مجله میدان آزادی: امروز سالروز تولد یکی از مهمترین و مشهورترین و البته محبوب‌ترین مبارزان ضدآمریکایی جهان، ارنستو چه‌گوارا است. شخصیتی که همه او را در لباس سبز چریکی‌اش به یاد می‌آورند در حالی‌که، این پزشک جوان آرژانتینی، انسی جدانشدنی با ادبیات داشت. آقای یوسف‌نظام تهرانی در متن پیش‌رو با نگاه به 9 هنرپیشه‌ای که در نقش چگوارا بازی کرده‌اند مروری بر این وجه از شخصیت او و فیلم‌هایی که دربارهی او ساخته شده است دارد:
چهاردهم ژوئن، زادروز «چه» است؛ چه‌گوارا؛ ارنستو چه‌گوارا؛ چریک چست و چابکی که در پس چهره‌ی جنگجویش -که معروفترین عکس جهان است- یک شاعر چکامه‌سرا پنهان بود. پزشکی انقلابی که جان و جهانش را وقف مبارزه با زیاده‌خواهی‌های آمریکا کرد و تا ثانیه‌ی آخر زندگی دست از ستیز با استعمار برنداشت و هنگام دستگیری، یک دفترخاطرات سی‌هزار کلمه‌ای، یک مجموعه اشعار شخصی و یک داستان کوتاه دست‌نویس، از او ضبط شد و به دست ارتش بولیوی افتاد. کتاب بالینی‌اش مجموعه اشعار «پابلو نرودا» بود و «لورکا». چکامه‌های «کیپلینگ» و «هرناندز» را از حفظ می‌خواند. در میان کتابخانه‌ی شخصی‌اش که سه‌هزار کتاب را در خود داشت، کتاب‌های «آندره ژید» و «ژول ورن» و «کامو» و «کافکا» انس بیشتری با او داشتند. این چریک اسطوره‌ای بنا بر گزارش محرمانه‌ی سازمان سیا، «یک روشنفکر تمام عیار و بسیار اهل مطالعه» توصیف شده بود.
تا امروز آثار سینمایی متعددی از زندگی و زمانه‌ی او ساخته شده و بازیگرانی از سرتاسر جهان، به جای او نقش‌آفرینی کرده‌اند. آنچه می‌خوانید فهرستی است از نه بازیگری که در ده فیلم، نقاب چریک انقلابی را بر چهره زده‌اند:
1. بنیسیو دل تورو:
بازیگر نامدار پورتوریکویی – با اجدادی سرخپوست و کاتالانی- که با نقش‌آفرینی در نقش «چه» در فیلمی به همین نام، توانست جایزه‌ی بهترین بازیگر مرد جشنواره‌ی کن را از آن خود کند. این فیلم در سال ۲۰۰۸ و به کارگردانی استیون سودربرگ تولید شد.
2. ادواردو نوریگا:
بازیگر و فیلمنامه‌‌نویس محبوب اسپانیایی که در فیلمی با نام «چه»، محصول ۲۰۰۸ و به کارگردانی جاش ایوانز، به ایفای نقش چه‌گوارا پرداخت. در این فیلم، انریکو لو ورسو نیز به عنوان فیدل کاسترو نقش‌آفرینی کرد.
3. جسو گارسیا:
بازیگر آمریکایی متولد نیویورک از والدینی کوبایی تبار. وی ابتدا در سال ۲۰۰۵ در فیلم «شهر گمشده» در کسوت چه‌گوارا ایفای نقش کرد.
داستان این فیلم پیرامون زندگی فیکو فیووه و خانواده‌اش است که در هاوانا در دوران دیکتاتوری باتیستا، یک کاباره را مدیریت می‌کند. اتفاقاتی که در جریان انقلاب و جنبش ۲۶ ژوئیه رخ می‌دهد باعث از هم پاشیدگی خانواده و در نهایت مهاجرت فیکو به آمریکا می‌شود.
جسو گارسیا در این فیلم، چهره‌ای زشت و خشن را از چه‌گوارا به نمایش درآورد. به اعتقاد برخی صاحب‌نظران، هدف این فیلم تخریب چهره‌ی محبوب چریک انقلابی بوده است. جسو گارسیا سه سال بعد در فیلم «چه» ساخته‌ی استیون سودربرگ، نقش خورخه را عهده‌دار شد.
4. کارل شیلز:
بیشتر علاقه‌مندان سینما او را به خاطر فیلم «بتمن آغاز می‌کند » و «بیکی بلایندرز» می‌شناسند. اما این بازیگر و تهیه‌کننده‌ی ایرلندی در سال ۲۰۰۳ در یک فیلم کوتاه و مستقل ۱۸ دقیقه‌ای در کسوت چه‌گوارا نیز ایفای نقش کرده است.
فیلم کوتاه «ملاقات با چه‌گوارا » یک فیلم مستقل کوتاه و جالب است که با ترکیب مضامین انقلابی، یک تفسیر علمی تخیلی از جنگ و بحران موشکی کوبا را ارائه می‌دهد.
داستان حول محور دختری متوهم است که در حال خواندن کتاب «جنگ دنیاها» است که ناگهان «مردی از تپه مایبری» (جان هرت) به او می‌گوید که باید چه‌گوارا را پیدا کند و نامه‌ای به او بدهد.
مخاطبان انتقادهایی به فیلم داشتند. به عنوان مثال، حضور چه‌گوارا در سال 1964 در ایرلند، چندین سال پس از بحران موشکی کوبا بود. همچنین به اعتقاد آن‌ها بازی کارل شیلز در نقش چه، اغراق‌آمیز بوده است.
5. (5 و 6) گائل گارسیا برنال:
هنرپیشه‌ی توانای مکزیکی، دو بار نقش چه‌گوارا را ایفا کرد. بار نخست در یک سریال کوتاه در سال ۲۰۰۲ با نام «فیدل» و بار دوم در فیلمی تحت عنوان «خاطرات موتورسیکلت» محصول ۲۰۰۴؛ او از رهگذر بازی در فیلم دوم به شهرت جهانی رسید و نامزد دریافت جایزه بفتا شد.
برنال در سریال فیدل
ژانر این فیلم، زندگینامه‌ای و جاده‌ای است و کارگردانی آن را والتر سالس عهده دار بوده است. فیلم، مسافرت و خاطره‌نویسی ارنستو گوارای ۲۳ ساله را- پیش از سن مشهور شدنش- روایت می‌کند.
در واقعیت، چه‌گوارا در سال ۱۹۵۱ در سفری ۹ ماهه ۸ هزار کیلومتر را در آمریکای جنوبی با موتورسیکلت طی کرد. او که دانشجوی پزشکی بود، یک مرخصی تحصیلی یک ساله گرفت عزمش را جزم کرد به همراه دوستش آلبرتو گرانادو، دو هفته را به صورت داوطلبانه میان جذامیان پرو در سان‌پابلو در کرانه‌ی رود آمازون سپری کند. مشاهده‌ی رنج مردم و فلاکت معدنچیان و کارگران در طی این سفر، انگیزه‌ی او را برای مبارزه با استعمار و سرمایه‌داری دوچندان کرد. چه‌گوارا خاطرات موتورسیکلت را در طول این سفر نوشت که بعدها انتشار یافت و به فهرست کتاب‌های پرفروش نیویورک‌تایمز راه پیدا کرد. فیلم والتر ساس بر اساس همین یادداشت‌ها ساخته شد و با درخشش «گائل گارسیا برنال» به شهرت مضاعف رسید.
برنال در فیلم خاطرات موتور سیکلت
6. آلفردو واسکو:
او بازیگر اولین فیلمی بود که در کوبا، دربارهی شخصیت چه‌گوارا تولید شد در حالی‌که هنرمندی گمنام و ناشناخته بود.
کارگردان فیلم، یعنی «آن خوان کارلوس دسانزو»، می‌خواست این فیلم را برای جوانانی که چریک معروف را نمی‌شناختند، کارگردانی کند. او در مصاحبه‌ای اعلام کرد که چه‌گوارا «دوست داشتنی‌ترین فرد زندگی من» است، اما هنگام تولید فیلم سعی کرد اجازه ندهد احساساتش دخالت کند و می‌خواست او را تا حد امکان عینی به تصویر بکشد.
برای انسانی کردن این اسطوره، او ملاقات با خانواده چه‌گوارا را نپذیرفت و از هر نوع اعمال نفوذی جلوگیری کرد. کارگردان برای ایفای نقش «چه»، بازیگر تقریباً ناشناخته‌ای به نام «آلفردو واسکو» را انتخاب کرد که شباهت زیادی به چه‌گوارا داشت. این فیلم که «به سوی پیروزی تا همیشه» نام دارد محصول ۱۹۹۷ است.
7. آنتونیو باندراس:
بازیگر و کارگردان اهل منطقه اندلس در اسپانیا. نقش‌آفرینی او به عنوان چه‌گوارا مربوط است به فیلمی با نام «اویتا» ساخته‌ی آلن پارکر و محصول ۱۹۹۶. این درام موزیکال به زندگی و زمانه‌ی اوا پرون -سیاستمدار مشهور آرژانتینی– می‌پردازد و شخصیت چه‌گوارا، موضوع اصلی فیلم نیست. «اویتا» دریافت جایزه‌ی اسکار در پنج رشته شد و در نهایت جایزه‌ی اسکار بهترین ترانه را از آن خود کرد.
باندراس در این فیلم در کنار مدونا نقش‌آفرینی کرد. بعدها حمایت این بازیگر در پویش جمع‌آوری کمک های مالی برای سربازان اسرائیلی او را آماج انتقاد هوادارانش کرد.
8. عمر شریف:
بازیگر مشهور عرب و نماینده‌ی مصر در سینمای هالیوود، در سال ۱۹۶۹، در فیلم «چه» در کسوت چه‌گوارا ظاهر شد. او پیش از بازی در این فیلم، به واسطه‌ی نقش‌آفرینی در فیلم‌های «لورنس عربستان»، «چنگیزخان» و «دکتر ژیواگو»، به شهرت لازم رسیده و دو بار جایزه‌ی گلدن گلوب را از آن خود کرده و یک بار هم نامزد دریافت اسکار شده بود.
فیلم «چه» را ریچارد فلایشر کارگردانی کرد و کمپانی «فاکس قرن بیستم» مسئول نمایش آن بود. این فیلم در آن سال، تنها 2و نیم میلیون دلار در آمریکا و کانادا فروخت، در حالی‌که بیش از پنج میلیون دلار هزینه‌ی تولید آن بود.
نام این فیلم در فهرست پنجاه‌تایی «بدترین فیلم تمام تاریخ» ثبت شده است. منتقدان این فیلم را یک درام مقوایی شبه‌تاریخی توصیف کردند و به اذعان کارگردان، احساسات مردم از تماشای آن جریحه‌دار شد. ریچارد فلایشر معتقد بود هیئت مدیره‌ی هالیوود تمام محتوایی را که به نفع چه‌گوارا بود حذف کردند و رویکردی سوگیرانه نسبت به او داشتند و همین امر دلیل ناکامی فیلم شد.
9. فرانسیسکو رابال:
بازیگر قدیمی اهل اسپانیا که در سال ۱۹۶۸ در فیلم «ال چه‌گوارا» در نقش چریک اسطوره‌ای آمریکای لاتین، بازی کرد. موضوع این فیلم، داستان تلاش ناموفق چه‌گوارا برای فرار از طریق کوه‌های بولیوی از دست تکاوران ویژه‌ی ارتش این کشور است. این فیلم که آخرین روزهای زندگی قهرمان را روایت می‌کند، صحنه‌گردانی ماموران سازمان سیا را برای به دام انداختن ارنستو چه‌گوارا نمایش می‌دهد و نهایتا دستگیری و اعدام او را به تصویر می‌کشد. پائولو هویش کارگردان این فیلم است و آدریانو بولزونی آن را نویسندگی کرده است.
