مجله میدان آزادی: در هجدهمین صفحه از پرونده «ماجرای انیمیشن ایرانی» به سراغ فهرست بهترین‌های انیمیشن تاریخی رفته‌ایم. انیمیشن تاریخی همانطور که از اسمش پیداست، به انیمیشن‌هایی گفته می‌شود که در آنها به بازنمایی رویدادها، شخصیت‌ها، و فرهنگ‌های دوران‌های گذشته پرداخته می‌شود. این نوع انیمیشن‌ها می‌توانند به‌عنوان ابزاری برای آموزش تاریخ و فرهنگ به مخاطبان در سنین مختلف عمل کنند. بخوانید این فهرست را به قلم پروانه شمس‌آبادی:
انیمیشن تاریخی می‌تواند همانند فیلم تاریخی بر اساس یک ماجرای مستند باشد و یا می‌تواند ترکیبی از واقعیت و خیال باشد؛ مثل اقتباس از یک داستان در ادبیات کهن. انیمیشن تاریخی گاهی هم می‌تواند کاملا خیالی باشد مثلا درباره‌ی سفر زمان به دوران باستان یا ماجرای خیالی جنگ دو قبیله در قرن‌های گذشته در یک ناکجاآباد. با این‌همه ژانر تاریخی با وجود این تفاوت‌های داستانی، خصوصیات ساختی مشترکی دارد. مثلا طراحی تاریخی فضا و لباس‌ها، استفاده از اسامی قدیمی، لهجه و گویش‌های غیرمعیار و روایت داستانی از گذشته ولو قرن معاصر. در فهرست بهترین انیمیشن‌های ایرانی تاریخی مجله میدان آزادی، ده اثر را برای شما انتخاب کرده‌ایم که ترکیبی از معیارها و خصوصیات بالا باشند یعنی واقعیت، خیال و ترکیب این دو. همچنین تلاش داشتیم تا از دوره‌های تاریخی مختلف در این فهرست نمونه معرفی کنیم. بنابراین در فهرست بهترین انیمیشن‌های تاریخی مجله میدان آزادی از داستان‌های دوران باستان تا تاریخ معاصر خواهید یافت. البته داستان‌های شاهنامه نیز می‌توانند جزو ژانر پرطرفدار تاریخی به حساب بیایند اما به علت تعدد تولیدات انیمیشنی با موضوع شاهنامه تصمیم گرفتیم برای انیمیشن‌های شاهنامه‌ای یک فهرست جداگانه و برای انیمیشن‌های ایرانی تاریخی نیز فهرستی جدا منتشر کنیم. بنابراین فهرست بهترین انیمیشن‌های ایرانی تاریخی مجله میدان آزادی به این قرار است:
انیمیشن تاریخی «تارخ از این‌ور» به کارگردانی «اصغر صفار»
1. تاریخ از این‌ور
مجموعهٔ «تاریخ از این‌ور» دو شخصیت اصلی دارد: جوانی به نام بهادر که کارمند موزه است، و خرَش، خرمن! بهادر و خرمن هربار به واسطه‌ی یکی از اشیای موزه، به همان دوره‌ی تاریخی پرتاب می‌شوند و داستان یکی از مهم‌ترین افراد تاریخ ایران ــ که می‌تواند شخصیتی سیاسی، علمی یا ادبی باشد ــ را با طنزی بسیار شیرین روایت می‌کنند.
مثلاً به بهانه‌ی وصیت‌نامه‌ی شاه تهماسب صفوی، داستان جانشینی او و دخترش پریخان خانم به تصویر کشیده می‌شود؛ یا با محوریت یک خریطهٔ انگلیسی، روایت رییسعلی دلواری و خیانت‌های انگلستان بازگو می‌گردد. آن هم با تکنیک جذاب کات‌اوت.
در فهرست سازندگان این مجموعه، نام «سید مسعود صفوی» به عنوان تهیه‌کننده، «اصغر صفار» به عنوان کارگردان، و «افسانه بخشی» در جایگاه سرپرست گروه نویسندگان به چشم می‌خورد.
«تاریخ از این‌ور» توسط مرکز مطالعات انیمیشن حوزه هنری و گروه صبا تولید شده است.
انیمیشن تاریخی «داستان تاریخ» به کارگردانی «امیرمحمد دهستانی» و «رضا فخرایی‌زاده»
2. داستان تاریخ
«داستان تاریخ» رونوشت کتاب درسی تاریخ ایران است! تاریخی که از زمان حضور آریایی‌ها در فلات ایران آغاز می‌شود. این انیمیشن در دهه‌ی هفتاد به سفارش وزارت آموزش و پرورش ساخته شده و در چهل و هشت قسمت تاریخِ منطقه‌ی فلات ایران را از زمان باستان تا امروز به تصویر می‌کشد. بنابراین مخاطب این اثر به واسطۀ محتوایش گروه سنی ج و د هستند و چون مواردی که در آن گفته می‌شود همه در کتاب‌های تاریخ درسی آموزش و پرورش آمده است، کمک می‌کند کودکان درس تاریخ را با تصاویر انیمیشنی به خاطر بسپارند. انیمیشن «داستان تاریخ» را موسسه حور ساخته است. موسسه‌ای که پیشگام تولیدات انیمیشن برای نهادهای آموزشی است. «امیرمحمد دهستانی» و «رضا فخرایی‌زاده» کارگردانان انیمیشن داستان تاریخ هستند.
انیمیشن تاریخی «راز شهر سوخته» به کارگردانی «احسان سپهر»
3. راز شهر سوخته
کلید ورود به مجموعه انیمیشن «راز شهر سوخته» همان اولین انیمیشن ایرانی یعنی کوزه با نقش بز و درخت است. راز شهر سوخته داستان چند نوجوان امروزی است که به خاطر شغل اعضای خانواده‌شان به سیستان سفر می‌کنند. آنها کشف می‌کنند با چرخاندن کوزه بز و درخت، می‌توانند به 5000 سال پیش سفر داشته باشند. به تمدن شهر سوخته زابل. هرکدام از این سفر زمان‌ها با ماجرایی جالب برای آنها به همراه دارد. «احسان سپهر» کارگردان، «کامل حسن‌زاده» تهیه‌کننده و «لیلا رزقی» و «هادی طارقلی» نویسندگان این مجموعه هستند. راز شهر سوخته از لحاظ تحقیق و پژوهش درباره میراث کهن فرهنگی ایران انیمیشنی ارزشمند است.
انیمیشن تاریخی «پاییز گرم» به کارگردانی «علیرضا اخباری»
4. پاییز گرم
سریال 12 قسمتی «پاییز گرم» روزهای پرالتهاب منتهی به انقلاب زمستان 57 را نشان می‌دهد. عماد نوجوانی است که برای پیدا کردن پدرش به تهران سفر می‌کند و سرنوشتش با جریانات سیاسی روز گره می‌خورد. بعد از پیروزی انقلاب او پدرش را می‌یابد و به شهرشان برمی‌گردد. فضای این انیمیشن رئال است و با توجه به سفر قهرمان نوجوان داستان، رده سنی نوجوان برای آن مناسب است. «علیرضا اخباری» کارگردان این انیمیشن تولید شده در گروه صبا است.
انیمیشن تاریخی «قلب خورشید» به کارگردانی «احمد علمدار»
5. قلب خورشید
انیمیشن «قلب خورشید» نوشته «مریم رجایی» و به تهیه‌کنندگی «محمدحسین علمدار» و کارگردانی «احمد علمدار» است. این انیمیشن تاریخی از سرزمین عیاران یعنی سیستان شروع می‌شود. از سفر هفت جوانمرد برگزیده و پشت سر گذاشتن سختی‌ها برای دریافت بازوبند پهلوانی. و قلب خورشید نام یاقوتی است که باید بر این بازوبند جا بگیرد. این انیمیشن سینمایی که اکنون نسخه سریالی هم دارد در جشنواره فجر 34 شرکت داشت. قلب خورشید در آن دسته از انیمیشن‌های تاریخی ایرانی قرار می‌گیرد که داستان مستند ندارد و درعوض طراحی لباس و فضای تاریخی و هم عنصر خیال در آن قوت دارد.
انیمیشن تاریخی «جوانمردان» به کارگردانی «علی احمدی»
6. جوانمردان
«جوانمردان» یکی از انیمیشن‌های تاریخی ایرانی است که در چند فصل با تعداد قسمت زیاد ساخته شد. انیمیشن جوانمردان، داستان مبارزه ایرانیان و سرآمد همه آنها یعنی گروه جوانمردان در برابر مغولان را روایت می‌کند. مغولانی که حالا در ایران جاگیر شده و به مردم ایران حکومت می‌کنند. مجموعه جوانمردان به خصوص در این روزها که کشور مورد تهاجم نظامی قرار گرفته است می‌تواند به تقویت حس میهن‌دوستی و شجاعت مخاطبانش کمک کند. جوانمردان به سفارش مرکز صبا با نویسندگی گروه نویسندگان، تهیه‌کنندگی «الهام ابراهیمی» و کارگردانی «علی احمدی» ساخته شده است.
انیمیشن تاریخی «خاطرات زیرزمینی» به کارگردانی «حجت عبدی»
7. خاطرات زیرزمینی
«خاطرات زیرزمینی» یک مجموعه انیمیشن ایرانی است که با تکنیک کمیک استریپ –D2 ساخته شده است. روزبه با پیدا کردن خاطرات قدیمی و قبل از انقلاب پدربزرگش به آن دوران سفر می‌کند. سفری در ذهن و خیال و نه سفر زمان آن طور که در فیلم‌ها مرسوم است. روزبه در خیالش در ماجراهای پدربزرگش شریک می‌شود و همسفر جوانی‌های او می‌گردد! در این داستان‌ها نابه‌سامانی‌های جامعه و وضعیتی که مردم را به سمت انقلاب سوق می‌دهد روایت می‌شود. «حجت عیدی» و موسسه صبا سازنده انیمیشن «خاطرات زیرزمینی» هستند.