مجله میدان آزادی: امروز بیستم مرداد ماه، زادروز یکی از بازیگران سرشناس و محبوب سینما و به‌خصوص تلویزیون ایران است. بازیگری آشنا در سریال‌های ماندگار عصر طلایی صداوسیما. مهرانه مهین‌ترابی امروز شصت‌وهشت‌ساله شد. به همین بهانه تک‌نگاری مهرانه مهین‌ترابی را با نگاهی به زندگینامه و مهم‌ترین نقش‌آفرینی‌هایش به قلم مینو رضایی بخوانید:
مهرانه مهین‌ترابی
اوج درخشش در آغاز
اوایل دهه‌ی هفتاد بود که سریال «خیرالله و صندوقچه‌ی اسرار» از تلویزیون پخش شد. سریالی به‌شدت قصه‌گو و خوش‌ساخت که مخاطبان را پای تلویزیون میخکوب می‌کرد. از اپیزودهای شاخص این سریال «شتر و پنبه‌دانه» بود. اپیزودی که ماجرای جالب طمع بی‌حاصل یک زوج را نشان می‌دهد. نقش این زوج را «فردوس کاویانی» و «مهرانه مهین‌ترابی» بازی می‌کنند. مهرانه مهین‌ترابی در این سریال نقش یک زن پول‌دوست و طماع را داشت و بازیگر مقابل او یعنی فردوس کاویانی نقش یک همسر قانع و حتی بی‌دست‌و‌پا در یک ازدواج به‌شدت زن‌سالارانه را! از همین داستان «شتر و پنبه‌دانه» بود که کاراکتر زن‌سالار یا زن پرنفوذ و پرقدرت روی مهرانه مهین‌ترابی به‌خوبی نشست تا کشید به سال ۱۳۷۳. سال ۱۳۷۳ از این کاراکتر به‌صورت لطیف‌تری در سریال «همسران» رونمایی شد؛ سریالی طنز اما واقع‌گرا ساخته‌ی «بیژن بیرنگ» و «مسعود رسام». سریالی که در آغاز تحولات اجتماعی و اقتصادی دهه‌ی هفتاد ساخته شده بود و حتی خودش درباره‌ی طرح مسائلی چون لزوم کار کردن زنان بیرون از خانه پیشتاز بود. تا آن زمان کمتر سریالی بود که نقش غیرآشپزخانه‌ای برای زنان در نظر گرفته باشد. کارهایی چون «روزی روزگاری» نیز استثنا بودند و «همسران» از جهت لزوم بازنگری در نقش زنان در خانواده و اجتماع، سریال تأثیرگذاری بود. بنابراین چهار بازیگر اصلی این سریال و بیشتر از همه مهرانه مهین‌ترابی، در نقش «مهین» خیلی زود به ستاره تبدیل شدند؛ البته فقط ستارهی تلویزیون! اما چرا فقط تلویزیون؟
مهرانه مهین ترابی در نقش «مهین»- سریال«همسران»
بازگشت ستاره‌ها به تلویزیون
سال ۱۳۷۴ سینمایی «سفر پرماجرا» که داستان ماه عسل پرماجرای یک زوج بود ساخته شد؛ باز هم زوج مهرانه مهین‌ترابی و فردوس کاویانی. اما از این زوج در سینما استقبال چندانی نشد. مخاطبان این زوج را در قالب همان ستارهی تلویزیونی می‌خواستند. ستاره‌هایی که برنامه‌شان بارها از تلویزیون خانه پخش می‌شد و بخشی از روال زندگی عادی مردم بود. ستاره‌هایی بسیار در دسترس‌تر از ستارههای سینما و این شد که ستارهی ما یعنی مهرانه مهین‌ترابی هم به تلویزیون برگشت و همان‌جا ماندگار شد. کارگردانان «همسران» خیلی زود «خانه‌ی سبز» را ساختند و این بار مهرانه مهین‌ترابی با «خسرو شکیبایی» هم‌بازی شد.
«خانه‌ی سبز» اولین سریال تلویزیونی خسرو شکیبایی ستارهی بی‌بدیل سینمای آن روز بود و بنابراین مخاطبان زیادی را جذب تلویزیون کرد. گرچه «اکرم محمدی» و «آتنه فقیه‌نصیری» و «حمیده خیرآبادی» هم از زنان نقش اصلی این سریال بودند اما بار اصلی به دوش مهرانه مهین‌ترابی بود که نقش «عاطفه صدر» را داشت. مهین‌ترابی در این سریال کاراکتر یک وکیل را بازی می‌کند که بارها دفاع از حقوق زنان را به عهده می‌گیرد. بنابراین آن خصلت زنِ توانمند و با اعتماد به نفسش در سریال «خانه‌ی سبز» نیز دیده می‌شود، اما هرگز به شدت «شتر و پنبه‌دانه» و «همسران» نیست. در واقع خانواده‌های سریال «خانه‌ی سبز» به‌نسبت «همسران»، بیشتر شبیه آن دست خانواده‌های ایرانی هستند که ظاهری مردسالار اما باطنی به‌شدت زن‌سالار دارند و مهین‌ترابی از پس در آوردن این نقش در «خانه‌ی سبز» هم خوب برآمد. آن‌قدر خوب که به‌راحتی می‌توان گفت «همسران» و «خانه‌ی سبز» به بخشی از فرهنگ عامه‌ی بینندگان زمان خودشان که کم هم نبودند تبدیل شدند.
«سرزمین سبز» آخرین بخش سه‌گانه‌ی سریالی بیژن بیرنگ و مسعود رسام بود. سریالی که در داستان آن، عاطفه صدرِ «خانه‌ی سبز» فوت شده‌است. با وجود حضور خسرو شکیبایی و رامبد جوان، سریال با سردی مخاطبان تلویزیون مواجه شد تا وزنه‌ی سنگین حضور مهرانه مهین‌ترابی بیش از پیش حس شود.
مهرانه مهین‌ترابی در سریال«خانه سبز»
پیوند میان زندگی و نقش‌ها
مهین‌ترابی همچنان به حضور در سریال‌ها و گاهی سینما ادامه می‌داد. او که متولد ۱۳۳۶ است در دهه‌ی هشتاد و حوالی آغاز دهه‌ی پنجم زندگی‌اش به ایفای نقش‌های فرعی اما اساسی فیلم‌ها می‌پرداخت. ازدواج نکردن او که همیشه سوژه‌ی جالبی برای مجلات دهه‌ی هفتاد و هشتاد بود نیز در این دهه پررنگ‌تر از قبل مطرح شد. انگار پابرجا بودن مهین‌ترابی بر این تصمیم، روی زندگی کاری او و نقش‌های پیشنهادی‌اش تأثیر گذاشت. زیرا چندین نقشی که او در سریال‌های تلویزیونی این دوره ایفا کرد تا حدی برگرفته از این تصمیم او بود. بنابراین مهین‌ترابی در نقش‌هایی ظاهر شد که در آن زن میانسال مجرد و محبوبی است که برای دیگران مادری می‌کند. برای نمونه در سریال «همه‌ی بچه‌های من» مهرانه مهین‌ترابی نقش زن مجرد موفقی را بازی می‌کند که برای نوجوانان و جوانان خانواده‌اش شخصیتی راهنما و تربیتی دارد. در سریال «زمانه» هم او نقش «عمه‌فاطمه» را بازی می‌کرد که حس و نقش مادرانگی‌اش را با کار در پرورشگاه نشان می‌دهد. در «شمس‌العماره» هم او نقش «عمه‌شمسی» تنها را دارد که در نبود والدین، برای خواهرزاده و برادرزاده‌ها مادری می‌کند. او در نقش‌های دلسوز، مهربان، مسالمت‌جو و سخت‌کوش آن‌قدر خوب جا افتاده که در کارنامه‌اش تقریباً نقش منفی ندارد. خودش در خاطراتش می‌گوید اوایل کارش در تئاتر «بلبل سرگشته» نقش نامادری بدجنس را داشته و آن‌قدر آن نقش منفی را خوب اجرا می‌کند که روزی «جمیله شیخی» [نقل به مضمون] به او می‌گوید: «مهرانه‌جون! دیگه نقش منفی بازی نکن. مردم دوستت ندارند!»
دقت در انتخاب نقش
«در مسیر زاینده‌رود» از حسن فتحی، «بچه‌های نسبتاً بد» از سیروس مقدم، «همه چیز آنجاست» از شهرام شاهحسینی، «دلدادگان» از منوچهر هادی، «مأمور بدرقه» از سعید سلطانی، «یادداشت‌های کودکی» از پریسا بخت‌آور و «داستان یک شهر» از اصغر فرهادی برخی از سریال‌های مهین‌ترابی در این چند دهه بوده‌اند که همگی ساخته‌ی کارگردانان معتبری هستند.
همچنین سینمایی‌های «آتش‌بس»۲ و «شور زندگی» از دیگر کارهای مهین‌ترابی هستند. البته او در شبکه‌ی نمایش خانگی هم با سریال‌هایی چون «مترجم» و «بی‌گناه» به کارش ادامه داده است.
به کارنامه‌ی بازیگری مهین‌ترابی که نگاه کنیم او با یک نقطه‌ی اوج شروع کرد؛ «همسران» و «خانه‌ی سبز» و بعد از آن هم همچنان با دقت و بدون اُفت بازی، نقش‌های خود را انتخاب و اجرا کرد. هرچند در انتخاب نقش‌ها قوت داستان فیلم‌نامه برای مهین‌ترابی بسیار مهم است، با این حال دیگر از درخشش و اوج «همسران» خبری نیست. بینندگان پر و پا قرص تلویزیون دهه‌ی هفتاد هنوز در بازی‌های مهرانه مهین‌ترابی به‌دنبال «مهین» می‌گردند اما «مهین» دیگر تکرار نمی‌شود، شاید چون دیگر سریالی مثل «همسران» ساخته نمی‌شود.