مجله میدان آزادی: «پسر و حواصیل» یا «پسر و مرغ ماهیخوار» (The Boy and the Heron) آخرین اثر هایائو میازاکی برنده جایزه بهترین انیمیشن اسکار 2024 شد! به همین مناسبت، مجله میدان آزادی دو مطلب برای شما فراهم کرده است که توامان در تازه‌ترین صفحه‌ی «پرونده جایزه فیلم اسکار» و «پرونده پرتره هایائو میازاکی» منتشر می‌شود؛ مطلب اول ریویوی نقد و بررسی این انیمیشن است که آن را به قلم آقای «حامد میرزایی» -کارشناس ارشد انیمیشن و دانشجوی دکترای مطالعات هنر- می‌خوانید:
تصمیم هایائو میازاکی برای بازنشستگی، لحظه‌ی مهمی در دنیای انیمیشن رقم زد. پس از اکران «باد برمی‌خیزد» در سال 2013، بسیاری فکر می‌کردند که شاهد آخرین تلاش‌های میازاکی در زمینه‌ی کارگردانی انیمه بوده‌اند. با این حال، بازگشت او با فیلم کوتاه «بورو کاترپیلار» در سال 2018، دوباره انتظارها را برای دیدن شاهکار دیگری از میازاکی برانگیخت. سرانجام، انیمه‌ی سینمایی «پسر و حواصیل» در سال 2023 اکران شد تا مهر تأیید دیگری بر یک عمر دستاورد هنری میازاکی باشد. او با الهام از تجربیات شخصی خود، مانند دوران کودکی‌اش در طول جنگ جهانی دوم و از دست دادن مادرش، فیلم را با عناصر اتوبیوگرافیک در هم می‌آمیزد. این ارتباط شخصی، طنین احساسی روایت را تقویت می‌کند و لایه‌هایی از پیچیدگی را به مضامین آن می‌افزاید.
سفر شگفت‌انگیز ماهیتو ماکی
[از این پاراگراف خطر لو رفتن قصه وجود دارد]
در طول جنگ جهانی دوم، «ماهیتو ماکی»، پسر نوجوان و قهرمان داستان، مادر خود را در آتش‌سوزی بیمارستان از دست می‌دهد و به‌همراه پدر و نامادری‌اش، ناتسوکو، به خانه‌ی روستایی‌شان نقل مکان می‌کند. ماهیتو حین گشت‌وگذار در اطراف خانه، با حواصیل خاکستری سخنگویی مواجه می‌شود که او را به یک برج مهروموم‌شده هدایت می‌کند. ماهیتو در آرزوی یافتن دوباره‌ی مادرش، به یک دنیای پنهانی و اسرارآمیز قدم می‌گذارد و در این راه، از راهنمایی‌های حواصیل بهره می‌گیرد. او شخصیت‌های متعددی را ملاقات می‌کند و با چالش‌های درونی و بیرونی ازجمله جادوگر مرموز، طوطی‌های انسان‌نما و گذشته‌ی خودش روبه‌رو می‌شود. در پایان، ماهیتو درباره‌ی عشق، فداکاری و توجه به کسانی که از او مراقبت می‌کنند، درس‌هایی می‌آموزد، و سعی می‌کند با واقعیت‌های تلخ زندگی‌اش، کنار بیاید.
کاوش عمق و معنا در روایت میازاکی
«پسر و حواصیل» در موضوعاتی مانند از دست دادن، انعطاف‌پذیری و جست‌وجوی هویت عمیقاً کاوش می‌کند. میازاکی به‌طرز پیچیده‌ای این مضامین را در تاروپود روایت می‌بافد و مخاطبان را به تفکر درباره‌ی پیچیدگی‌های تجربه‌ی انسانی دعوت می‌کند. نمادگرایی فیلم، غنی و چندلایه است و برج اسرارآمیز داستان، به‌عنوان استعاره‌ای از سفر ماهیتو به‌سوی خودیابی و تحول عمل می‌کند. حواصیل خاکستری، در ابتدا به‌عنوان یک راهنمای مرموز ظاهر می‌شود و در ادامه، فرصت‌ها و تهدیدهای پیش روی ماهیتو را نشان می‌دهد. ماهیتو از طریق درون‌نگری و رویارویی با موجودات ماوراء طبیعی، در مسیر پرفرازونشیب بلوغ و نوجوانی حرکت می‌کند و با حس تازه‌ای از عزم و اراده روبه‌رو می‌شود. کاوش مضمونی میازاکی، از سطح فردی فراتر می‌رود و زمینه‌های اجتماعی و تاریخی گسترده‌تری را در بر می‌گیرد. در پیش‌زمینه‌ی ژاپنِ زمان جنگ، «پسر و حواصیل» انعکاس دردناکی از تلفات انسانی و همچنین قدرت پایدار امید در مواجهه با ناملایمات است.
ساخت یک شاهکار هنری با صبر و حوصله
«پسر و حواصیل» فرآیند تولید دقیق و پرزحمتی را پشت سر گذاشته که نشان‌دهنده‌ی تعهد تزلزل‌ناپذیر میازاکی به کیفیت هنری است. این فرآیند -از مفهوم‌پردازی تا اکران- چندین سال به طول انجامید که برآمده از توجه به جزئیات و پایبندی به انیمیشن دستی است. طراحی استوری بورد، در ژوئیه 2016 آغاز شد و میازاکی با الهام از داستان‌های «برج ارواح» ادوگاوا رانپو و «کتاب چیزهای گمشده» جان کانولی، فیلم را به حس نوستالژی و شگفتی آغشته کرد. تولید رسمی در مه 2017 آغاز شد که از گردهمایی همکاران و انیماتورهای باتجربه‌ی استودیو جیبلی خبر می‌داد. تیم تولید به رهبری میازاکی و مشارکت تاکشی هوندا در کارگردانی انیمیشن، کار سخت خود را آغاز کرد تا به دنیای مسحورکننده‌ی فیلم جان بخشد. علی‌رغم مواجهه با چالش‌هایی مانند همه‌گیری کووید-۱۹ و سرعت کند انیمیشن میازاکی، تولید همچنان ادامه داشت. انیماتورها با زحمت فراوان، هر فریم را با دست طراحی می‌کردند و سطحی از مهارت و هنر را به نمایش می‌گذاشتند که درخور میراث عظیم استودیو جیبلی باشد. جدول زمانی تولید این فیلم، تقریباً هفت سال طول کشید تا هم مراعات حال میازاکی و نیروهایش شده باشد، هم کیفیت به پای سرعت قربانی نشود.
استراتژی بازاریابی، از ژاپن تا صحنه‌ی جهانی
استراتژی بازاریابی و انتشار بین‌المللی «پسر و حواصیل»، به‌دلیل رویکردهای نوآورانه و تأثیر جهانی‌اش قابل توجه است. در ژاپن، از یک رویکرد مینیمالیستی برای تبلیغ فیلم استفاده شد که مشخصه‌ی آن، پرهیز از روش‌های سنتی بازاریابی مانند انتشار تریلرها و عکس‌های تبلیغاتی بود. این، انتخابی آگاهانه از سوی تهیه‌کننده‌ی اثر، توشیو سوزوکی، به‌منظور خلق یک تجربه‌ی سینمایی اسرارآمیز بود. این استراتژی، همراه با اکران فیلم در فرمت‌های سطح بالا مانند IMAX، Dolby Atmos و Dolby Cinema، به رکوردشکنی آن کمک کرد و در افتتاحیه‌ی آخر هفته، به فروش۱۳٫۲ میلیون دلاری رسید.
در آمریکای شمالی، جی‌کیدز حق پخش فیلم را از آن خود کرد تا بزرگ‌ترین توزیع تاریخ خود را رقم زده باشد. برنامه‌ی اکران فیلم، شامل پیش‌نمایش‌ها و نمایش‌های ویژه در جشنواره‌های معتبری مانند جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم تورنتو و جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم سن‌سباستین بود. این فیلم به موفقیت‌های خود در خارج از کشور ادامه داد و به فروش ۱۶۳٫۸ میلیون دلاری در سطح جهانی دست یافت؛ مانند نمایش موفقش در آمریکای شمالی که توانست در صدر باکس آفیس قرار بگیرد. «پسر و حواصیل» همچنین مورد تحسین کارشناسان قرار گرفت و جایگاه خود را به‌عنوان یک شاهکار سینمایی تثبیت کرد. این فیلم با امتیاز 97 از «روتن تومیتوز» و امتیاز 91 از «متاکریتیک»، تحسین جهانی منتقدان را به دست آورد. تماشاگران انیمه در CinemaScore، به نسخه‌ی دوبله‌ی انگلیسی فیلم، نمره «A-» دادند که نشان‌گر اقبال آنان به داستان‌سرایی و روایت بصری فیلم است. مؤسسه‌ی «کامن سنس مدیا»، به‌دلیل داستان نفس‌گیر، خودآسیبی و استعمال سیگار، رده‌ی سنی «10+» را به این انیمه اختصاص داده است.
«پسر و حواصیل» با کاوش تکان‌دهنده‌اش در ذهن و روان انسان، مخاطبان را به تأمل در پیچیدگی‌های زندگی و قدرت پایدار تحول شخصی دعوت می‌کند. میازاکی، از مرزهای متعارف فراتر می‌رود و بینش عمیقی در مورد ماهیت هستی و جست‌وجوی معنا ارائه می‌دهد و به ما یادآوری می‌کند که در هر بلایی، فرصتی برای زندگی نهفته است.