مجله میدان آزادی: هجدهمین صفحهی پروندهی از شیشه رنگی کلیسا اختصاص دارد به یادداشتی از یوسف نظام طهرانی دربارهی زندگی و آثار هنرمند بزرگ ارمنیتبار، ادوارد زهرابیان
پنجم دی ماه 1382، وقتی زمین زیر پای اهالی بم لرزید و آسمان روی سرشان فرود آمد، از تکوتوک ساختمانهایی که هنوز سرپا بود و میشد رویش حساب کرد، بنای ترمینال راهآهن بم بود. در سرمای میخ پارهکنِ بم، آنها که از زلزله جان به در برده بودند سقف و سرپناهی جز همین ترمینال نیافتند. خبر زلزلهی مرگبار بم، همهی ایرانیها را به سوگ نشاند و همزمانی آن با عید کریسمس، شیرینی جشن را در کام جامعهی ارامنهی ایران تلخ کرد. اما ماجرای پناه گرفتن مردم در ساختمان راهآهن بم برای ادوارد زهرابیان، قدری از تلخی فاجعه را کم کرد. زهرابیان – طراح و معمار ساختمان ترمینال- حالا میتوانست نفس راحتی بکشد که بنایش گرهی از کار اهالی بم باز کرده است.
ادوارد زهرابیان با این حال، بیشتر از آنکه نامش در زمرهی معماران شناخته شود در جرگهی طراحان گرافیک، مشهور است. طراحی نشان هواپیمایی ملی ایران -هما- نام او را برای همیشه در تاریخ طراحی گرافیک جاودانه کرد.
زهرابیان در 1318 در تهران و در خانوادهای ایرانی با تبار ارمنی، به دنیا آمد و نخستین طبعآزمایی جدی خود را در حوزهی گرافیک در همان ایام نوجوانی و تحصیلش در دبیرستان البرز تجربه کرد. لوگوی پیشنهادی او در مسابقهی طراحی نشانوارهی دبیرستان برگزیده شد و همین انگیزهای به او داد برای تجربههای بیشتر.
در پاییز 1340 وقتی ادوارد جوان، فراخوان مسابقهی طراحی لوگو برای هواپیمایی ملی ایران را در روزنامهی کیهان خواند دست به قلم شد. بهواسطهی سفرهای متعددش به شیراز و تماشای آثار تخت جمشید، تعدادی از نقوش باستانی در حافظهی تصویریاش ماندگار شده بود. با آنکه هنوز اسم هما – بهعنوان سرنام هواپیمایی ملی ایران- برای شرکت اعلام نشده بود، ادوارد سراغ رسم هما رفت و از نقش سرستونهای پارسه، تصویر این پرندهی اسطورهای را برای طراحی لوگو انتخاب کرد. موجودی با صورت عقاب، گوشهای گاو و یال اسب. ادوارد رنگ فیروزهای و آبی پروس (آبی برلین) را بهعنوان رنگ نشانواره، برگزید و حتی در طرح پیشنهادیاش جای درج نشان بر بدنهی هواپیماها را هم گنجاند. البته هواپیماهای موردنظر -طبق تصور و ذهنیتش- طیارههای ملخی بودند.
تبلیغ شرکت هما پشت جلد مجلات قدیمی
قرار بود این فراخوان ملی را هوشنگ سیحون و تعدادی از استادان دانشکدهی هنرهای زیبا داوری کنند و در میان انبوه شرکتکنندگان، ادوارد جوان- بنا به اظهارات خودش- امید چندانی به انتخاب نداشت. با اعلام نتیجه اما این هنرمند ارمنی بیشتر از گذشته به تواناییهایش ایمان پیدا کرد. طرح او بهعنوان نشان هواپیمایی ملی ایران برگزیده شد. ادوارد بابت این نشان، پانصد تومان جایزه گرفت و هما از فروردین 1341 با نشانوارهای به قلم جوانی بیست و دو ساله، به پرواز درآمد. رنگ پیشنهادی ادوارد اما مقبول مدیران شرکت نبود و سرمهای جای آن را گرفت.
این لوگو در میان نشانوارههای شرکتهای هواپیمایی جهان، به احتمال قوی تنها طرحی است که در تمام سالهای فعالیت تغییری نکرده است. در 23 اکتبر 2013 آژانس خبری ترابری هوایی جهان، نشان هما را بهعنوان چشمگیرترین و جذابترین لوگوی شرکتهای هواپیمایی انتخاب و معرفی کرد.
لوگوی هما پشت جلد یک مجله در دوراه پهلوی
بعدها در کتابی که مرتضی ممیز از نشانوارههای موفق گردآوری کرد لوگوی هما به اشتباه به نام شخص دیگری به چاپ رسید و با اعتراض زهرابیان و ارائهی ادلهی انتساب، اصلاح این موضوع در کاتالوگ مشاغل صنعت چاپ، منتشر شد.
با اینکه بخش قابلتوجهی از کامیابی زهرابیان به گرافیک پیوند خورده بود او اما برای تحصیلات آکادمیک، معماری را انتخاب کرد و در دانشگاه ملی (شهید بهشتی کنونی) به تحصیل پرداخت. مرمت کلیساهای تاریخی ایران، معماری کارخانهی لوکوموتیوها و بنای چندین پایانهی مسافربری در کشور، بخشی از فعالیتهای او در این حوزه است.