فهرست: 10 کتاب از بهترین آثار نثر کهن فارسی، برای خرید از نمایشگاه کتاب تهران

مجله میدان آزادی: در سی و ششمین صفحه از پرونده «اردیبهشت کاغذی» و ستون «فهرست کتاب‌های پیشنهادی برای خرید از نمایشگاه کتاب» فهرستی از 10 کتاب نثر کهن فارسی برای دوستداران ادبیات کهن تدارک دیده‌ایم. شما را به خواندن تازه‌ترین صفحه این پرونده به قلم علیرضا شعبانیان دعوت می‌کنیم: 

کتاب «تاریخ بیهقی» اثر «ابوالفضل بیهقی» 

1. تاریخ بیهقی؛ ابوالفضل بیهقی | قرن پنجم هجری

اثر ماندگار تاریخ‌نگار قرن پنجم هجری «ابوالفضل بیهقی»، بدون شک سترگ‌ترین و استوارترین بنای بر جا مانده از نثر فارسی است که گذشت روزگار، نتوانسته غبار کهنگی بر آن بنشاند و طراوت و شادابی‌اش را تباه کند. بیهقی نقشی ممتاز در نثر فارسی داشته است، به‌گونه‌ای که او را خداوندگار و احیاگر نثر فارسی دانسته‌اند. کتاب ارزشمند «تاریخ بیهقی» که با نام‌های دیگری نظیر «تاریخ مسعودی»، «تاریخ آل سبکتکین»، «جامع‌التواریخ» و نیز «تاریخ آل ناصر» معروف است از کتاب‌های مرجع و اصلی نثر فارسی و یکی از منابع مهم و معتبر شناخت تاریخ ایران در دوره‌ی غزنویان است و باید اقرار کرد که این تاریخ، آینه‌ی شفاف و بی‌غبار روزگار غزنویان و بخش‌های شرقی ایران در آن روزگاران است. 

بيهقي يكي از چهره‌هاي ممتاز علمي و ادبي است و اگرچه قصد تاريخ‌نويسي دارد، ولي ذوق فرهیخته او اثرش را كاملاً ادبي و حتی داستانی مي‌كند. نثر بيهقي به‌سوی نظم حركت مي‌كند و روح شعر کهن در نثر او آشكار است. او به آفرينش شاعرانه زبان دست پيدا كرده؛ از این ‌جهت، جايگاه جمله و ارکان آن هميشه بر اساس اين ارزش زيباشناسانه تغيير می‌كند. بنا به قول دكتر «شفيعي کدکنی» در بسياری از عبارات بيهقي يا «تذکرةالاولیاء» نظم بيشتری رعايت شده تا مثلاً بسياری از شعرهای «سروش اصفهانی» يا «قاآنی». در بسياری از عبارات بيهقی يا «تذکرةالاولیاء» يا نثر «عين‌القضات همداني»، به حالتي از اجتماع كلمات برخورد مي‌كنيم كه در منتهاي قدرت تركيب و انتظام قرار دارد. به‌حدي كه اگر كلمه‌ای پس‌ و پیش شود يا كلمه‌ای به مترادف خود تبديل شود، آن سلسله و انتظام به هم مي‌خورد. با این‌ حال زبان بيهقي، زبان گفتاری مردم است. از همين رو به‌راحتی قابل ‌درک است. ساختار توصيف با ذهنيت بيهقي رابطة بسيار دقيقی دارد. مثلاً وقتي «حسنک» برای مرگ برهنه مي‌شود، بيهقي مي‌نويسد: «تني چون سيم، سپيد و روي چون صد نگار.» هنگامي كه از وقايع خراسان يا ماوراءالنهر يا غزنه سخن مي‌گويد، به‌دليل آشنا بودن مخاطب با اين مكان‌ها سخن عادي و آشنايي دارد و از منازل بين راه تنها نامي مي‌برد و هيچ توضيحي نمي‌دهد ولي وقتي كه با سلطان در لشکرکشی آمل شركت مي‌كند، همه چيز را واضح مي‌بيند و قضايا را بيان مي‌كند. حتي لباس مردم را وصف مي‌كند.

اثر بیهقی در شرح سلطنت آل سبکتکین در سی مجلد نگاشته شده که در آن از تشکیل دولت غزنوی تا اوایل سلطنت «ابراهیم بن مسعود» آمده بوده، اما اکنون تنها بخش اندک و محدودی از آن که به وقایع دوران سلطنت «مسعود بن محمود غزنوی» و تاریخ خوارزم مربوط می‌شود، موجود است. آخرین تصحیح تاریخ بیهقی (به کوشش دکتر «محمدجعفر یاحقی» و «مهدی سیدی») با استفاده از بیست و چهار نسخه‌ی خطی و چاپی تألیف شده و از این نظر، محققانه‌ترین تصحیح تاریخ بیهقی محسوب می‌شود که بسیاری از ابهامات را تا حدودی مرتفع ساخته و مقبول خاص و عام افتاده است. 

کتاب «کلیله و دمنه» اثر «ابوالمعالی نصرالله منشی»

2. کلیله‌ و دمنه؛ ابوالمعالی نصرالله منشی | قرن ششم هجری
 

کتابی در خزانه‌ی پادشاهان و مجموعه‌ای از دانش و حکمت که به هر گونه زبان نوشتند و گرامی داشتند و از برای فرزندان خود به میراث گذاشتند. «کلیله‌ و دمنه» يكى از كتب گران‌بها و نفيسى است كه مانند آن كمتر يافت مى‌شود و پس از چهارده ‌قرن همچنان تازه و آوازة عام و خاص است. اصل اين كتاب، به زبان سانسكريت بوده و سپس به زبان پهلوى ترجمه شده است؛ چندى بعد، ترجمه‌ی پهلوى هم ناياب و ناپديد شده و ترجمه‌ی عربى آن اساس همه‌ی ترجمه‌ها قرار گرفته است.

«برزويه»، طبيب ايرانى در عهد «انوشيروان» (قرن ششم ميلادى) به هندوستان رفته و اين كتاب را به دست آورده و به فرمان آن شهريار، آن را به زبان پهلوى ساسانى درآورده است. در آن وقت، ده قرن از تاريخ تأليف «کلیله‌ و دمنه» مى‌گذشته است. در سده‌های نخستین اسلامی، حدود سه قرن بعد، «ابن مقفع» در دوره‌ی خلافت «منصور عباسی» (سال‌های حکومت ۱۳۶- ۱۵۷ق)، کتاب را با نثری شیوا از پهلوی به عربی برگرداند و در اوایل قرن شش هجری، «ابوالمعالی نصرالله منشی» ترجمه‌ای بلیغ و ادیبانه از این اثر تصنیف کرد که به «کلیله‌ و دمنه‌ی بهرام‌شاهی» نیز مشهور شده است.  

نسخه‌هایی که امروزه در دسترس ماست کتابی است که در قرن ششم نصرالله منشی، از متن عربی به فارسی ترجمه کرده و «عبدالعظیم قریب» و دکتر «مجتبی مینوی» از روی نسخ خطی تصحیح و منتشر کرده‌اند.

نصرالله منشی در ترجمه، مقید به متابعت از اصل و اساس کتاب نبوده و در حقیقت آن را بهانه و وسیله‌ای کرده است از برای انشای کتابی به فارسی که معرف هنر و قدرت او در نوشتن باشد. نثر او را در شمار شاهکارهای نثر فارسی قرار داده‌اند. شادروان استاد «محمدجعفر محجوب» نثر او را در «کلیله‌ و دمنه» فصیح‌ترین نثر فارسی پس از «گلستان» سعدی دانسته است.

این نثر در اسلوب ترسل و انشاى فارسى بى‌مانند است و به‌حق سرمشق نثر فارسىِ ارباب قلم و اصحاب ادب گرديده و نویسندگان از هر صنف و طایفه با کتاب او آشنا بوده‌اند و از آن پیروی و اقتباس کرده‌اند. در مقدمه‌ی مصحح کتاب، فهرستی ناتمام، نزدیک به چهل عنوان کتاب منثور ذکر شده است که تأثیر نصرالله منشی در آن نمایان است و این غیر از کتب منظوم است؛ مثل «مثنوی» که سرایندگانِ آن‌ها حکایات کلیله را گرفته‌اند. همچنین این کتاب حاوی اندیشه‌های سیاسی است و با توجه ‌به پیام داستان‌ها و محتوای کتاب به نظر می‌رسد به‌عنوان یک سیاست‌نامه‌ی ارزشمند برای پادشاهان و صاحبان قدرت تهیه و تدوین گردیده است. تصحیح معروف شادروان استاد مجتبی مینوی از ترجمه‌ی نصرالله منشی از ۱۸ باب و چند دیباچه و مقدمه و مؤخره تشکیل ‌شده است. این چاپ منقح را انتشارات امیرکبیر در ۱۳۴۳ ه‌. ش به طبع رسانده است.

کتاب «اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید» اثر «محمد بن منور ابی سعد»

3. اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید؛ محمد بن منور ابی سعد| قرن ششم هجری
 

«اسرارالتوحید» بی‌شک در طول تاریخ زبان و ادبیات فارسی، یکی از شاهکارهای بزرگ نثر فارسی به شمار می‌رود. این اثر از جهت نثر و نگارش، هم‌تراز آثار بزرگی همچون «تاریخ بیهقی»، «تذکرةالاولیاء»، «گلستان» سعدی و «کلیله‌ و دمنه» است و در صدر میراث ادبی زبان فارسی قرار دارد. مؤلف این کتاب «محمد بن منور ابی سعد»، از احفاد «ابوسعید ابوالخیر» است که در سال 574 کتاب را تألیف کرده. در این کتاب که صد و سی ‌سال پس از درگذشت ابی سعید ابوالخیر (357-440) به نگارش درآمده زندگی و سخنان و سلوک این عارف بزرگ مکتوب شده است.

روشن است که «اسرارالتوحید» در تاریخ ادبی زبان فارسی از حیث ارزش خلاقانه‌ی نویسنده و تسلط بر بسیاری از اشکال بیان، رویکرد داستان‌سرایی و واژه‌گزینی، پیشتاز و نوآور بوده است و حتی اگر کسی با مضمون کتاب که شامل عرفان و شرح ‌حال تصوف است، چندان موافق نباشد، نمی‌تواند مهارت فوق‌العاده‌ی ابوسعید ابوالخیر را در بیان زیبایی‌شناسانه‌ی این اثر انکار کند. 
این کتاب اما نه‌تنها شرح ‌حال ابوسعید ابوالخیر، بلکه یکی از مهم‌ترین منابع تاریخ تصوف ایران و یکی از مهم‌ترین اسناد تاریخ اجتماعی این سرزمین در یکی از دوره‌های مهم تاریخی به شمار می‌رود. اطلاعات تاریخی و مسائل مربوط به اجتماع و فرهنگ ایران که در «اسرارالتوحید» گردآوری شده در هیچ کتاب تاریخی با این دقت و جزئیات وجود ندارد. این کتاب به جزئیات بی‌نظیری در مورد وضعیت دین و آیین و نحوه‌ی زندگی مردم و همچنین موارد مختلف مربوط به زندگی شهری و روستایی در طول تاریخ ایران پرداخته است.

نام ابوسعيد ابوالخير با تصوف و عرفان ايراني چنان آميخته كه نام حافظ و خيام با شعر فارسي و نام فردوسي با نام ايران. اگر در جست‌وجوي عناصر سازنده‌ی هويت و معنويت ايران باشيم، در تركيب پیچیده‌ی انديشه‌ها و چهره‌هايي كه سازنده‌ی اين معنويت‌اند، در كنار خيام و فردوسي و نظامي و حلاج و بايزيد و هزاران عنصر هنري و فرهنگي ديگر، بوسعيد، چه در افسانه و چه در حقيقت تاريخي‌اش، يكي از مايه‌هاي اصليِ اين مفهوم و معنويت است: يكي از بزرگ‌ترين آموزگاران نيكي و پاكي و آزادانديشي و آزادگي و بي‌تعصبي و طهارت روحي. «اسرارالتوحيد» زندگی‌نامه‌ی اوست به قلم يكي از نوادگان او، «محمد بن منور»؛ نه‌تنها زندگی‌نامة او، بلكه يكي از عالي‌ترين نمونه‌هاي خلاقيت هنري و ادبي در زبان فارسي و يكي از اسناد درجه اول تاريخ اجتماعي ايران و تاريخ تصوف و عرفان ايراني.

با در نظر گرفتن همه‌ی مزایای تاریخی و اجتماعی و عرفانی «اسرارالتوحید» اما اهمیت اصلی این کتاب در جنبه‌ی ادبی و هنری آن است. جوانب ادبی این کتاب عبارت است از: گسترش واژگان مؤلف، ساختارهای نحوی، اسلوب داستان‌پردازی و اشتمال آن بر شعرهای کهن فارسی. سادگی و در عین‌ حال ورزیدگی و پختگی بیش از هر نوشته‌ای در «اسرارالتوحید» چشمگیر است. قدرت احضار کلمات و توانایی مؤلف در ادای مقصود خویش و آگاهی او از حوزه‌ی بلاغی و ساختارهای نحوی زبان در حد اعجاز است و مؤلف با آگاهی از اسالیب گوناگون بیان، میزان قدرت خلاقه‌ی خویش را نشان می‌دهد.

«اسرارالتوحید» با تصحیح و توضیح و تعلیقات دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی در دو مجلد به زيور طبع آراسته شده است. بی‌گمان این تصحیح و این چاپ به لحاظ اصول تحقیق و نسخه‌هایی که در تصحیح آن استفاده شده و نیز روش علمی تهیه‌ی متن با هیچ ‌کدام از چاپ‌های قبلی قابل ‌مقایسه نیست.

 کتاب «تذکرة الاولیاء» اثر «فریدالدین عطار نیشابوری»

4. تذکرة الاولیاء؛ فریدالدین عطار نیشابوری | قرن هفتم هجری
 

«تذکرة الاولیاء» چنان‌که از نام آن برمی‌آید تذکره‌ی عارفان و صوفیانی است که در زمان حیات «عطار» یا پیش از او می‌زیسته‌اند. عطار ضمن بیان کلیاتی در باب زندگی عارفان، از کرامات آن‌ها سخن می‌گوید و برجسته‌ترین اتفاقات زندگی آن‌ها را در قالب حکایت‌هایی روایت می‌کند. در حقیقت کتاب نمایشگاه بی‌کران لحظه‌های عارفانی است که هستی و حیات را با نگاه هنری خویش تنوع بخشیده‌اند و احوالات ایشان در آینه‌ی زبان جلوه‌گر است.

مرحوم «علامه محمد قزوینی» دربارة «تذکره الاولیا» چنین می‌گوید: این کتاب اهمیتی بسیار عظیم و تأثیری بسیار قوی دارد. بلکه می‌توان گفت که در این باب عدیم‌النظیر است. در انشای این کتاب دو صفت نیک ظاهر است: یکی سادگی و دیگری شیرینی که در این دو صفت به کمال و به بالاترین درجه است و در زبان فارسی کتابی جامع به این دو صفت سراغ ندارم.

در ابتدای هر باب از این کتاب سخنانی مسجع در تمجید و ثنای عارفان و اولیا بیان شده و سپس سخنان و داستان‌ها و اقوال آن‌ها ذکر شده است. این کتاب هر جمله‌اش حاصل اندیشه و ذهن یکی از بزرگان زهد و تصوف است و هر کدام از این جمله‌ها خود جهانی است ویژه‌ی خویش؛ می‌توان گفت حاصل بینش هنری و نگاه‌های‌ جمال‌شناسانه‌ی آفریدگاران آن عصر است.

 با توجه ‌به بهره‌گیری عطار از منابع مختلف در کار تدوین تذکره، شیوه‌ی عمل او از جنس بازنویسی و تلفیقِ خلاق است که در این کار توفیقی شگرف به دست آورده. او توانسته است بسیاری از حکایات و اقوال قرون اولیه را به میان جمع انبوهی مخاطب ببرد. عطار در سرودن منظومه‌های خویش پیوسته از حکایات این مشایخ و اقوال ایشان بهره جسته است و بخش عظیمی از اندیشه‌های عرفانی در آثار منظوم او ریشه در همین عبارات «تذکرة الاولیاء» دارد.

تذکره الاولیای عطار بی‌شک یکی از گران‌بهاترین آثار کهن ادبیات فارسی است که اهمیتی جهانی نیز یافته است. همان بس که «نیکلسون» نیز آن را به انگلیسی ترجمه کرده و چه بسیار ستایش‌ها از این اثر جاودانه و شاهکار کهن فارسی داشته است.

دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی با بررسی تمام منابع موجود و محتمل فارسی و عربی، خطی و چاپی و گردآوری نسخه‌های کهن و اصیل تذکره (حدود چهل نسخه) کتاب «تذکرة الاولیاء» را با مقدمه، تصحیح و تعلیقات در دو جلد به چاپ رسانده و ناسخ ماقبل خود شده است.

کتاب «گلستان سعدی» اثر «شیخ مشرف‌الدین سعدی شیرازی»

5. گلستان سعدی؛ شیخ مشرف‌الدین سعدی شیرازی | قرن هفتم هجری
 

«شیخ مشرف‌الدین سعدی شیرازی» این کتاب را در بهار سال 656 هجری قمری به رشته‌ی تحریر درآورد و از زیباترین نمونه‌های نثر فارسی به شمار می‌رود. بنا به گفته‌ی سعدی در دیباچه‌ی «گلستان» این شاهکار ادبی به‌مدت دو ماه یعنی از اول اردیبهشت تا اواخر خرداد همان سال نگارش یافته است. در این اثر ارزشمند مجموعه‌ای از نثر مسجع فارسی آمیخته با زیباترین ابیات دیده می‌شود. سادگی بیان، استفاده‌ی دقیق از عنصر مؤثر طنز و توجه تام و تمام به وجوه زیبایی‌شناختی کلمات از ویژگی‌های بارز این اثر گران‌قدر است. 

وقتی این کتاب را از نظر می‌گذرانیم سیمای مردی دنیادیده و اندیشه‌ور در نظرمان مجسم می‌شود که افزون بر کتاب‌های بسیاری که خوانده، جهان را از راه تجربه‌ی مستقیم آزموده و شناخته است. مردم‌شناسی و معرفت او به روحیات و طبیعت و تلونِ طبع افراد بشر در حکایات «گلستان» نمایان است؛ همان‌گونه که در «جدال مدعی با سعدی» نیز طرز تلقی و توقعات طبقات مختلف را از مسائل حیات بیان کرده است. در سیرت پادشاهان نیز آورده است که: «به سلامی برنجند و به دشنامی خلعت دهند.» 

او در ورای هر چیز حتی مشهودات عادی، نکته‌های ظریف و بدیع دریافته است، گویی تجربه و حکمت را در هم ‌آمیخته و عصاره‌ی آن‌ها را در قالب روایات گوناگون عرضه کرده است و در واقع نفوذ کلام او ناشی از بلندی اندیشه و تأثیر فصاحتِ سحرآسای اوست. قوه‌ی ابتکار و استقلال سبکش موجب شد که نثر فارسی را از قید تکلف و تصنع نجات دهد و اعتدالی مطبوع به آن ببخشد. در حقیقت از سلیقه و عرف زمان دوری جست و راهی نو برگزید.

یکی از جهات محبوبیت عام این کتاب جامعیت آن است که به عموم اشخاص از پارسایان تا پیادگان پرداخته و از آنان سخن رانده است و با کلمات و زبان ساده‌ی مردم، تصویرها و تمثیل‌هایی چشم‌نواز خلق کرده است. به همین دلیل همه‌ی فارسی‌زبانان از نثر «گلستان» لذت برده‌اند و می‌برند؛ زیرا به زبان خود آن‌ها سخن می‌گوید.

تصحیح کتاب «گلستان» سعدی با استفاده از هفده نسخه‌ی معتبر همراه با توضیحات لازم را دکتر غلامحسین یوسفی در انتشارات خوارزمی به عهده داشته است که همچنان برترین طبعِ پیش روی اهل فضل و ادب است.

 کتاب «تاریخ جهانگشای جوینی» اثر «عطاملک جوینی»

6. تاریخ جهانگشای جوینی؛ عطاملک جوینی  | قرن هفتم هجری
 

«تاریخ جهانگشای جوینی» اثر «عطاملک جوینی»، شرح چگونگی حملة مغولان و فتوحات آن‌ها و پیامدهای آن در قرن هفتم هجری است. او روایتگر یکی از تیره‌ترین لحظات تاریخ این سرزمین و شاهد بسیاری از وقایعی است که در کتاب ذکر شده و همین موضوع نیز بر سندیت و اعتبار کتاب افزوده است. «تاریخ جهانگشا» افزون بر اهمیت تاریخی، از لحاظ ادبی نیز بسیار مهم است و متن آن نمونه‌ای برجسته از نثر فنی، مصنوع و فاخرِ پارسی در سده‌ی هفتم قمری به شمار می‌رود. علامه محمد قزوینی در تصحیح انتقادی خود از «تاریخ جهانگشا»، متن اثر را به سه جلد تقسیم کرده است. این کتاب را ناشران متفاوت در سال‌های مختلف منتشر کرده‌اند‌ که ازجمله‌ی آن می‌توان به چاپ انتشارات اساطیر و هرمس اشاره کرد.

کتاب «مزبان‌نامه» اثر سعدالدین وراوینی»

7. مرزبان‌نامه؛ سعدالدین وراوینی | قرن هفتم هجری
 

«مرزبان‌نامه» یکی از آثار ارزنده‌ی نثر فنی و بازنگاشته‌ی «سعد‌الدین وراوینی» است که میان سال‌های 617 – 622 به رشته‌ی تحریر درآمده است. این اثر، کتابی ارزشمند و خواندنی در زمینه‌ی ادبیات تعلیمی است که داستان‌های موجز و پندآمیزی را از زبان حیوانات نقل می‌کند. داستان‌گویی از زبان حیوانات ریشه‌ای اساطیری و عامیانه داشته که از گذشته‌های دور همواره استفاده می‌شده است؛ داستان‌هایی اخلاقی و آموزنده که قهرمانان آن‌ها اغلب جانوران، گیاهان و جمادات بودند و نقشی سمبلیک داشتند. این کتاب، نثری مشابه نثر کتاب «کلیله و دمنه» دارد و در واقع پیرو سبک «نصرالله منشی» است و البته در شیوه‌ی سلف خود توفیق یافته است. این اثر ارجمند در ابتدا به گویش طبری به رشته‌ی تحریر درآمده و بعدها به زبان پارسی دری بازگردانی شده است. کتاب «مرزبان‌نامه» به کوشش دکتر «خلیل خطیب رهبر» در انتشارات صفی علیشاه به چاپ رسیده است که در واقع یکی از چاپ‌های برتر و جامع این کتاب است.

کتاب «مرصاد العباد» اثر «عبدالله بن محمد بن شاهاور بن انوشروان رازی»

8. مرصادالعباد؛ عبدالله بن محمد بن شاهاور بن انوشروان رازی | قرن هفتم هجری
 

«مرصاد العباد» (گذرگاه بندگان) اثری است درخشان از «عبدالله بن محمد بن شاهاور بن انوشروان رازی» معروف به «دایه» که یکی از نفایس منثور عرفانی زبان فارسی است. این اثر فاخر در هیاهوی حمله‌ی مغول جامه‌ی تألیف پوشیده و از همان روزگار تألیف، صاحب‌نظران و بزرگان ادب و عرفان چون مولانا جلال‌الدین و حافظ از آن بهره برده‌اند. کتاب «مرصادالعباد» به قلم «نجم‌الدین رازی» و به اهتمام دکتر «محمدامین ریاحی» در انتشارات علمی و فرهنگی به چاپ رسیده است.

کتاب «کشف‌الاسرار و عدة الابرار» اثر «ابوالفضل رشیدالدین میبدی»

9. کشف‌الاسرار و عدة الابرار؛ ابوالفضل رشیدالدین میبدی | قرن ششم هجری
 

«کشف‌الاسرار» کتابی در تفسیر قرآن و بزرگ‌ترین و کهن‌ترین تفسیر عرفانی فارسی، نوشته‌ی «ابوالفضل رشیدالدین میبدی» در سال ۵۲۰ قمری است. این کتاب بر اساس تفسیر «خواجه عبدالله انصاری» در ده جلد نوشته شده است. این تألیف شریف و تفسیر لطیف، مهم‌ترین تفسیر عرفانی از قرآن کریم است. این کتاب بی‌نظیر و بی‌بدیل، گنجینه‌ی گران‌بهایی از لغات، امثال، تشبیهات و تعبیرات فارسی است که از لحاظ ادبی و همچنین از جنبه‌ی مباحث عرفانی و تصوف یکی از نوادر زبان فارسی به شمار می‌رود. مؤلف با به ‌کارگیری سجع‌های مستحکم عباراتی را در نهایت شیوایی بیان کرده است.

از دیگر ویژگی‌های این تفسیر ارجمند، به‌ کار بردن واژگان سره و اصیل فارسی است که نشان‌دهندة گستره‌ی آگاهی نویسنده از زبان فارسی کهن است. این کتاب به سعی و اهتمام «علی‌اصغر حکمت»، در انتشارات امیرکبیر به‌صورت مکرر تجدید چاپ شده است.

 کتاب «نفثةالمصدور» اثر «شهاب‌الدین زیدری نسوی»

10. نفثةالمصدور؛ شهاب‌الدین زیدری نسوی | قرن هفتم هجری
 

کتابی به زبان فارسی نوشته‌ی «شهاب‌الدین زیدری نسوی»، منشی «سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه» است. این کتاب در شرح مصائب حمله‌ی مغول و نثر کتاب، نمونه‌ی اعلای نثر فنی در سده‌ی هفتم هجری قمری است. انشای کتاب بسیار منشیانه و فصیح و گاه متکلف است. با این ‌همه، عبارات و توصیفات شاعرانه و خواندنی در کتاب کم نیست. استفاده‌ی مؤلف از تمهیدات ادبی‌ای چون تشبیه، استعاره، تضمین، توصیفات مکرر و طولانی و نمادپردازی جنبه‌ی ادبی متن را برجسته کرده است.

«نفثةالمصدور» به کوشش و تصحیح و توضیح دکتر «امیرحسن یزدگردی» در انتشارات توس به چاپ رسیده است.

فهرست 10 کتاب از بهترین آثار نثر کهن فارسی، برای خرید از نمایشگاه کتاب تهران