فهرست: ده کتاب جذاب درباره پدر و پدری از ادبیات ایران و جهان

مجله میدان آزادی: در صفحه‌ی ششم پرونده‌ی «پیراپدری»، ده فیلم برگزیده «درباره پدر و پدری» از سینمای ایران و جهان را ارائه دادیم. حال در صفحه‌ی یازدهم فهرستی از ده کتاب برتر از نگاه مجله میدان آزادی درباره پدر و پدری را از ادبیات ایران و جهان به مخاطبان مجله، پیشنهاد خواهیم‌داد.

همان‌طور که ابتدای یادداشت بهترین فیلم نیز یادآور شدیم به‌‌بهانه‌ی مناسبت پیش رو یعنی روز پدر یک بسته‌ی پیشنهادی شامل کتاب و فیلم برای شما تدارک دیده‌ایم. این صفحه مختص بهترین پدرها، بهترین رابطه‌های پدر و فرزندی یا بهترین نقش‌های پدری در ادبیات ایران و جهان است. تلاش کرده‌ایم فهرست پیشنهادی‌مان تنوع داشته باشد، از پدری که غایب است تا پدری که هم‌اکنون در حال پدری‌کردن است تا پدری با ویژگی‌های خاص...

هفت کتاب برتر درباره‌ی پدر و پدری در ادبیات جهان

۱. «کشتن مرغ مقلد» از هارپرلی

اسم این کتاب را حتماً بسیار شنیده‌اید. برای همین ما هم در اولین پیشنهاد فهرست‌مان به‌سراغ این کتاب رفتیم. «کشتن مرغ مقلد» روایتگر پدری بی‌نظیر است. او همراه دو فرزند و خدمتکارشان در یک خانه زندگی می‌کند. اولین چیزی که موقع مطالعه‌ی کتاب متوجهش خواهید شد راوی اول این کتاب است؛ اسکات، دختربچه‌ی آقای انتیکوس فینچ یعنی همان پدر محبوب مدنظر ما.

این رمان که بیشتر به‌عنوان یک رمان تربیتی شناخته می‌شود راوی ماجراجویی‌های اسکات به‌همراه برادرش است. روایت‌هایی جذاب و گیرا که با اتفاقات دنیای بزرگترها، در هم آمیخته. شاید هیچ کتابی نباشد که بتواند یک پدر خوب را از زبان فرزندش، به این زیبایی برای مخاطب با هر سن و سالی، به تصویر کشیده باشد.

اسکات و برادرش در عین آزادی و ارتباط با همسایه‌ها و مردم شهر، همواره با نصیحت‌های پدر همراه هستند. پدری حامی و دوست داشتنی که به‌خوبی می‌داند کجا باید در کنار تجربه‌هایی که فرزندانش به دست می‌آورند راهنمای آن‌ها باشد.

اما آنچه روایت این کتاب را جالب‌تر کرده‌ شغل اتیکوس است. اتیکوس پدر داستان ما، یک وکیل است. وکیلی که به‌دلیل حمایتش از سیاه‌پوستان با مردم شهر کوچکش در کشور آمریکا چالش‌هایی دارد. این حواشی فرزندان او را هم درگیر کرده است. در خرده‌پیرنگی از کتاب ما شاهد روایت اتفاقات و دادگاهی برای مردی سیاه‌پوست هستیم که به اتهامی ناروا او را محکوم کرده‌اند. روایت کتاب در این قسمت‌ها بسیار پرکشش می‌شود و صحنه‌های بدیعی را میان اتیکوس و فرزندانش پدید می‌آورد. جایی پسر به حمایت پدر برمی‌خیزد، جایی دختر. و در همه‌ی این رفتارهای زیبا سایه‌ی تربیت پدر است که دیده‌ می‌شود.

2. «بازگشت» از هشام مطر

«بازگشت» یک خودزندگینامه از هشام مطر لیبیایی است. روایتی از جست‌وجوی او به‌دنبال پدرش. پدری که در زندان‌های قذافی سرنوشت نامعلومی دارد. وقتی هشام در نوزده سالگی و در انگلیس دانشجو بود پدرش به‌دلیل فعالیت‌های سیاسی که بر علیه حکومت قذافی داشت ناپدید شد. حالا او پس از سرنگونی قذافی به کشورش بازگشته است تا پدر را بیابد. او برای یافتن پدرش به‌سراغ دوستان او و کسانی می‌رود که شاید بتوانند نشانه‌ای از او به دستش بدهند و در این رهگذار روایت آن‌ها را از سختی‌هایی که در زندان قذافی پشت سر گذاشته‌اند می‌شنود.

هشام فقط پدرش را از دست نداده است بلکه او در جست‌وجوی هویت خودش است. در این جست‌وجو او به‌سراغ گذشته و خاطرات کودکی‌اش با پدر نیز می‌رود و در این یادآوری‌ها او به حقایقی تازه از زندگی و رابطه‌ی خود و پدرش دست می‌یابد. این کتاب جایزه‌ی پولیتزر را کسب کرده است.

3. «آوای کوهستان» از کاواباتا

این روایت درباره‌ی پدری ژاپنی با تمام معیارهای یک مرد ژاپنی است. شخصیت اصلی این رمان، شینگو در روزهای میان‌سالی درگیر جزئیات مسائل خانوادگی‌اش است. این رمان در دل طبیعت زیبای ژاپن روایت می‌شود. روایتی که تصویر و طبیعت را با جزئی‌ترین مسائل زندگی درهم آمیخته است.

نویسنده‌ی این کتاب که برنده‌ی جایزه‌ی نوبل است، یک نویسنده‌ی تمام‌عیار ژاپنی است. او همان‌طور که به آسیب‌های پس از جنگ در درون یک خانواده می‌پردازد هیچ گاه از سنت‌ها و فرهنگ‌ ژاپنی روی برنمی‌گرداند. و حالا شخصیت پدری را در این کتاب خلق کرده است که نزدیکی‌اش به مرگ و ارتباط خوبش با طبیعت او را بسیار دقیق کرده است. شینگو که همراه با همسر و پسر و عروسش در یک خانه زندگی می‌کند متوجه مشکلات پسر و عروسش با یکدیگر شده است. او سعی دارد تا زندگی پسرش را نجات دهد اما هر چقدر که عمیق‌تر می‌شود این مشکلات را شدیدتر می‌یابد. از طرفی دختر شینگو نیز با فرزندانش به‌سوی خانواده برمی‌گردد و او نیز قصد طلاق از همسرش را دارد.

شینگو به عنوان پدر سعی می‌کند برای حل مشکلات فرزندانش قدمی بردارد اما پیامدهای جنگ شدیدتر از آن چیزی است که او فکر می‌کرده.

این رمان خانوادگی سرشار از تمام سنت‌ها، فرهنگ‌ها و زیبایی‌های ژاپن پیشنهاد سوم این فهرست است.

4. «همنام» از جومپا لاهیری

«همنام» را جومپا لاهیری، نویسنده‌ی مشهور آمریکایی-هندی‌تبار نوشته است. او که جایزه‌ی پولیتزر را برده در این رمان دغدغه‌ی هویتی خودش را به تصویر می‌کشدبازار بین المللی فجر با حضور 220 میهمان خارجی از 47 کشور جهان شامل 80 غرفه (50 غرفه خارجی و30 غرفه متعلق به سینماگران ایرانی ) از 14 تا 19 بهمن ماه در مرکز آفرینش های هنری کانون برپا خواهد شد  و اصلا چگونه می‌توان هویت را از مسئله‌ی پدر جدا کرد؟ این دو همواره همنشین هم‌اند. در این اثر آشیما، دختر هندی به‌همراه همسرش به آمریکا مهاجرت می‌کند. این زوج بعد از بچه‌دار شدن سعی دارند همواره ارتباط آن‌ها را با هویت بنگالی خود حفظ کنند. اما گاهی این تلاش موفقیت‌آمیز نیست. به‌خصوص وقتی پای پسر نوجوانی وسط باشد که بین هویت هندی و آمریکایی و در نتیجه رابطه‌ی پدر و پسری خود گیر کرده است.

رابطه‌ای است که پس از مرگ پدر، دستخوش تغییراتی نیز می‌شود.

یک رابطه‌ی پدر و دختری فرعی نیز در این رمان وجود دارد. آشیما عاشق پدر بنگالی‌اش است. او این عشق را در حفظ ارتباط با هویت گذشته‌ی خود می‌بیند و سعی می‌کند هویت بنگالی‌اش را درون خود و خانواده حفظ کند. آشیما برخلاف پسرش رابطه‌ی بسیار خوبی با پدرش داشته. این رابطه اما حالا برای او به عشق به اشیا و یادگاری‌هایی تبدیل شده است که از پدر برایش باقی مانده.

امتیاز این کتاب در این است که حاوی هر دو عشق پدرانه است. هم عشق پدر دختری و هم عشق پدرپسری.

5. «آوای پیانو زیر چترهای رنگی» از سیندی بالدوین

دختر این داستان چند وقتی است که پدرش را از دست داده و همین اتفاق روند زندگی او را تغییر داده است. او بیش از هر وقت دیگری احساس تنهایی می‌کند. زیرا مادرش نیز باید او را تنها بگذارد تا خرج زندگی‌شان را درآورد. حالا هر چیزی از خانه و زندگی او را یاد پدر می‌اندازد. مثل خمیر ریش‌تراش روی روشویی. این کتاب جریان کنار آمدن این دختر با فقدان پدرش است. او علاقه‌ی زیادی به نواختن پیانو دارد. گاهی در گوشش صدای آهنگ پیانویی می‌پیچد که پدرش دوست داشت. اما به هر حال اوست که باید از پسِ تمام خاطرات و روزهای گذشته زندگی آینده‌اش را بسازد.

دخترک وارد مسیر جدیدی می‌شود و دوستانی تازه پیدا می‌کند. اما پدر همواره همراه اوست، درست مثل سکه‌ی یادگاری که از او به‌همراه دارد.

6. «ماهی طلا» از گوستاو لوکلزیو

این کتاب درباره‌ی دختر نوجوانی به نام لیلا است. لیلا پدر و مادر ندارد و در حال حاضر زن پیری از او مراقبت می‌کند که ارباب او نیز هست. بالاخره روزی پیرزن می‌میرد و لیلا آزاد و رها به‌دنبال سرنوشت خودش می‌رود.

لیلا که در گذشته‌ی خود رنج‌های بسیاری دیده و حتی شنوایی‌اش را نیز از دست داده حالا به‌دنبال زندگی جدیدی است. او به جاهای مختلفی سفر می‌کند و در جستجوی زندگی آزاد و رهایی است. در این میان لیلا با شخصی به نام الحاج آشنا می‌شود؛ مردی عارف‌مآب که مانند پدری برای لیلا ظاهر گشته است. و لیلا که هیچگاه رنگ و بویی از پدر ندیده است این گمشده را در الحاج می‌یابد. خود الحاج هم دختری هم‌سن و سال لیلا را از دست داده و او نیز ارتباطی خاص با لیلا دارد.

تنها نشانی که لیلا از هویت خود دارد پلاکی با تصویر ماه است؛ نشانی از قبیله‌ی او «الهلال». او در جست‌وجوی این قبیله و هویت خود است. همچنین حرف و رفتار الحاج در لیلا تأثیر می‌گذارد و هر رفتارش برای او معنایی دارد. او می‌تواند جایگزین خوبی برای پدر لیلا باشد.

7. «پدر» از دنیل استیل

این کتاب آمریکایی را دنیل استیل، نویسنده‌ی رمان‌های عامه‌پسند نوشته است. آثار او بسیار محبوب و پرفروش هستند. «پدر» روایتگر سه نسل از پدرانی تنهاست. اولین پدر رمان مردی است که همسرش او را با سه فرزند تنها گذاشته. اما او در کنار فرزندانش می‌ماند و برای آن‌ها پدری می‌کند.

از طرفی پدر این مرد نیز همسرش را از دست داده است. همسر او که بیماری آلزایمر داشت، پس از سال‌ها تحمل سختی از دنیا می‌رود. و اما پدر آخر، در واقع پسر همان نقش اصلی است. پسر که به‌خاطر اتفاقات زندگی و از دست دادن مادرش بسیار تحت‌تأثیر قرار گرفته وارد رابطه‌ای زودهنگام با دختری در کالج‌شان می‌شود و در سن کم پدر می‌شود. این اتفاق زندگی او را وارد مسیر دیگری می‌کند.

حالا این کتاب به سبک تمام کتاب‌های دنیل استیل روایتگر سه نسل از پدران یک خانواده است؛ پدرانی تنها اما پرمحبت و پرتلاش برای فرزندان‌شان.

سه کتاب برتر درباره‌ی پدر و پدری در ادبیات ایران

8. «مردگان باغ سبز» اثر محمدرضا بایرامی

این کتاب اولین کتاب ایرانی فهرست ماست. بایرامی که قلم گیرایی دارد و جوایزی همچون جایزه‌ی جلال را نیز از آن خود کرده است. «مردگان باغ سبز» رمانی از بایرامی و روایتی از دو رابطه‌ی موازی پدرپسری است.

رابطه‌ی اول که روایت اصلی داستان بر پایه‌ی آن است درباره‌ی شخصی به نام بالاش است. بالاش که دوره‌گردی شاعر است و بعدها خبرنگار شده علی‌رغم مخالفت‌های پدرش به فرقه‌ی دموکرات آذربایجان پیوسته است. پدر که تجربه‌ی بیشتری دارد، می‌داند این تجزیه‌طلبی آن هم با رهبری پیشه‌وری به نتیجه نخواهد رسید.

رابطه‌ی دوم به پسر بالاش، امیرحسین مربوط است که زیر دست ناپدری بزرگ شده و رابطه‌ی خوبی با او ندارد. او همواره در حسرت داشتن پدر و مادر است.
این رمان رابطه‌ی پدرپسری را با درون‌مایه‌های تاریخی‌اجتماعی و روانشناختی به خوبی روایت کرده است.

9. «زیبا صدایم کن» از فرهاد حسن‌زاده

این کتاب درباره‌ی یک پدر خاص است. پدری که بیماری روانی دارد و در بیمارستان روانی بستری است. اما زیبا، دختر نوجوان او، دوست دارد تولدش را در کنار پدر بگذراند. زیبا یک ناپدری بداخلاق دارد و در مرکز نگهداری از کودکان بدسرپرست زندگی می‌کند. او که مثل هر دختری ��ر چنین شرایطی، دلتنگ پدرش است به بیمارستان می‌رود تا با ترفندهایی پدر را از آنجا آزاد کند و روز تولدش را با او بگذراند.

او موفق می‌شود این کار را بکند اما در ادامه اتفاقات دیگری نیز در انتظارش است. این داستان روایت یک روز دختری به نام زیباست. داستانی که در شهر تهران با تمام واقعیاتش می‌گذرد.

زیبا در این روز لحظات عجیبی را با پدر خود می‌گذراند؛ بالای جرثقیل، در یک کافه‌ی پرسروصدا، پشت موتور، پیاده در شهر. و این اتفاقات هستند که این کتاب را به اثر جذابی تبدیل کرده‌اند که شما آن را زمین نمی‌گذارید.

10. دختر تبریز اثر هدا مهدیزاد

کتاب «دختر تبریز» خاطرات خانم صدیقه صارمی است و نویسنده‌ی آن تلاش کرده در قالب بیان خطی خاطرات راوی، اوضاع و احوالی سیاسی و اجتماعی ایران در سال‌های پیش و پس از انقلاب را روایت کند. پدر و مادرِ خانم صارمی از قهرمانان این کتاب هستند. علاقه‌ی دختر و پدر این کتاب به یکدیگر تا حدی است در کلمات راوی داستان به چشم می‌خورد. رابطه‌ای که سوژه کتاب را آنقدر شیفته و وابسته به پدر کرده تا مشق‌های مدرسه را در زنگ تفریح می‌نویسد تا بتواند هر روز به مغازه‌ی پدر برود.

پدر در این کتاب در جایگاه یک مرشد و قهرمان واقعی قرار گرفته و توانسته با ظرافت‌های پدرانه تمام جنب‌وجوش و هیجان دخترش را، در شرایط فرهنگی و اجتماعی خاص شهر تبریز، در قالب یک انسان مقاوم و اسوه سازماندهی کند و از او یک فعال اجتماعی تمام‌عیار در دهه‌های پنجاه، شصت، هفتاد و هشتاد بسازد.

در همین زمینه بخوانید:

فهرست: ده فیلم برگزیده «درباره پدر و پدری» از سینمای ایران و جهان