مجله میدان آزادی: قطار «کاغذ اخبار هنر» مجله در دنیای هنرگردی به چهارمین ایستگاه خود در تیرماه 1402 رسیده است. اخباری از سینما، موسیقی، انیمیشن و خوشنویسی را در این مطلب به انتخاب، تدوین و قلم خانم «حنانه شکیبا» بخوانید:
تیرماه را باید ماه فراخوان‌ها بنامیم، یا نه! ماه درگذشت هنرمندان، یا نه! ماه جایزه‌های هنری، شاید هم هیچکدام! شاید فقط همین ماه اول تابستان برای توصیف تیرماه کافی باشد که همه چیز مثل هوا در آن داغ است!
چاره‌ای نیست که کاغذ اخبار تیرماه را با درگذشت‌ها آغاز کنیم: تیرماه ماه سنگینی برای اهالی هنر و ادبیات بود انگار گرمای هوا و درگذشت‌ها دست به دست هم داده بودند تا تنگی سینه‌ها را بیشتر کنند!
آخرین بازمانده
ادبیات در ایران و جهان شخصیت‌های معروفی را از دست داد؛ چهره‌ی جهانی ادبیات، «میلان کوندرا» که از بزرگترین نویسندگان ادبیات جهان و آخرین بازمانده از نسل طلایی نویسندگان بود، پس از یک بیماری طولانی در سن ۹۴ سالگی در شهر پاریس از دنیا رفت. کوندرا اگرچه در جمهوری چک به دنیا آمد اما در 46 سالگی به فرانسه تبعید شد.
حکومت کمونیستی کتاب‌های وی را در چک ممنوع کرده بود و از او سلب تابعیت شد و چهل سال طول کشید تا سرانجام در سال ۲۰۱۹ جمهوری چک تابعیت او را به وی بازگرداند.
«سبکی تحمل‌ناپذیر هستی» یا «بار هستی»، «جاودانگی» و «آهستگی» از آثار کوندرا هستند که بار هستی در ایران از همه معروف‌تر و پرطرفدارتر بوده است.
کوندرا از نویسندگانی بود که کتاب‌هایش برای اقتباس سینمایی مورد توجه بود در حالی‌که دوست نداشت از روی داستان‌هایش فیلم بسازند.
ماهی خلیج فارس نمی‌تواند در اقیانوس اطلس زندگی کند
در ایران همه رجبعلی اعتمادی‌زاده را با نام «ر.اعتمادی» و کتاب‌های عامه‌پسند یا پرفروشش می‌شناسند اما واقعیت این است که او یک ژورنالیست پیش و پس از انقلاب بود که مجله‌ی مشهور «جوانان» را مدیریت و منتشر می‌کرد و توانمندی‌اش در این بود که در هر دو دوره مجله‌ای در می‌آورد که مردم می‌خواندند و می‌توان او را مدیر اولین نشریه‌ی پاپاراتزی ایران نامید که ژورنالیسم زرد را هدایت می‌کرد؛ او از همین رهگذر وارد عرصه‌ی ادبیات شد و توانست حدود شش دهه در ادبیات ایران داستان‌های عامه‌پسند بنویسد که بارها تجدید چاپ شد و پرفروش بودند. با درگذشت این نویسنده، مصاحبه‌ها و خاطراتش از زیر خاک بیرون کشیده شد و اسامی بسیاری از هنرمندان امروز در خاطراتش دیده می‌شود. یکی از جالب‌ترین خاطراتی که از او منتشر شد، خاطره‌ی سفر او به آمریکا برای دیدار با فرزندانش بود که در پاسخ پرسشنامه‌‌ی ویزا در کنسولگری آمریکا که از او پرسیده بودند چه تضمینی وجود دارد که در آمریکا نماند و به ایران بازگردد، نوشته بود: «ماهی خلیج فارس نمی‌تواند در اقیانوس اطلس زندگی کند».
دوستداران ادبیات ر.اعتمادی را بیست و دوم تیر به خاک سپردند. او که متولد بهمن 1312 بود روز ۲۱ تیرماه در منزلش در تهران در ۹۰ سالگی از دنیا رفت.
سفر فرجامی و احمدرضا احمدی
9 تیر سینمای ایران «فریماه فرجامی» را به سوی منزل ابدی بدرقه کرد که سخت و سنگین بود؛ فرجامی سال‌ها بود که با وجود آثار مطرح و بازی درخشان، در سکوت رسانه‌ای از صحنه‌ی سینما دور بود و پایان کار هنری‌اش در تنهایی، برای آنان که فعال عرصه‌ی هنر هستند قابل تامل بود. (مشروح این خبر را می‌توانید اینجا بخوانید: فریماه فرجامی درگذشت)
و خبر تلخ دیگر اینکه: اوایل سال جاری بود که خبرگزاری‌ها از بستری شدن احمدرضا احمدی و آمد و شدش از خانه به بیمارستان و از بیمارستان به خانه خبر می‌دادند و این آمد و شدها همه‌ی دوستداران احمدرضا و شعر فارسی را نگران کرده بود تا اینکه مرگ در روز بیستم تیرماه به همه‌ی این نگرانی‌ها پایان داد و شاعر رنگ‌ها ابدی شد.
گزارشگر فوتبالیست‌ها
جای «علی‌محمد اشکبوس» هم در میان دوبلورهای ایرانی خالی شد و دوبله‌ی ایران یکی از صداپیشگان جذاب انیمیشن را از دست داد.
سفارت ژاپن هم به پاس موثر بودن او در محبوبیت انیمه‌های ژاپنی در ایران، درگذشت این هنرمند را تسلیت گفت. اشکبوس، صداپیشه‌ی انیمیشن‌های «هاچ زنبور عسل»، «فوتبالیست‌ها» و «بچه‌های مدرسه والت» بود.
در آخرین روزهای تیرماه، «جواد بازیاران»، فیلم‌نامه‌نویس و دوبلور پیشکسوت ایرانی و «ایرج تقی‌پور» تهیه‌کننده‌ی باسابقه‌ی سینما نیز به مسافران کاروان مرگ پیوستند.
از خبرهای غم‌آلود بگذریم و به سراغ خبرهای خوش برویم.
علی نصیریان: هنر هویت ماست
گیلانی‌ها برای اولین‌بار از مفاخر استان گیلان تجلیل کردند و در برنامه‌شان یک مهمان ویژه داشتند که حرف‌های مهمی درباره‌ی هنر گفت. استاد علی نصیریان که این روزها در 92 سالگی به سر می‌برد از تهران تا رشت رفت و گفت: «می‌دانم که هنرمند همچون شمعی فروزان می‌سوزد و گرما می‌بخشد و بر فکر، اندیشه، هنر و خلاقیت خود استوار است و از آفرینش خود لذت می‌برد. انسان است که هنر را می‌آفریند و هنر بنیان زیبای فرهنگ و تمدن است». پیر سینمای ایران، هنر را جلوه هویت و شناسنامه ملت ما دانست.
از مفاخر ایران گفتیم، در بیست و هفتم تیرماه بزرگداشت یکی از نام‌آوران ادبیات ایران برگزارشد که بیشتر ایرانیان او را با سفرنامه‌هایش می‌شناسند؛ «ناصرخسرو قبادیانی» که در قرن چهارم و پنجم هجری زیست می‌کرد اما در واقع، جامع علوم زمانه‌ی خود از فلسفه تا طب و از موسیقی تا اخترشناسی بود.
با آوردن اسم ناصرخسرو وارد وادی ادبیات شدیم. در خبرهای تیرماهِ مجله‌ی میدان آزادی آوردیم که ناشر آثار ارنست همینگوی در چاپ جدید کتاب‌های این نویسنده‌ی آمریکایی پیامی مثل هشدارهای بهداشتی پشت پاکت سیگار به خوانندگان او داده است! اما همینگوی تنها نویسنده‌ای نیست که آثارش با پاکت سیگار اشتباه گرفته شده و این‌بار نوبت ویرجینیا ولف است!
نسخه‌ی جدید رمان نیمه اتوبیوگرافی «به سوی فانوس دریایی»، از سوی انتشارات «وینتج» با پیام سلب مسئولیت منتشر می‌شود که به خوانندگان آمریکایی درباره‌ی محتوای کتاب هشدار می‌دهد. در پیام هشداری که در ابتدای کتاب چاپ شده، ناشر کتاب توضیح داده که تصمیم برای چاپ رمان به شکل اصلی آن «تأیید و بازنمایی زبان فرهنگی» استفاده‌شده در اثر «ویرجینیا وولف» نیست و نظرات بیان‌شده در رمان منعکس‌کننده‌ی نگرش‌های زمانه خود است.
در ایران هم بالاخره شورای کتاب کودک پس از اتمام روند داوری، آثار برگزیده‌ی سال ۱۴۰۰ را در شش بخش «داستان»، «دانش اجتماعی، زندگینامه، علوم»، «هنر، بازی، سرگرمی»، «تصویر»، «خردسال» و «شعر» معرفی کرد. در میان برگزیدگان نام نویسندگانی چون جمشید خانیان، مرجان فولادوند و افسانه شعبان‌نژاد و مترجمان نام‌آشنایی چون محبوبه نجف‌خانی و رضی هیرمندی به چشم می‌خورد.
سینمای همیشه خبرساز
سری هم بزنیم به اکران سینماها که همزمانی پایان تیر با آغاز ماه محرم برنامه‌های سینماها را تغییر می‌دهد و با حذف فیلم‌های کمدی، آمار فروش دستخوش تغییر می‌شود. گیشه سینماها در چهار ماه گذشته به مدد اکران بعضی فیلم‌های کمدی به فروش قابل توجهی رسیده است و تاکنون نزدیک به هشت میلیون نفر به تماشای فیلم‌هایی که از فروردین روی پرده سینماها رفتند، نشسته‌اند.
برخی کارشناسان سینمایی و سینمادار معتقدند فروش چند فیلم خاص را نمی‌توان به وضعیت کلی سینما تعمیم داد. از سوی دیگر عده‌ای می‌گویند با رشد مخاطب و فروش سینما در سال ۱۴۰۲ نسبت به چند سال گذشته، می‌توان امیدوار بود که با فیلم‌های دیگری که در نوبت اکران هستند و عمدتاً هم کمدی محسوب می‌شوند، سینما تا پایان سال روزهای پررونقی را داشته باشد.
اما یکی از خبرهای مهم سینما در تیرماه تصمیم برای برگزاری نخستین دوره‌ی جشنواره‌ی ملی فیلم اقوام ایرانی بود که کمال تبریزی دبیری آن را به عهده گرفت. جالب است بدانید کمال تبریزی درباره‌ی این تصمیم توضیح داد که به خاطر دینی که از شهر تبریز بر گردن دارد و البته ابتکار متفاوتی که در برگزاری این جشنواره وجود داشت یعنی همان اقوام ایرانی، دبیری جشنواره را پذیرفته و معتقد است این جشنواره می‌تواند نقش به‌سزایی در اتحاد و یکپارچگی اقوام ما داشته باشد.
قابل‌توجه انیمیشن‌بازها
از خبرهای دنیای انیمیشن هم جا نمانیم که در تیرماه سه انیمیشن کوتاه از تولیدات جدید کانون پرورش فکری در بخش مسابقه‌ی سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کارتونی «کارتون کلاب» ایتالیا با ۱۰۳ فیلم از کشورهای دیگر به رقابت پرداختند.
«ده سالگی» به کارگردانی فاطمه جعفری، «آسمان دوست داشتنی» به کارگردانی امیر مهران و «سمپاش» به کارگردانی فرنوش عابدی عنوان پویانمایی‌های کانون هستند که در این جشنواره حضور داشتند.
اما بی‌گمان مهمترین خبر دنیای انیمیشن چیزی نیست جز اکران آخرین انیمیشن هایائو میازاکی که بعد از 10 سال انتظار در ژاپن روی پرده رفت و با نام بین‌المللی «پسر و حواصیل» قرار است اواخر امسال در آمریکای شمای اکران شود.
استودیو جیبلی امسال در اکران این فیلم حرکت بی‌سابقه‌ای انجام داد و هیچ گامی برای بازاریابی فیلم در ژاپن و دنیا انجام نداد و تیزر یا خلاصه داستانی از آن هم منتشر نکرد و به جای آن از طرفدارانش دعوت کرد تا بدون هیچ پیش داوری به تماشای این فیلم بنشینند.
با این حال فروش این فیلم از جمعه تا یکشنبه ۱۳.۲ میلیون دلار (۱.۸۳ میلیارد ین) بود که فیلم را به بزرگترین افتتاحیه در تاریخ استودیو جیبلی بدل کرد و در سیستم آیمکس هم در ۴۴ صفحه نمایش، به فروش ۱.۷ میلیون دلاری رسید و رکورد ۳ روزه‌ی جدیدی را برای این اپراتور در ژاپن ثبت کرد. اخبار کامل این رویداد را قبلا اینجا و اینجا برایتان نوشتیم.
در دنیای تئاتر هم خبر از یک اتفاق مهم داده شد؛ فیلم کلاسیک «دکتر استرنج لاو» ساخته‌ی استنلی کوبریک قرار است برای نخستین بار روی صحنه تئاتر اقتباس شود.
کمدی آخرالزمانی «دکتر استرنج لاو» (۱۹۶۴)، که درباره‌ی یک ژنرال سرکش آمریکایی است که با دستور حمله به اتحاد جماهیر شوروی، بحران هسته‌ای را آغاز می‌کند و جهان را در آستانه‌ی فاجعه قرار می‌دهد، توسط آرماندو یانوچی نویسنده و کارگردان معروف به طنزهای سیاسی اقتباس می‌شود.
یانوچی گفته: «در این مواقع غم‌انگیز چه چیزی بهتر از نمایش صحنه‌ای درباره‌ی پایان جهان برای شاد کردن ملت است». این نخستین‌باری است که خانواده استنلی کوبریک اجازه اقتباس از آثار او را می‌دهند و این نمایش قرار است در پاییز ۲۰۲۴ در تئاتر وست‌اِند افتتاح شود.
ساز کوک موسیقی
دنیای موسیقی هم با برگزاری کنسرت‌ها در اولین ماه از تابستان تنورش داغ شد و تهران و شهرستان‌ها شاهد برگزاری کنسرت‌های خوانندگان متعددی در سبک‌های مختلف موسیقی بودند.
خبر بعدی دنیای موسیقی اما بزرگذاشت یک هنرمند پیشکسوت است. اواخر دهه‌ی 50، و اوایل دهه شصت در دنیای موسیقی تصنیف‌های دوست‌داشتنی زیادی منتشر می‌شد که یکی از معروفترین‌هایش «مردان خدا» و «هوای وطنم آرزوست» بود که در میان مردم گل کرد.
25 تیرماه، تالار رودکی میزبان علاقه‌مندان و اهالی موسیقی بود به بهانه‌ی بزرگداشت سیدجلال‌الدین محمدیان خواننده‌ی دو تصنیف مشهور بالا که به همت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بنیاد رودکی، دفتر موسیقی، انجمن موسیقی ایران، موسسه پیشکسوتان هنر و خانه موسیقی برگزار شد.
سیدجلال‌الدین محمدیان متولد ١٣٢٥ در کرمانشاه است. «مردان خدا»، «عاشق دیوانه»، «همنشین دل»، «زاده‌ی عشق» و «شیرین شیرینه» از جمله آلبوم‌های موسیقی او هستند.
کاروان خط و نقاشی
از دنیای نقاشی هم خبر رسیده است که پایتخت هنر ایران، اصفهان، میزبان نمایشگاه نقاشی «ایران زیبای من» بود. در این نمایشگاه 42 اثر از اساتید و پیشکسوتان هنر نقاشی از سراسر ایران که زیبایی‌های این سرزمین را به تصویر کشیده‌اند، با اهداف انسان‌‌دوستانه و خیرخواهانه، به نمایش گذاشته شد.
گردآورنده‌ی نمایشگاه «ایران زیبای من» در مصاحبه با رسانه‌ها گفت برای برگزاری این نمایشگاه دو هدف داشته است: یکی، حمایت از هنرمندان و دیگری کمک به بیماران کلیوی؛ به همین دلیل عواید حاصل از فروش آثار ارائه‌شده در نمایشگاه به بیماران کلیوی اختصاص داده شد.
بیست‌ودوم تیر ماه، تبریز هم میزبان برگزیدگان دهمین جشنواره‌ی ملی خوشنویسی غدیر بود. بیش از ۴۰۰ اثر به دبیرخانه‌ی جشنواره ارسال شده بود که ۵۱ درصد آثار ارسالی در رشته نستعلیق، ۲۷ درصد در رشته شکسته، ۱۲ درصد در رشته ثلث و ۱۰ درصد در رشته نسخ بوده است.
فراخوان سینما و ادبیات
نوبتی هم که باشد دیگر نوبت فراخوان‌هاست که در ابتدای کاغذ اخبار به آن اشاره کردیم و در انتهای کاغذ اخبار تیر از آن‌ها می‌گوییم.
مهمترین فراخوان سینمایی تیرماه، فراخوان هفدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران یا همان «سینماحقیقت» است.
تمرکز ویژه این دوره از جشنواره بر دو چالش ملی و بین‌المللی «بحران آب» و «مساله‌ی جمعیت» است. ثبت نام در سایت panel.irandocfest.ir برای حضور در جشنواره «سینماحقیقت»، از ۲5 تیرماه شروع شده است.
فرخوان بعدی فراخوان داستان تهران است که پنجمین دوره‌ی آن امسال برگزار می‌شود. بارها در سینما و ادبیات جهان شاهد نقش پررنگ شهرها بوده‌ایم: نیویورک، پاریس، لندن، بروکلین و...؛ دیگر امروز همه می‌دانند سینما و داستان است که تاریخ را می‌سازد و برگزارکنندگان جایزه‌ی ادبی داستان تهران قصد دارند در سطور داستان‌های ارسالی این رقابت، کلان‌شهر تهران را معرفی کنند و در پی هویت‌سازی این شهر تاریخی، خاطره‌انگیز و پردردسر در داستان‌ها هستند.
کانون پرورش فکری هم از کاروان فراخوان‌ها جا نماند و در تیرماه برای «بازآفرینی افسانه‌های بومی ایران» فراخوان سومین جشنواره‌ی ادبی «آواز ققنوس» را داد.
این فراخوان با هدف تولید آثاری ارزشمند و خلاقانه برای کودکان و نوجوانان و آشنایی بیشتر نویسندگان کودک و نوجوان با افسانه‌های کهن ایران‌زمین منتشر شده است.
مخاطبان این جشنواره، تمامی نویسندگانی بالای ۱۸ سالی هستند که برای کودکان و نوجوانان اثر خلق می‌کنند.
به پایان کاغذ اخبار تیرماه رسیدیم. آنچه در دنیای هنر در تیرماه رخ داد، پر و پیمان‌تر از آن بود که در یک گزارش جای شود و آنچه از نظرتان گذشت تنها بخش کوچکی از خبرهای دنیای هنر با دوربین و روایت مجله‌ی میدان آزادی بود.