فهرست: ده تصنیف از بهترین آهنگ‌های سنتی با شعر حافظ

مجله میدان آزادی:  بیستمین روز مهر روز بزرگداشت حافظ  شاعر محبوب و مشهور ایران و زبان فارسی است؛ به همین مناسبت و با تبریک این روز به همه‌ی دوستداران حافظ، فهرستی از ده آهنگ سنتی برتر که با شعری از حافظ ساخته و پرداخته شده‌اند به مخاطبان مجله تقدیم می‌کنیم. این فهرست را با مقدمه و انتخاب آقای «حسن صنوبری» بشنوید

بهترین تصنیف‌ها با شعر حافظ

بیستم مهرماه روز گرامی‌داشت محبوب‌ترین و رازآمیزترین شاعر تمام تاریخ زبان و ادبیات فارسی و سرزمین ایران یعنی شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی ملقب به «لسان الغیب» و متخلص به «حافظ» است. آنکه نکته‌گویی و شرح استادان ادبیات و عرفان بر شعرش پایانی ندارد و آنکه مردم ایران دیوانش را کنار قرآن بر طاقچه می‌گذارند، حکمتش را در دل می‌نشانند و در شادی و غم به فالش چون آیینی مقدس و به عنوان تجربه‌ای مجرب در اوقات مهم خلوت خویش پناه می‌برند. حافظ را بسیاری از بزرگ‌ترین شاعران زبان فارسی پس از او ستوده‌اند، از «صائب تبریزی» و «فیض کاشانی» و «بیدل دهلوی» تا «شهریار» و «اخوان» و دیگر شاعران بزرگ معاصر. حافظ بیرون از مرزهای ایران و زبان فارسی نیز محترم و رشک‌برانگیز است و بسیاری از فیلسوفان، شاعران و پژوهشگران برتر دنیا او را دوست داشته‌اند: «یوهان ولفگانگ فون گوته»، «فریدریش ویلهلم نیچه»، «رالف والدو امرسون» و... . البته حافظ به اندازه مولوی محبوبیت جهانی ندارد، ولی از مولوی و دیگران محبوبیت ایرانی‌اش به مراتب بیشتر است و جزو مهم‌ترین عناصر وحدت‌بخش ملی ما در جهان فرهنگ و هنر است.

نکته‌ی مهمی که درمورد حافظ وجود دارد، وجود انواع گوناگون و پیشرفته‌ی موسیقی‌های لفظی و معنوی در شعر اوست، چیزی که جدا از همه ارزش‌های محتوایی، سنگ بنای پیوند شعر او با موسیقی در تمام ادوار تاریخ موسیقی ایرانی پس از حافظ شد. تصنیف و ترانه‌های زیبا با شعر حافظ کم نیست، در این مطلب سعی کردیم ده تصنیف از بهترین تصنیف‌های ساخته شده با شعر حافظ در موسیقی سنتی (ردیف‌دستگاهی) انتخاب کنیم که از ده خواننده و ده آهنگساز و ده شعر مختلف باشد. هم از میان شعرهای عاشقانه هم از میان شعرهای عرفانی. در بیشتر موارد تصنیف انتخاب شده احتمالا بهترین حافظ‌خوانده‌ی آن خواننده است، اما اصرارمان بر تنوع خوانندگان و آهنگسازان و شعرها در چند مورد این قاعده را نقض کرد. بشنوید و بگویید به نظر شما کدام یک بهترند و همچنین برایمان بنویسید ما کدام تصنیف زیبای موسیقی سنتی با شعر حافظ را در این فهرست جا انداخته‌ایم؟

بهترین آهنگ‌ها با شعر حافظ

1. کمان‌ابرو

آلبوم: راز گل | آهنگساز: محمد آذری | خواننده: علیرضا افتخاری

مرا چشمی‌ست خون‌افشان ز دست آن کمان‌ابرو
جهان بس فتنه خواهد دید از آن چشم و از آن ابرو

غلام چشم آن ترکم که در خواب خوش مستی
نگارین‌گلشنش روی است و مشکین‌سایبان ابرو

هلالی شد تنم زین غم که با طغرای ابرویش
که باشد مه که بنماید ز طاق آسمان ابرو؟

تو کافردل نمی‌بندی نقاب زلف و می‌ترسم
که محرابم بگرداند خم آن دلستان ابرو

اگر چه مرغ زیرک بود، حافظ در هواداری
به تیر غمزه صیدش کرد، چشم آن کمان ابرو

2. صورت‌گر چین

آلبوم: پیرمغان | آهنگساز محمدعلی کیانی‌نژاد و ناصر فرهنگ‌فر | خواننده: ملک‌محمد مسعودی

کی شعر تر انگیزد خاطر که حزین باشد
یک نکته از این معنی گفتیم و همین باشد

جامِ می و خونِ دل هر یک به کسی دادند
در دایرهٔ قسمت اوضاع چنین باشد

در کارِ گلاب و گل حکمِ ازلی این بود
کاین شاهدِ بازاری وآن پرده‌نشین باشد

هر کو نَکُنَد فهمی زین کِلکِ خیال انگیز
نقشش به حرام ار خود صورتگر چین باشد

3. حافظ خلوت‌نشین

آلبوم: بوی بهشت |  آهنگساز: رامین کاکاوند |خواننده: سیدحسام‌الدین سراج

حافظِ خلوت نشین دوش به میخانه شد
از سرِ پیمان گذشت بر سرِ پیمانه شد

شاهد عهد شباب آمده بودش به خواب
باز به پیرانه‌سر عاشق و دیوانه شد

صوفیِ مجلس که دی جام و قدح می‌شکست
باز به یک جرعه می، عاقل و فرزانه شد

مغبچه‌ای می‌گذشت راهزن دین و دل
در پی آن آشنا از همه بیگانه شد

آتشِ رخسارِ گل خرمنِ بلبل بسوخت
چهرهٔ خندان شمع آفت پروانه شد

نرگس ساقی بخواند، آیت افسونگری
حلقهٔ اوراد ما مجلس افسانه شد

منزل حافظ کنون بارگهِ کبریاست
دل بر دلدار رفت جان بر جانانه شد

4. نفس باد صبا

آلبوم: کنسرت افشاری مرکب | آهنگساز: پرویز مشکاتیان | خواننده: ایرج بسطامی

نفس باد صبا مشک فشان خواهد شد
عالم پیر دگرباره جوان خواهد شد

ارغوان جام عقیقی به سمن خواهد داد
چشم نرگس به شقایق نگران خواهد شد

این تطاول که کشید از غم هجران بلبل
تا سراپردهٔ گل نعره زنان خواهد شد

گل عزیز است غنیمت شمریدش صحبت
که به باغ آمد از این راه و از آن خواهد شد

مطربا مجلس انس است غزل خوان و سرود
چند گویی که چنین رفت و چنان خواهد شد؟

5. درس سحر

آلبوم: گل صدبرگ | آهنگساز: جلال ذوالفنون | خواننده: شهرام ناظری

ما درس سحر در ره میخانه نهادیم
محصول دعا در ره جانانه نهادیم

در خرمن صد زاهد عاقل زند آتش
این داغ که ما بر دل دیوانه نهادیم

در دل ندهم ره پس از این مهر بتان را
مهر لب او بر در این خانه نهادیم

چون می‌رود این کشتی سرگشته که آخر
جان در سر آن گوهر یک دانه نهادیم

6. مزرع سبز فلک

آلبوم: خلوت‌گزیده | آهنگساز: فرامرز پایور | خواننده: محمدرضا شجریان

مزرع سبز فلک دیدم و داس مه نو
یادم از کشته‌ی خویش آمد و هنگام درو

گفتم ای بخت بخفتیدی و خورشید دمید
گفت با این همه از سابقه نومید مشو

گر روی پاک و مجرد چو مسیحا به فلک
از چراغ تو به خورشید رسد صد پرتو

آسمان گو مفروش این عظمت کاندر عشق
خرمن مه به جوی خوشه پروین به دو جو

تکیه بر اختر شب‌گرد مکن کاین عیار
تاج کاووس ببرد و کمر کیخسرو

7. مغانه

آلبوم: افسانه تنبور | آهنگساز: کیخسرو پورناظری | خواننده: بیژن کامکار

تا ز میخانه و می نام و نشان خواهد بود
سرِ ما خاک ره پیر مغان خواهد بود

حلقهٔ پیر مغان از ازلم در گوش است
بر همانیم که بودیم و همان خواهد بود

تُرک عاشق‌کش من مست برون رفت امروز
تا دگر خون که از دیده روان خواهد بود

چشمم آن دم که ز شوق تو نهد سر به لحد
تا دم صبحِ قیامت نگران خواهد بود

بر سرِ تربت ما چون گذری همّت خواه
که زیارتگه رندان جهان خواهد بود

8. یادباد

آلبوم: یادباد | آهنگساز: سیامک آقایی | خواننده: سالار عقیلی

یاد باد آن که ز ما وقت سفر یاد نکرد
به وداعی دل غمدیدهٔ ما شاد نکرد

دل به امّید صدایی که مگر در تو رسد
ناله‌ها کرد در این کوه که فرهاد نکرد

مطربا پرده بگردان و بزن راهِ عراق
که بدین راه بشد یار و ز ما یاد نکرد

9. گفتم غم تو دارم

آلبوم: ای عاشقان | آهنگساز: محمدرضا لطفی | خواننده: محمد معتمدی

گفتم غم تو دارم گفتا غمت سر آید
گفتم که ماه من شو گفتا اگر برآید

گفتم ز مِهرورزان رسمِ وفا بیاموز
گفتا ز خوبرویان این کار کمتر آید

گفتم که بر خیالت راهِ نظر ببندم
گفتا که شب‌رو است او از راهِ دیگر آید

گفتم که بویِ زلفت گمراهِ عالَمَم کرد
گفتا اگر بدانی هم اوت رهبر آید

گفتم خوشا هوایی کز بادِ صبح خیزد
گفتا خُنُک نسیمی کز کویِ دلبر آید

گفتم که نوشِ لعلت ما را به آرزو کشت
گفتا تو بندگی کن کو بنده پرور آید

10. مژگان سیه

آلبوم: مجنون | آهنگساز: مسعود جاهد | خواننده: شیدا جاهد و مسعود جاهد

به مژگان سیه کردی هزاران رخنه در دینم
بیا کز چشم بیمارت هزاران درد برچینم

الا ای همنشینِ دل که یارانت بِرَفت از یاد
مرا روزی مباد آن دَم که بی یادِ تو بنشینم

جهان پیر است و بی‌بنیاد از این فرهادکُش فریاد
که کرد افسون و نیرنگش ملول از جانِ شیرینم

ز تابِ آتش دوری شدم غرقِ عرق چون گُل
بیار ای بادِ شبگیری نسیمی زان عرقچینم

جهانِ فانی و باقی فدایِ شاهد و ساقی
که سلطانی عالم را فدای عشق می‌بینم

مطلب مرتبط:

فهرست: ده آواز از بهترین آوازهای سنتی موسیقی ایرانی با شعر حافظ