چهارشنبه 07 دی 1401
صفحه پرونده از شیشه رنگی کلیسا | صفحه پنجم

تک‌نگاری: نگاهی به زندگی و آثار کلارا آبکاریان

سال ۱۳۰۸ زمانی که دیگر رفته رفته هنر نقاشی ایرانی رو به خاموشی و رکود می‌رفت، حسین طاهرزاده‌ بهزاد، مدرسه‌ای به نام «مدرسه صنایع قدیمه» تأسیس نمود که بعدها «هنرستان هنرهای زیبا» نام گرفت. کلارا آبکار هم یکی از شاگردان این مدرسه بود

5
تک‌نگاری: نگاهی به زندگی و آثار کلارا آبکاریان

میدان آزادی: پنجمین صفحه‌ی پرونده‌ی از شیشه رنگی کلیسا را «معصومه سلامی» نگارگر جوان و پژوهشگر هنر ایرانی دربارۀ  نگارگر سرشناس ارمنی‌تبار «کلاره آبکاریان (آبکار)» نوشته است:

کلارا آبکار

سال ۱۳۰۸ زمانی که دیگر رفته رفته هنر نقاشی ایرانی رو به خاموشی و رکود می‌رفت، حسین طاهرزاده‌ بهزاد، مدرسه‌ای به نام «مدرسه صنایع قدیمه» تأسیس نمود که بعدها «هنرستان هنرهای زیبا» نام گرفت. کلارا آبکار هم یکی از شاگردان این مدرسه بود. او گرچه متولد ۱۲۹۴ در تهران بود اما اصالتش به خاندان آبکاریان از ارامنه‌ی جلفای اصفهان برمی‌گشت. کلارا با تشویق معلم دوران دبیرستانش، مارکار قرابگیان متخلص به  DEV، از سال ۱۳۱۴ تصمیم گرفت تا تحصیلات هنری‌اش را در هنرستان هنرهای زیبا ادامه دهد. کلارا ابتدا زیر نظر اساتید برجسته‌ای چون هادی تجویدی در رشته‌ی مینیاتور و علی درودی در رشته‌ی تذهیب یادگیری این دو هنر را آغاز کرد. او سپس با اخذ دیپلم مینیاتور در سال ۱۳۱۷، تحصیلات عالیه‌ی خود را در هنرستان عالی هنرهای زیبا ادامه داد و تا سال ۱۳۲۰ مینیاتور را نزد استاد مقیمی و استاد زاویه و تذهیب را نزد استاد یوسفی و استاد باقری یاد گرفت. کلارا که در سن ۲۶ سالگی موفق به دریافت گواهینامه درجه یک مینیاتور شده بود به مدت ۴۰ سال در اداره هنرهای زیبا خدمت کرد. آبکار در طی این سال‌ها حدود ۳۰۰ اثر قابل توجه از خود به یادگار گذاشت.

کلارا که در سال ۱۳۵۶ بازنشسته شد، سال ۱۳۶۷ اولین نمایشگاه آثارش را در موزه هنرهای ملی ایران برگزار کرد و تحسین‌های بسیاری را برانگیخت.

تبحر در طراحی مجالس بزم، استفاده از فنون مینیاتور ارمنی، غلبه‌ی رنگ‌های درخشان و گرم، پرداخت به جزئيات فضا و چهره‌ها و به کارگیری فن پرسپکتیو که ملهم از سبک استادش هادی تجویدی بود از مشخصات کارهای کلارا آبکار هستند. به جز استفاده از فنون مینیاتور ارمنی، در آثار او بارقه‌هایی از فرهنگ عامه ارامنه مانند نوع پوشش‌ها و زیور آلات نیز به چشم می‌خورد. دیگر عاملی که آبکار را به عنوان یک هنرمند صاحب سبک معرفی می‌کند مضامین خلق اثر اوست که بسیاری اوقات برگرفته از ادبیات غنی فارسی، عرفان ایرانی و قصه‌های دینی است. مینیاتور قابل توجه «حضرت یوسف در مجلس زلیخا» که با ۲۶ پرسوناژ دقیق و ظریف و روی عاج طراحی شده و نگاره‌ی «شیخ صنعان و دختر ترسا» هر کدام به تنهایی گواهی بر این مدعا هستند.

همچنین مهارت قابل توجه آبکار در تذهیب که مطابق با سبک اساتیدش یوسفی و درودی بود، او را به حق به عنوان استادی ممتاز و پیشتاز در این گرایش معرفی می‌کند که در بین هم عصران خود بی‌نظیر است. تذهیب سفید با طرح بته‌جقه از نمونه آثار منحصر به فرد کلارا آبکار در این زمینه است. با این همه او در بسیاری از هنرهای دیگر هم دستی بر آتش داشت. کلارا فن نقش‌گره یا گره‌چینی را نیز زیر نظر استاد حسین کاشی‌ساز آموخت؛ استادی که او را تنها هنرجوی موفقش در این رشته می‌دانست. همین‌طور نقاشی زیرلاکی یا روغنی، بازآفرینی یا مثنی‌سازی، قلم‌گیری‌، تشعیرسازی‌، طراحی نقش قالی و طرح‌های آبرنگی مربوط به تزیینات زیور آلات و لباس‌ها از دیگر آثار خلق شده توسط خانم خانم آبکار است.

نمونه‌های زیر مرور بسیار کوتاهی‌ است از برخی آثار شاخص خلق شده توسط خانم آبکار:

_نقاشی‌های زیر لاکی و روغنی بر روی جلد آلبوم‌ها و جعبه‌های چوبی با مینیاتورهایی از خمسه نظامی با قاب‌های تذهیب بسیار ماهرانه

_اجرا روی ظروف چینی و سرامیکی

_قلم‌گیری‌های ماهرانه در تک نگاره‌ها که بسیاری آن را پایاپای آثار حسین بهزاد و رضا عباسی‌ می‌دانند

_مثنی‌سازی آثار افرادی چون سلطان‌محمد و آقامیرک با پیروی از سبک هرات و صفوی. «پیرزن و سلطان‌سنجر» با تذهیبی به سبک مکتب هرات و «انوشیروان و بزرگمهر» و «شکارگاه بهرام گور» از نمونه بازآفرینی‌های مشهور خانم آبکار هستند

_تذهیب ۸ ضلعی به همراه نقش بته‌جقه برای اولین بار و تذهیب پرکار ۱۰ ضلعی

_خلق بیش از ۵۰ نوع نقش گره با طرح‌های مختلف و بدیع و دارای کاربرد در هنر معماری

_آثار بازآفرینی نقوش پارچه‌ای و زیورآلات که امروز در موزه مردم‌شناسی سعدآباد نگهداری می‌شوند

اعطای درجه استادی معادل دکترای هنر به خانم آبکار از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال ۱۳۶۸ بخشی از قدردانی‌هایی بود که در زمان حیات و برای تقدیر از ایشان به عمل آمد. با اینهمه خانم آبکار که خود هنرمندی شرافتمند و قدرشناسِ میهن و مردمش بود و هیچ‌گاه کارهایش را در معرض فروش نگذاشته بود، کمی قبل از مرگ یعنی در سال ۱۳۷۳ در اقدامی بی‌سابقه منزل مسکونی خود و تمامی آثار هنری‌اش را به سازمان میراث فرهنگی اهدا کرد. او همان زمان گفت هدفش از این کار کمک به احیا و ادامه‌ی حیات هنرهای اصیل و کهن ایرانی‌ست.

کلارا آبکار بعد از حدود شصت سال زندگی هنری، سال ۱۳۷۵ و در سن ۸۱ سالگی از دنیا رفت و در آرامستان بوراستان به خاک سپرده شد. هم‌اکنون موزه مینیاتور آبکار در کاخ‌موزه‌ی سعد‌آباد حدود ۳۰۰ اثر از این بانوی هنرمند را به یادگار نگه‌می‌دارد.




تصاویر پیوست

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط «میدان آزادی» منتشر خواهد شد
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد!

نکته دان
تبحر در طراحی مجالس بزم، استفاده از فنون مینیاتور ارمنی، غلبه‌ی رنگ‌های درخشان و گرم، پرداخت به جزئيات فضا و چهره‌ها و به کارگیری فن پرسپکتیو که ملهم از سبک استادش هادی تجویدی بود از مشخصات کارهای کلارا آبکار هستند

مهارت قابل توجه آبکار در تذهیب که مطابق با سبک اساتیدش یوسفی و درودی بود، او را به حق به عنوان استادی ممتاز و پیشتاز در این گرایش معرفی می‌کند که در بین هم عصران خود بی‌نظیر است. تذهیب سفید با طرح بته‌جقه از نمونه آثار منحصر به فرد کلارا آبکار در این زمینه است

مطالب مرتبط