مجله میدان آزادی: سال گذشته در ستون فهرست کتاب‌های پیشنهادی برای خرید از نمایشگاه کتاب 7 فهرست با موضوعات متنوع آماده کردیم و امسال نیز در فصل دوم پرونده این ستون را با فهرست‌های جذاب دیگری به روز خواهیم کرد. بیست‌ویکین صفحه از پرونده «اردیبهشت کاغذی» به فهرست 10 اثر کتاب پیشنهادی ژانر طنز و کمدی جذاب برای خرید از نمایشگاه اختصاص دارد. این فهرست را که توسط آقای علی سدیری نوشته شده است در ادامه بخوانید:
در زمانه‌ای که یوگا، پیاده‌روی، تمرکز روی تنفس، گوش دادن به موسیقی، آب خوردن، خواب کافی و دوری از اخبار و کافئین به عنوان راه‌حل‌های دوری از استرس پیشنهاد می‌شوند ما یک راه حل متفاوت برای از بین بردن استرس به شما پیشنهاد می‌کنیم؛ خندیدن! با چه؟ با فهرست کتاب طنز! فهرست مختصر، مفید و بکری که بالاخره طنز مورد دلخواه خودتان را در یکی از عنوان‌های ایرانی و خارجی آن خواهید یافت.
1. «چکش و خنده» نوشته‌ی «میخاییل میلنیچینکو»
گرچه همین چند ماه پیش بود که در توییتر ژانری به راه افتاد درباره‌ی جوک‌های شوروری سابق اما نکته اینجاست که این جوک‌ها پیشینه‌ی بسیار قدیمی‌تری دارند و اصلاً در «دانشنامه‌ی بزرگ شوروی» چاپ 1926 از لطیفه‌های سیاسی به عنوان یک ژانر یاد شده است. ژانری که تا سال‌های سال غیرقانونی محسوب می‌شد! البته بعد از مرگ استالین، مردم با ترس کمتری به آشکارا تعریف کردن لطیفه‌های سیاسی رو آوردند. «چکش و خنده» از مهم‌ترین کتاب‌های این ژانر است که لطیفه‌ها را جمع‌آوری و موضوع‌بندی و منظم کرده است. این کتاب نوشته‌ی «میخاییل میلنیچینکو» است که کار ترجمه‌ی آن از زبان روسی را شهرام همت‌زاده انجام داده. چکش و خنده را می‌توانید از انتشارات نیستان تهیه کنید.
2. «عملیات عمرانی» نوشته‌ی «عمران صلاحی»
«عمران صلاحی» از آن طنازهایی است که اگر یک سوزن به دیگران می‌زند، یک جوالدوز هم به خودش می‌زند و همین خواندن طنزهایش را -چه شعر و چه نثر- دلنشین‌تر می‌کند. مرحوم عمران صلاحی با زبان طنزی که خاص خودش بود و گاهی تلخ و گزنده هم می‌شد، داستان‌ها و قطعات طنزی را که برای رخدادهای اجتماعی روزگار خود از سال‌های 1378 تا 1382 نوشته بود در کتابی با نام «عملیات عمرانی» -که طنزی در نامش هم می‌بینید- جمع کرد و آن‌ها را در 224 صفحه به دست انتشارت معین سپرد. طنازی‌هایی که قبلا در مجلاتی مثل «گل آقا»، «بخارا»، «دنیای سخن» و... چاپ شده بود. اگر به طنز اجتماعی علاقه‌مندید این کتاب مناسب شماست.
3. «چاخان» نوشته‌ی «عزیز نسین»
رمان «چاخان» یک رمان روستایی با فضایی سرخوشانه است که ماجرای ورود فردی فرصت طلب و آب زیر کاه به یکی از روستاهای ترکیه را تعریف می‌کند. «عزیز نسین» در این رمان برخوردهای مختلف افراد روستا با این فرد متجدد را بهانه‌ی ساختن لحظات طنز فراوان قرار داده است. چاخان را می‌توانید از انتشارات نگاه و با ترجمه‌ی رضا مجاور تهیه کنید.
4. «خدا حفظتان کند دکتر که‌وارکیان» نوشته‌ی «کورت ونه گات»
ریشخند «کورت ونه گات» به همه‌ی نتایج پیشرفت بشری اینجا هم در کتاب «خدا حفظتان کند دکتر که‌وارکیان» واقعا جذاب و عالی از کار درآمده است. این کتاب جزو آخرین کارهای دوران پیری نویسنده است و سایه‌ی مرگ کاملا روی نوشته‌ها حس می‌شود. مدام در طول تونل آبی رنگ مرگ می‌رود و برمی‌گردد و با شخصیت‌های سرشناس تاریخ غرب گفتگو می کند و در اکثر مواقع اینکه چطور میراث آدم‌های بزرگ تاریخ غرب، دستمایه‌ی تبعیض و سوءاستفاده از انسان‌های دیگر شده است را می‌گوید. سید مصطفی رضیئی یکی از ترجمه‌های خوب این کتاب را انجام داده که توسط نشر افراز منتشر شده است.
5. «فرهنگ شیطان» نوشته‌ی «آمبروز بیرس»
«آمبروز بیرس» در کتاب «فرهنگ شیطان» نقش بلندگوی اولین شیطان دنیا را بازی کرده و برای او کلام زمینی صادر کرده است. برای مقدمه باید بگوییم فرهنگ‌نویسان دو نوع‌اند، آن‌ها که طنز سرشان می شود و آن‌ها که طنز سرشان نمی‌شود. بر پایه‌ی شواهد موجود، آمبروز بیرس در گروه اول قرار می گیرد. این نویسنده‌ی ناراحت و به دور از عافیت برای شماری از واژه‌هایی که ما روزانه به عنوان روپوش از آن‌ها استفاده می کنیم تعاریف و معانی وارونه ساخته و با این عمل دست شیطان را هم از پشت بسته است!
مثلا:
- آدم پاک: کسی که پلیس هنوز او را شناسایی نکرده!
- تحصیلات: آنچه چشم دانا را بر نادانی اش می‌گشاید و چشم جاهل را بر جهالتش می‌بندد!
فرهنگ شیطان از انتشارات «فرهنگ معاصر» است با ترجمه‌ی رضی هیرمندی.
6. «خاطرات صددرصد واقعی یک سرخپوست پاره وقت» نوشته‌ی «شرمن الکسی»
اگر خیال می‌کنید اولین و بزرگترین اشغالگر جهان رژیم صهیونیستی است باید بگوییم که اشتباه می‌کنید! نخستین و بزرگترین اشغال سرزمین در تاریخ جهان، توسط حاکمان ایالات متحده امریکا صورت گرفت که سرزمین‌های پهناور سرخپوستان را از آن‌ها دزدیدند. اگرچه آغاز این ماجرا به یکی دو قرن قبل باز می‌گردد اما از آخرین قتل عام سرخپوستان به دست دولت آمریکا کمتر از صد سال می‌گذرد. از آن عجیب‌تر اینکه خیلی از سرخپوستان هنوز در اردوگاه‌های سکونت اجباری که دولت آمریکا برای آن‌ها در نظر گرفته بود زندگی می‌کنند و نه می‌خواهند و نه می‌توانند که بیرون از اردوگاه ها زندگی کنند و با بقیه‌ی مردم آمریکا آمیخته شوند. «شرمن الکسی» در این کتاب یک روایت بسیار شنگول و شاد از پسر نوجوانی ارائه می‌دهد که مهم‌ترین تصمیم زندگی‌اش را می‌گیرد: خارج شدن از اردوگاه!
این رمان طنز را می‌توانید با ترجمه‌ی رضی هیرمندی، از نشر افق تهیه کنید.
7. «بالاخره یه روز قشنگ حرف میزنم» نوشته‌ی «دیوید سداریس»
«دیوید سداریس» طنزپرداز و جستارنویس آمریکایی است که آثارش چندین‌بار در فهرست پرفروش‌ترین کتاب‌های نیویورک تایمز حضور داشته‌اند. «بالاخره یه روز قشنگ حرف میزنم» یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های اوست که توانست تا جایزه‌ی «جیمز ثِربِر» برای طنز آمریکایی (Thurber Prize for American Humor) را در سال 2001 به فهرست جوایز او اضافه کند.
کتاب شامل جستارهای طنزی است درباره‌ی ماجرای تقلاهایی که سداریس و زبان در سراسر طول عمرش با هم داشته‌اند، از خاطرات دیدار با گفتاردرمانگرش در کودکی گرفته تا تجربه‌ی زندگی کردن در فرانسه بدون اینکه فرانسوی بداند و تلاش‌های ناامیدانه‌ای که در این حین برای آموختن این زبان می‌کند. تجربه‌هایی که ظاهرا تلخ و دشوارتر از آنند که بتوان به آن‌ها خندید؛ اما این دقیقا همان چیزی است که سداریس در طنز کنایه‌آمیز خود ممکن می‌کند. سداریس با پیمان خاکسار به خوانندگان فارسی معرفی شد و «بالاخره یه روز قشنگ حرف میزنم» نیز با ترجمه‌ی او و توسط نشر چشمه منتشر شده است.
8. «موش و گربه» نوشته‌ی «عبید زاکانی»
منظومه‌ی «موش و گربه» یکی از مشهورترین قصیده‌های طنز انتقادی در ادبیات کلاسیک فارسی به حساب می‌آید که در 90 بیت، ماجرای عهد شکنی گربه‌های کرمان و درگیری‌شان با موش‌ها را روایت می‌کند. داستانی فانتزی در نکوهش ریاکاری و مذمت ریاکاران.
هرچند از دیرباز این منظومه به «عبید زاکانی» منتسب است اما برخی از پژوهشگران در این انتساب تردید کرده‌اند و برخی اساساً نپذیرفته‌اند که این اثر، محصول قلم و قریحه‌ی این شاعر طناز قزوینی باشد. به اعتقاد عده‌ای، موش وگربه‌های متعددی در سپهر ادبیات فارسی وجود داشته که در طول زمان دستخوش تغییر شده است یا به نام شاعران مشهور منتسب شده‌اند.
کتاب موش وگربه از نشر ثالث در 271 صفحه، در کنار متن منظومه‌ی اصلی، روایت‌های متفرقه و دگردیسی‌های آن‌ها را شناسایی و بررسی کرده است. این پژوهش به کوشش فرزام حقیقی صورت گرفته است.
9. «رفوزه‌ها» نوشته‌ی «ابوالفضل زرویی نصرآباد»
مرحوم «ابوالفضل زرویی نصرآباد» نویسنده و شاعر طنزپرداز معاصر است که سبک ویژه‌ای در شعر طنز دارد. سبکی سلیس، خودمانی، پاکیزه و برخاسته از کف جامعه‌ی ایرانی که باعث می‌شود طنز این نویسنده‌ی خوش ذوق گل‌آقا، جدی باشد!
زرویی بیست و چند سال و در قالب همکاری با جراید و هم چندین جلد کتاب، شعر طنز سرود که خوشبختانه انتشارات نیستان با چاپ «رفوزه‌ها» امکان دسترسی یکجا به تمام سروده‌های او را به مخاطبان داده است.
10. «گچ پژ» نوشته‌ی «محسن رضوانی»
اما اگر بخواهیم برویم سراغ طنز امروز ایران، همچنان یکی از بهترین کتاب‌های دهه‌ی اخیر ایران در حوزه‌ی طنز «گچ‌پژ» نوشته‌ی دکتر «محسن رضوانی» طنزپرداز، شاعر و مترجم سرشناس است؛ کتاب خاص و متفاوتی که از کمدین‌های مشهوری مثل رامبد جوان تا استادان طنزپردازی مثل ناصر فیض، خواندن آن را به مخاطبان توصیه کرده‌اند. گچ‌پژ جدا از نوعی طنزپردازی عاشقانه، همچنان به عنوان سبک بازسازی نثر دوره‌ی قاجار یک کار پیشرو و الهام‌بخش برای دیگر نویسندگان است.
