مجله میدان آزادی: به بهانه شب‌های قدر و ماه رمضان، ده اثر موسیقایی آیینی اثر استاد هادی آرزم را به انتخاب و با مقدمه حسن صنوبری -منتقد موسیقی- برای شما فراهم کردیم.
هادی آرزم، آهنگساز، تنظیم‌کننده، مدرس و نوازنده‌ی سازهای کمانچه، ویولن و ماندولین، متولد سال ۱۳۲۷ در استان گیلان و شهر بندرانزلی است.
آرزم نواختن ویولن را ابتدا نزد پدرش و سپس نزد استادانی چون هراچ مانوکیان و ابراهیم روحی‌فر فراگرفت و دوران حرفه‌ای ویولن‌نوازی ایرانی را نزد همایون خرم آهنگساز بزرگ معاصر دنبال کرد.
هادی آرزم تاکنون در ارکسترها و همچنین آلبوم‌های موسیقی ماندگار بسیاری در مقام نوازنده حضور داشته است، آلبوم‌هایی چون بوی باران، سکوت، به دنبال دل، رقص آشفته، نسیم وصل، دلاویزترین، فاصله و... . اما اهمیت اصلی آرزم بیشتر در آثاری است که او در جایگاه آهنگساز بوده است، به ویژه از آنجا که او در دهه هفتاد موسیقی آکاپلا و هم‌آوایی را با هدف آهنگسازی در حوزه موسیقی مذهبی و آیینی در ایران بنیان گذاشت. آرزم در آن سال‌ها به پیشنهاد زنده‌یاد حسین صبحدل (مدیر هنری، خواننده، مناجات‌خوات و موذن مشهور) با بهترین قاریان ایرانی نشست و برخاست کرد و از دل گفتگوی موسیقی ایرانی و موسیقی قرآنی به سبک ویژه‌ای برای آغاز هم‌آوایی مذهبی در ایران رسید. او برای اجرای آثار خود - چه عربی و چه فارسی- از ظرفیت بهترین خوانندگان و قاریان آن زمان (مثل محمد اصفهانی، عباس سلیمی، احمد ابوالقاسمی، محمد عباسی و...) که عموما عضو گروه تواشیح اهل بیت بودند استفاده کرد و نتیجه آواها و نغمه‌های خاطره‌انگیز دهه هفتاد به‌ویژه در ایام معنوی سال مثل ماه رمضان شد. بنده پیش از این هم در قسمت پنجم برنامه دورها آوایی است درباره اهمیت این آثار نوشته‌ام. اما اکنون گفتیم به بهانه ماه رمضان و شب‌های قدر ده اثر منتخب هادی آرزم را با هم مرور کنیم.
بازآ بازآ هرآنچه هستی بازآ
توضیح: هم‌آوایی با شعر مولوی
متن هم‌آوایی:
باز آ باز آ، هر آن چه هستی باز آ/ گر کافر و گَبر و بت‌پرستی باز آ/ این درگهِ ما، درگهِ نومیدی نیست/ صد بار اگر توبه شکستی باز آ
ربنا
توضیح: آیات قرآن، با تک‌خوانی محمد عباسی
متن آیه:
رَبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيًا يُنَادِي لِلْإِيمَانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا ۚ رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَيِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الْأَبْرَارِ/ رَبَّنَا وَآتِنَا مَا وَعَدْتَنَا عَلَىٰ رُسُلِكَ وَلَا تُخْزِنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ ۗ إِنَّكَ لَا تُخْلِفُ الْمِيعَادَ.
یاعلی و عظیم
توضیح: از دعاهای ماه رمضان، با تک‌خوانی عباس سلیمی
متن دعا:
يَا عَلِيُّ يَا عَظِيمُ يَا غَفُورُ يَا رَحِيمُ أَنْتَ الرَّبُّ الْعَظِيمُ/ الَّذِي لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ/ وَ هَذَا شَهْرٌ عَظَّمْتَهُ وَ كَرَّمْتَهُ وَ شَرَّفْتَهُ وَ فَضَّلْتَهُ عَلَى الشُّهُورِ/ وَ هُوَ الشَّهْرُ الَّذِي فَرَضْتَ صِيَامَهُ عَلَيَّ وَ هُوَ شَهْرُ رَمَضَانَ/ الَّذِي أَنْزَلْتَ فِيهِ الْقُرْآنَ هُدًى لِلنَّاسِ وَ بَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ/ وَ جَعَلْتَ فِيهِ لَيْلَةَ الْقَدْرِ وَ جَعَلْتَهَا خَيْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ/ فَيَا ذَا الْمَنِّ وَ لاَ يُمَنُّ عَلَيْكَ مُنَّ عَلَيَّ بِفَكَاكِ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ/ فِيمَنْ تَمُنُّ عَلَيْهِ وَ أَدْخِلْنِي الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.
اللهم رب شهر رمضان
توضیح: از دعاهای ماه رمضان، با تک‌خوانی محمد اصفهانی
متن دعا:
اللَّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضَانَ الَّذِي أَنْزَلْتَ فِيهِ الْقُرآنَ وَ افْتَرَضْتَ عَلَى عِبَادِكَ فِيهِ الصِّيَامَ/ ارْزُقْنِي حَجَّ بَيْتِكَ الْحَرَامِ فِي هَذَا الْعَامِ وَ فِي كُلِّ عَامٍ/ وَ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الْعِظَامَ فَإِنَّهُ لاَ يَغْفِرُهَا غَيْرُكَ يَا رحمن و یا الله ذَا الْجَلاَلِ وَ الْإِكْرَامِ
اللهم لک صمنا
توضیح: از دعاهای ماه رمضان، برای لحظه افطار
متن دعا:
اَللّهُمَّ لَکَ صُمْنا وَ عَلى رِزْقِکَ اَفْطَرْنا فَتَقَبَّلْ مِنّا اِنَّکَ اَنْتَ السَّمیعُ الْعَلیمُ
جوشن کبیر
توضیح: آهنگسازی بر فراز بخش‌هایی از دعای جوشن کبیر
بسم الله النور
توضیح: هم‌آوایی دعای نور حصرت زهرا (س)
متن دعا:
بِسْمِ اللّٰهِ النُّورِ، بِسْمِ اللّٰهِ نُورِ النُّورِ، بِسْمِ اللّٰهِ نُورٌ عَلىٰ نُورٍ، بِسْمِ اللّٰهِ الَّذِى هُوَ مُدَبِّرُ الْأُمُورِ، بِسْمِ اللّٰهِ الَّذِى خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ . الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ، وَأَنْزَلَ النُّورَ عَلَى الطُّورِ، فِى كِتابٍ مَسْطُورٍ، فِى رَقٍّ مَنْشُورٍ، بِقَدَرٍ مَقْدُورٍ، عَلىٰ نَبِيٍّ مَحْبُورٍ . الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي هُوَ بِالْعِزِّ مَذْكُورٌ، وَبِالْفَخْرِ مَشْهُورٌ، وَعَلَى السَّرَّاءِ وَالضَّرَّاءِ مَشْكُورٌ . وَصَلَّى اللّٰهُ عَلىٰ سَيِّدِنا مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الطَّاهِرِينَ .
خمسه عشره
توضیح: هم‌آوایی بخشی از دعای خمسه عشره امام سجاد (ع) با تک‌خوانی محمد اصفهانی
متن دعا:
یا مَنْ إِذا سَأَلَهُ عَبْدٌ أَعْطاهُ، وَ إِذا أَمَّلَ ما عِنْدَهُ بَلَّغَهُ مُناهُ، وَ إِذا أَقْبَلَ عَلَیهِ قَرَّبَهُ وَ أَدْناهُ، وَ إِذا جاهَرَهُ بِالْعِصْیانِ سَتَرَ عَلی ذَنْبِهِ وَ غَطَّاهُ، وَ إِذا تَوَکلَ عَلَیهِ أَحْسَبَهُ وَ کفاهُ
سلام علی السید المصطفی
توضیح: هم‌آوایی با شعرهای سعدی و... در ستایش پیامبر خاتم (ص)
متن هم‌آوایی:
سلام علی السّید المصطفی/ حبیبی محمّد، امام الهدی/ یا محمّد، سیّد المصطفی یا محمّد، امام الهدی/ کریم السجایا جمیل الشّیم، نبی البرایا شفیع الامم/ شفیعٌ مطاعٌ نبیٌ کریمٌ قسیمٌ جسیمٌ بسیمٌ وسیمٌ/ بلغ العلی بکماله، کشف الدّجی بجماله/ حسنت جمیع خصاله/ صلو علیه وآله
بنی عربی و رسول مدنی
توضیح: هم‌آوایی و تواشیح در ستایش چهارده معصوم
متن هم‌آوایی:
بنبی عَرَبیٍّ وَ رَسولٍ مَدَنی وَ أَخیهِ أَسَدِ اللهِ مُسَمّا بِعَلی وَ بِزَهراءَ بَتولٍ وَ بِأُمٍّ وَلَدَتها وَ بِسَبطَیهِ وَ شِبلَیهِ هُما نَجلَاْ زَکیٍّ وَ بِسَجّادِ وَ بِالْباقِرِ وَ اْلصّادِقِ حَقّا وَ بِموسی وَ عَلیٍّ وَ تَقیٍّ وَ نَقی وَ بِذِی الْعَسکَرِ وَ الْحُجَّةِ الْقائِمِ بِالْحَق أَلَّذی یَضرِبُ بِالسَّیفِ بِحُکمٍ أَزَلی