیلم فجر
در پی این انتقادات ابراهیم حقیقی، طراح گرافیک، عکاس و کارگردان هنری، که رکورددار طراحی پوستر جشنواره‌های فیلم فجر و همچنین طراح نشانه اصلی این جشنواره است در نامه‌ای که در اختیار رسانه‌ها قرار داد، در حالی‌که به وضوح از انتقاد به پوستر جشنواره عصبانی بود نوشت: «خشم حاصل از وقایع تاریخ و درماندگی از معیشت و بی‌پناهی هنر و دانشگاه و آموزش را درک می‌کنم. اصلاحات یک چهره در یک عکس، برای یک پوستر اینقدر دردناک است؟ اصلاح می‌شود. نگران نباشید. جای دیگر را باید اصلاح کرد. به یاد ندارم که هیچگاه یک پوستر فرهنگی در گذران تاریخ کشورها و فرهنگ‌ها اینقدر پر اهمیت باشد. و این جای تامل بسیار دارد.
اگرچه تغییرات نادرست توسط گروهی دیگر انجام شده، اما به شخصه همه تقصیرات طراحی این پوستر زشت و جنجال برانگیز را می‌پذیرم.»
مدیر رواط‌عمومی جشنواره نیز با توجه به انتقادات به پوستر، با اشاره به رونمایی زودهنگام پوستر جشنواره نسبت به ادوار گذشته، گفت: این مزیت باعث شد تا با بهره‌گیری از نظرات دلسوزانه به‌زودی نسخه بهتری را از پوستر نهایی و منتشر کنیم. اگرچه این روزها پوستر اصلاح‌شده به نمایش درآمده اما تغییرات چندانی در آن محسوس نیست!
جدای از حاشیه‌ها، در دی‌ماه مراسم قرعه‌کشی فیلم‌های جشنواره چهل و سوم فجر برای نمایش در سینمای رسانه (برج میلاد) مشخص شد و چراغ جشنواره فیلم فجر 1403 با فیلم سینمایی «صیاد» روشن خواهد شد. اسامی فیلم‌های بخش مسابقه سینمای ایران نیز در این ماه معرفی شدند.
ادبیات و اصلاحات
از مهمترین اتفاقات زبان فارسی در دی‌ماه که حاشیه‌هایی هم داشت اعلام جایگزین جدید واژه‌ی تیک بود. فرهنگستان زبان اوایل دی ماه اعلام کرد که معادل واژه «تیک»(tick) به معنای «تایید مطلب» را «هفتک» انتخاب کرده است.
یکی از کاربردهای پسوند «ک» رساندن معنای شباهت است. برای مثال، در واژه سنجاقک منظور سنجاق کوچک نیست، بلکه مقصود حشره‌ای شبیه سنجاق است. فرهنگستان توضیح داد که واژه هفتک هم براساس شباهت ظاهری به عدد هفت ساخته شده است.
عباس امام، پژوهشگر، مترجم و استاد دانشگاه هم در دفاع از این واژه در رسانه‌ها گفت: همه کلماتی که در زبان مادری مردم است، شسته و رفته نیست. برساخته‌هایی چون «هفتک» در زبان عامیانه خود هم داریم مثلا «سگک»، این کلمات جا افتاده‌اند و استفاده می‌شوند.
از دیگر اقدامات فرهنگستان در دی‌ماه که مناسب کاغذ اخبار است تصحیح تاریخ درگذشت نیما یوشیج بود.
پیشتر تاریخ درگذشت نیما را شبانگاه سیزدهم دی ۱۳۳۸ ذکر کرده بودند اما در یادداشتی که اخیراً از جلال آل احمد دیده شده و زمان نگارش آن ساعت ۶ بعدازظهر پنجشنبه ۱۶ دی ماه بوده، به تاریخ و ساعت فوت نیما اشاره کرده است: «نیما دیشب مرد. دو بعد از نیمه شب: ساعت دو و ده دقیقه بود که در خانه را سخت کوبیدند...»
خبر درگذشت نیما در دو روزنامۀ عصر شانزدهم دی‌ماه ۱۳۳۸، شماره ۴۹۶۱ روزنامه کیهان و شماره ۱۰۱۰۸ روزنامه اطلاعات نیز منتشر و این تاریخ بر اساس این اسناد به دست‌آمده‌ی جدید اصلاح شده است.
نقاشی: شاهکارها کشف می‌شوند و گران به فروش می‌رسند
در خبرهای نقاشی دی‌ماه که با پایان سال میلادی 2024 همراه بود، بد نیست اشاره‌ای کنیم به گرانترین و البته خبرسازترین آثار نقاشی سال که به قیمت‌های بسیار بالایی در حراجی‌های مشهور دنیا از نیویورک گرفته تا هنگ‌کنگ به فروش رسیدند.
«رنه ماگریت»، نقاش سورئال بلژیکی، با دو تابلوی گران‌قیمت «پادشاهی نور» و «دوست صمیمی»، پادشاه بازار هنر بود و در رتبه‌ها‌ی بعدی گرانترین‌ها، ادوارد روشی با تابوی «ایستگاه استاندارد»، کلود مونه با اثر معروف «نیلوفرهای آبی» و ژان میشل باسکیا با نقاشی بدون عنوان قرار دارند.
«پادشاهی نور» و «دوست صمیمی» دو اثر گران‌قیمت رنه مارگریت
خبرهای نقاشی، این سال‌ها، منحصر شده است در حراج شاهکارهای این هنر یا کشف اثری دیده نشده یا پیدا شدن اثری گمشده از یکی از نوابغ این هنر.
دومین خبر هم که از همین سنخ است مربوط می‌شود به پیدا شدن مجموعه‌ای «کمیاب و منحصر به‌فرد» از نامه‌ها و نقاشی‌های اصلی «پو خرسه» یا همان «وینی پو»یِ محبوب کودکان که یک سری تبادلات مکتوب بین «آلن الکساندر میلن»، نویسنده و خالق شخصیت معروف «پو خرسه»، «ای. اچ. شپرد» تصویرگر آن و ناشر آن‌ها «فردریک مولر» است.
طرحی تازه کشف شده از «پو خرسه» اثر طراح این شخصیت «شپرد»
این نامه‌ها که برخی از آن‌ها را هیچ فردی از سال ۱۹۲۶ میلادی تاکنون ندیده بود، توسط بچه‌های «لزلی اسمیت»، صاحب انتشارات کتاب‌های این شخصیت محبوب، پس از مرگ پدرشان و در حین پاکسازی اتاق زیرشیروانی او در نوامبر ۲۰۲۳ در یک کیف پیدا شد و نسخه‌های دست‌نویش ویرایش‌نشده از آثار «میلن»، مانند شعر «باد بر تپه» و طراحی از «پو خرسه» و «پیگلت» در برف را شامل می‌شود و به‌زودی به مزایده گذاشته می‌شود.
یک نقشه اصلی از «پو خرسه» که توسط «شپرد» طراحی شده بود در سال ۲۰۱۸ به قیمت ۴۳۰,۰۰۰ پوند فروخته شد.
موسیقی: از آتش‌سوزی تا انتشار آلبوم‌های خاطره‌انگیز
خبرهای موسیقی هم تحت تاثیر آتش‌سوزی‌های لس‌آنجلس قرار گرفت و بزرگترین شب جوایز موسیقی که مخاطبان بسیاری در سراسر جهان دارد احتمالا به همین دلیل به تعویق خواهد افتاد.
جایزه گرمی، معروفترین جایزه موسیقی جهان
گمانه‌زنی‌ها چنین می‌گوید که شصت و هفتمین دوره جوایز سالانه گرمی به دلیل آتش‌سوزی‌های ویرانگر لس‌آنجلس در آستانه تعویق قرار خواهد گرفت.
مراسم جوایز گرمی ۲۰۲۵ در حال حاضر قرار است یکشنبه، ۲ فوریه (۱۴ بهمن) در مرکز شهر لس‌آنجلس برگزار شود.
منابع متعددی می‌گویند که بحث‌ها برای به تعویق انداختن این جوایز و همه رویدادهای جانبی آن یا انتقال آن به یک جمع‌آوری کمک مالی در جریان است.
از آنجا که پیشتر هم برگزاری جوایز گرمی در سال‌های 2021 و 2022 به دلیل همه‌گیری کرونا به تعویق افتاده بود، این اتفاق دوباره محتمل است.
در ایران نیز انتشار دیجیتال آلبوم موسیقی متن فیلم سینمایی «وصل نیکان» به نویسندگی و کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا و آهنگسازی مجید انتظامی پس از ۳۳ سال از خبرهای مهم موسیقایی به شمار می‌رفت.
طرح جلد آلبوم موسیقی «وصل نیکان»
این آلبوم موسیقی شامل ۱۷ قطعه‌ی «وصل نیکان» (تیتراژ ابتدایی)، «دفاع از مردم»، «عشق خاموش»، «خطر»، «گل و آینه»، «سفره عقد»، «شغل»، «خنثی‌سازی»، «قبر شکسته»، «کارت عروسی»، «تیم خنثی‌سازی»، «موسی»، «سفر»، «شهادت موسی»، «تشییع موشک»، «وصل نیکان» (تیتراژ پایانی) و «همراه با دوست» (تم اصلی: دونوازی پیانو و اُبوا) است.
آلبوم موسیقی متن فیلم‌های «عقاب‌ها» به کارگردانی مرحوم ساموئل خاچیکیان هم از دیگر آثار مجید انتظامی است که در یک ماه اخیر پس از حدود چهل سال دوباره منتشر شده است.
وقتی دیزنی متهم به دزدی می‌شود
در خبرهای انیمیشن هم به غیر از خبری که در پرفروش‌های سینمای جهان در سال 2024 ذکر کردیم، دو خبر از انیمیشن ایران و جهان خواهیم داشت. در ایران راه‌یافتن انیمیشن «در سایه سرو» ساخته شیرین سوهانی و حسین ملایمی در شاخه بهترین انیمیشن کوتاه به جمع ۱۵ نامزد اولیه اسکار خبرساز شد.
این انیمیشن از تولیدات جدید کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است که تاکنون ده‌ها جایزه بین‌المللی از جشنواره‌های داخلی و بین‌المللی کسب کرده است.
دومین خبر نیز از انیمیشن محبوب موآنا است که نسخه‌ی دوم آن یکی از پرفروش‌ترین‌های سینما در سال 2024 بود اما به‌تازگی خبرهایی درباره سرقت ادبی سازندگان این انیمیشن مطرح شده است.
پوستر انیمیشن «موآنا 2»
باک وودال، یک نویسنده و انیماتور آمریکایی از دیزنی شکایت کرده و مدعی شده است این شرکت ایده‌های اصلی فیلم‌های «موآنا» را از فیلمنامه‌ای که او دو دهه پیش نوشته، بدون اجازه کپی کرده است.
وودال در شکایتش آورده است که این شرکت بسیاری از عناصر پروژه انیمیشنی او با نام «باکی» را سرقت کرده و از آن در ساخت فیلم‌های خود استفاده کرده و درخواست دریافت ۱۰ میلیارد دلار خسارت کرده است.
آنان که در عالم هنر زنده خواهند ماند
آغازین روزهای دی ماه را با درگذشت بانوی هنرمند ایرانی که علاوه بر گویندگی در تئاتر، سینما، رادیو و تلویزیون نیز درخشیده بود، یعنی ژاله علو آغاز کردیم و در اواسط دی‌ماه یکی از بزرگان موسیقی معاصر را به آغوش خاک سپردیم.
از ابتدای دی‌ماه خبر بستری شدن فریدون شهبازیان، آهنگساز ایرانی، به دلیل مشکلات تنفسی در رسانه‌ها منتشر شد. پس از چند روز خبر ترخیص او از بیمارستان، اهالی موسیقی را شاد کرد اما بستری شدن مجدد او در تاریخ 19 دی به دلیل مشکلات تنفسی، نگرانی‌هایی را به وجود آورد تا اینکه بیست‌و‌دوم دی‌ماه، حوالی ظهر خبر درگذشت فریدون شهبازیان تایید شد.
بسیاری شهبازیان را پدر موسیقی پاپ ایران بعد از انقلاب می‌دانند که به همراه علی معلم شورای موسیقی را در صدا وسیما تشکیل دادند که وظیفه‌ی نظارت بر موسیقی پاپ را به عهده داشت. او از مهر ماه ۱۳۹۵ تا فروردین ماه ۱۳۹۸ چوب رهبری ارکستر ملی ایران را در دست داشت. شهبازیان پس از استعفا از مدیریت هنری و رهبری دائم ارکستر ملی ایران، به عنوان مشاور موسیقی بنیاد رودکی منصوب شد که در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ از این سمت نیز کناره‌گیری کرد.
شهبازیان در دهه 60، آهنگسازی برای فیلم‌های سینمایی را آغاز کرد. موسیقی متن فیلم‌های «زندگی»، «هیوا»، «چرخ»، «عروس رومشکان»، «شام آخر»، «آرزوهای زمین»، «خاموشی دریا» و «اخراجی‌ها» از شهبازیان به یادگار مانده است.
در روزهای پایانی دی‌ماه سینمای جهان یکی از الهام‌بخش‌ترین کارگردانان خود را از دست داد. در ساعات پایانی روز 28 دی‌ماه رسانه‌ها در خبری نوشتند: «دیوید لینچ، کارگردان سرشناس آمریکایی در سن ۷۸ سالگی درگذشت». او که خالق آثاری همچون «جاده مالهالند»، «در قلب وحشی»، «مرد فیل‌نما» و همچنین سریال محبوب «توئین پیکس» است مدت‌ها بود که بر اثر کشیدن سیگار به بیماری مزمن آمفیزم مبتلا شده بود.
دیوید لینچ در سال ۲۰۰۳ در یک نظرسنجی از منتقدان فیلم در سراسر دنیا که از سوی روزنامه گاردین انجام گرفت، به عنوان «بزرگترین فیلم‌ساز زنده‌ی دنیا» برگزیده شد.
درست، اینجا که یادی می‌کنیم از آنان که رفته‌اند اما همیشه در عالم هنر زنده خواهند ماند، نقطه‌ی پایان کاغذ اخبار فرهنگ و هنر دی‌ماه است.