مجله میدان آزادی: در صفحه دیگری از پرونده «ماجرای انیمیشن ایرانی» به سراغ ارائه‌ی فهرستی از بهترین انیمیشن‌های ایرانی با موضوع آموزشی رفته‌ایم. این یادداشت را که به قلم «مریم رحیمی‌پور» -منتقد، معلم و پژوهشگر- نوشته شده است، در ادامه خواهید خواند:
هیچ کس نمی‌تواند ادعا کند که انیمیشن‌های علمی‌آموزشی به‌یادماندنی نیستند. اگر همین الان از متولدان دهه‌ی هفتاد در مورد انیمیشن‌های «ماجراهای کوشا» یا «دانشمندان بزرگ» بپرسید، افراد زیادی آن‌ها را به یاد خواهند آورد. انیمیشن‌هایی که برای آموزش مسائل علمی و تاریخی ساخته شدند اما شخصیت‌ها و جزئیات و اطلاعات آن‌ها در ذهن مخاطبان کودک، حتی تا بزرگسالی، باقی مانده است. در این یادداشت دوازده مورد از انیمیشن‌های علمی‌آموزشی ایرانی جمع‌آوری شده‌اند.
انیمیشن «ماجراهای کوشا»
1) ماجراهای کوشا
«ماجراهای کوشا» می‌تواند هم بخشی از خاطرات بچه‌های دهه‌ی شصت و هفتاد باشد، هم بخشی از خاطرات بچه‌های دهه‌ی هشتاد و نود. چون مؤسسه‌ی فرهنگی «صبا» این مجموعه را در پنج بخش تولید کرده و از سال‌های اولیه‌ی دهه‌ی هشتاد تا امروز از تلویزیون پخش شده است. این انیمیشن همان‌طور که از اسمش پیداست، در مورد پسری به نام «کوشا»ست که سؤال‌های زیادی دارد و پدربزرگش تنها کسی است که به سؤالات او توجه می‌کند. قسمت هیجان‌انگیز این انیمیشن، دو طوطیِ پدربزرگ به اسم‌های «سبزه» و «قرمزه» هستند که همراه با کوشا و پدربزرگش آزمایش می‌کنند و به سفر می‌روند تا چیزهای بیشتری یاد بگیرند. احتمالاً شخصیت «سبزه» که طوطی چاق و بامزه‌ی این مجموعه است در خاطره‌ی نسل‌های مختلف باقی مانده.
انیمیشن «موزه»
2) موزه
«موزه» در سال ۱۳۹۶ ساخته شده و ما را یک جورهایی یاد انیمیشین‌هایی مثل «والاس و گرومیت» یا «خانه‌ی ما» می‌اندازد. چون تکنیک این انیمیشن‌ها عروسکی تک‌فریم یا همان استاپ‌موشن است. «موزه» در مورد بچه‌هایی است که هر بار درگیر یک مسابقه یا بازی می‌شوند تا چیزهای جدیدی در مورد تاریخ و مشاهیر ایران یاد بگیرند اما این بین شخصیت‌های تبهکاری هم وجود دارند که می‌خواهند زودتر از بچه‌ها به پاسخ سؤال برسند تا جایزه‌ی آن‌ها را به چنگ بیاورند. این انیمیشن با تکنیک استاپ موشن خمیری در پنج بخش و شصت و پنج قسمت در مؤسسه‌ی فرهنگی صبا برای کودکان تولید شده.
انیمیشن «دانشمندان بزرگ»
3) دانشمندان بزرگ
«اسم این کشور آباد چیه؟ ایرانه. اسم من امیده، اسم داداشم ایمانه.» انیمیشن «دانشمندان بزرگ» با این ترانه آغاز می‌شود و ماجرای امید و ایمان را روایت می‌کند که قصد دارند، دانشمندان بزرگ ایران را بشناسند. امید تپل، بازیگوش و بامزه و ایمان، درس‌خوان و باهوش و مؤدب است. بخش جالب این انیمیشن مربوط به وقتی است که زندگی دانشمندان بزرگ به‌طور مستقیم به نمایش درمی‌آید. تکنیک انیمیشنی متفاوت و بامزه است و زندگی دانشمندان قدیمی با نشانه‌های زندگی مدرن در هم آمیخته شده و طنز مجموعه را بیشتر کرده است. مثلاً ابوریحان بیرونی به کنفرانس علمی می‌رود و پشت تریبون آخرین دستاوردهایش را شرح می‌دهد یا یک‌مرتبه وسط قرن دهم هجری یک تاکسی رد می‌شود. مؤسسه‌ی فرهنگی «حور» انیمیشن «دانشمندان بزرگ» را در سال ۸۵ تا ۸۷ در سی و سه قسمت تولید کرده و از آن زمان تا امروز چندین بار از تلویزیون پخش شده است تا بچه‌های نسل‌های مختلف با دانشمندان بزرگ ایران آشنا شوند.
انیمیشن «داستان مشاهیر»
4) داستان مشاهیر
مشاهیر ایران در این انیمیشن با یک دستگاه احضار می‌شوند تا خودشان را به بچه‌های امروز معرفی کنند. مثلاً در اولین قسمت شما از دریچه‌ی دستگاه ابوعلی سینا را می‌بینید؛ شبیه به یک تماس تصویری با گذشته. وجود یک ربات، یک مخترع و یک دستگاه ارتباط با مشاهیر، فضای جدید و متفاوتی به انیمیشن می‌دهد و آن را شبیه یک داستان علمی‌تخیلی می‌کند. «داستان مشاهیر» در مرکز پویانمایی صبا به تهیه‌کنندگی شرکت «ایفاتصویر آریا»، برای گروه سنی کودک و نوجوان تولید شده است.
انیمیشن «نابغه‌های کوچک»
5) نابغه‌های کوچک
«چاق و لاغر» از اعماق تاریخ برگشته‌اند تا اختراع بچه‌های دهه‌نودی را بدزدند و این بار هم مثل قبل شکست می‌خورند. داستان «نابغه‌های کوچک» در مورد چند نوجوان نخبه و مخترع است که با مدیران یک شرکت دانش‌بنیان آشنا می‌شوند تا اختراع‌های‌شان را به تولید انبوه برسانند. این انیمیشن از تولیدات مرکز پویانمایی صباست که نوروز ۱۴۰۴ برای اولین بار از تلویزیون پخش شد.
انیمیشن «ماجراهای تی‌تی»
6) ماجراهای تی‌تی
تمساح نمی‌تواند از درخت بالا برود یا با سرعت بدود، اینجاست که «تی‌تی» از راه می‌رسد. تی‌تی یک موجود فضایی است که به زمین آمده و کم‌کم با حیوانات جنگل آشنا می‌شود، ولی هر بار احساس می‌کند یکی از حیوانات، آن‌طور که واقعاً باید باشد، نیست. مثلاً بهتر است تمساح دست و پای بلندتر و دم کوتاه‌تری داشته باشد. تی‌تی با ابزاری که از فضا آورده تمساح را به شکلی جدید درمی‌آورد. و هر بار هم به نتیجه می‌رسد که بهتر است هر حیوانی شکل واقعی خودش باشد و همان‌طور زندگی بهتری دارد. «ماجراهای تی‌تی» به سفارش صدا و سیمای مرکز یزد در شبکه‌ی تابان ساخته شده تا به‌طور غیرمستقیم کودکان را با ویژگی‌های حیوانات مختلف آشنا کند و به‌خوبی هم از پس این کار برآمده است.
انیمیشن «لذت دانایی»
7) لذت دانایی
انیمیشن «لذت دانایی» یک مجموعه‌ی آموزشی است که در حدود سیصد قسمت به زبان ساده‌ی ساده مفاهیم مختلف علمی را برای کودکان و نوجوانان تشریح می‌کند. این انیمیشن قصه و شخصیت ندارد و کاملا مستند و علمی همه چیز را نشان می‌دهد. هر قسمت این انیمیشن کوتاه است و در چند دقیقه بخشی از جهان بزرگ علم را به بچه‌ها نشان می‌دهد. مثلاً اینکه بزرگ‌ترین عضو منظومه‌ی شمسی چیست و چطور کار می‌کند و چه نسبتی با زمینِ ما دارد؟ این انیمیشن در مرکز پویانمایی صبا با کمک متخصصانی از نقاط مختلف کشور تولید شده است و با صدای کیکاووس یاکیده در ذهن‌ها ماندگار شده است.
انیمیشن «چیا»
8) چیا
«چیا» پسرکوچولویی با موهای فرفری است که یک جورهایی ما را یاد «چرا» عروسک قدیمی تلویزیون می‌اندازد. چیا هم مثل چرا به دنبال پیدا کردن پاسخی برای سؤالات مختلف خودش است. یک عروسک آقای شیرِ پارچه‌ای و یکی از زنبورهای باغ خانه‌شان او را در ماجراجویی‌هایش همراهی می‌کنند. آن‌ها در هر قسمت چیزی در مورد محیط پیرامون‌شان یاد می‌گیرند. مثلاً اینکه رعد و برق چیست؟ تلویزیون چطور کار می‌کند؟ چرا باید دست‌های‌مان را بشوییم و... . ماجراهای چیا محصول سال ۱۳۹۹ مرکز پویانمایی صباست و در بیست و شش قسمتِ کوتاه، برای خردسالان ساخته شده است.
.jpg?ver=KYpTbbH_xP9dvd2_WViXCQ%3d%3d)
انیمیشن «فرآیند»
9) فرآیند
«فرآیند» انیمیشنی همراه با تصاویر واقعی است که نوجوانان را با مفاهیم علمی متنوع آشنا می‌کند و به‌خاطر وجود ویدئوهای واقعی، بیشتر به یک مستند شبیه است. زبان این برنامه تخصصی است و همه‌ی جزئیات موضوعات علمی را به‌تفصیل شرح می‌دهد و به همین علت برای نوجوانانِ علاقه‌مند به مسائل علمی، جالب و هیجان‌انگیز است. «پیمان» شخصیت انیمیشنی این مجموعه است که مثل یک مجری تلویزیونی، مسائل علمی را توضیح می‌دهد.
انیمیشن «گولوبولا»
10) گولوبولا
«گولوبولا» یک مجموعه انیمیشن فانتزی بانمک در مورد «گلبول‌ها»ست و درگیری‌های بی‌پایان‌شان با ویروس‌ها و باکتری‌ها را به تصویر می‌کشد. «گولوبولا» در مجموع سه فصل و نود و یک قسمت است که در مرکز پویانمایی صبا تولید شده و تلاش می‌کند تا وضعیت بدن انسان را به کودکان آموزش بدهد. فضای انیمیشن شاد و بامزه است و وجود یک رییس پلیس و زندان، ما را یاد کارتون «دالتون‌ها» می‌اندازد. منتها این بار تبهکارها از جنس گلبول هستند و اسم‌شان هم چیزهایی مثل «چنگیز» است.
انیمیشن «کی می‌گه ریاضی سخته؟»
11) کی می‌گه ریاضی سخته؟
«کی می‌گه ریاضی سخته؟» در ایام خانه‌نشینی کرونا به خانه‌ها راه پیدا کرد تا بچه‌ها را در روزگار غیرحضوری بودن مدارس همراهی کند. تکنیک ساخت اثر موشن‌گرافیک بود و تلاش می‌کرد تا روند آموزش ریاضی را به‌صورت ساده به نمایش بگذارد و تقریباً همان کلاس درس بود اما به‌صورت انیمیشنی. این مجموعه در صد و سی و سه قسمتِ هشت دقیقه‌ای در مرکز پویانمایی صبا تولید و از شبکه‌ی امید پخش شد.
انیمیشن «ستارگان ایران»
12) ستارگان ایران
ستارگان ایرانی انیمیشنی سیزده قسمتی است که زندگی و اختراعات دانشمندان ایرانیِ قرن هشتم را به تصویر می‌کشد. تقریباً در هر قسمت این مجموعه یک دانشمند ایرانی معرفی می‌شود و اختراعات آن‌ها مثل دستگاه تقطیر، آینه‌ی آتش‌زنه و... را به نوجوان‌ها معرفی می‌کند.