مجله میدان آزادی: از ابتدای سال جدید صفحه خبرگزاری‌های ایرانی از موفقیت‌های پی‌در‌پی یک انیمیشن ایرانی خبر می‌دادند. تا اینکه فهرست نامزدهای اسکار 2025 معرفی شدند و نام این انیمیشن ایرانی در میان 5 نامزد انیمیشن کوتاه می‌درخشید: «در سایه‌ی سرو». این اثر علاوه بر اینکه اولین انیمیشن ایرانی است که به فهرست نهایی اسکار راه پیدا کرده است، به اولین انیمیشن ایرانی تبدیل شد که توانست جایزه اسکار بهترین انیمیشن کوتاه را از آن خود کند. در جدیدترین صفحه از «پرونده جایزه فیلم اسکار» مجله میدان آزادی، نقد و بررسی این اثر را به قلم راضیه کاظم‌زاده ایرانشهر -منتقد انیمیشن- بخوانید و در انتهای این مطلب می‌توانید این انیمیشن را به تماشا بنشینید:
در باغ روم کوی توام یاد آید
بر گل نگرم روی توام یاد آید
در سایه‌ی سرو اگر دمی بنشینم
سرو قد دلجوی توام یاد آید (ابوسعید ابوالخیر)
«در سایه‌ی سرو» تیری است خوشایند که با تمام وجود پذیرای آن در گوشه‌ی قلب‌تان خواهید بود. تیری که از دل شیرین سوهانی و حسین ملایمی برآمده و بر دل ما می‌نشیند. انیمیشنی به تهیه‌کنندگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که در بیست دقیقه با زبانی لطیف، روایتی دردناک را بازگو می‌کند.
«در سایه‌ی سرو» حتی قبل از دیده شدن، عزیز دل ایرانی‌ها شده است. خبر خوش انتخاب این انیمیشن در کنار چهار انیمیشن «مردان زیبا»، «آب‌نبات جادویی»، «سرگردان و شگفت‌انگیز» و «اوه!» برای کسب جایزه‌ی اسکار 2025 بهترین انیمیشن کوتاه، از بهترین خبرهایی بود که طی این سال‌ها از سینمای ایران شنیده‌ایم و همین موضوع باعث شده خیلی از ما قبل از دیدن این انیمیشن دل‌مان برایش بتپد و از صمیم قلب برایش آرزوی موفقیت کنیم.
«در سایه سرو»، ساخته‌ی «شیرین سوهانی» و «حسین ملایمی»
همه را گفتم تا بگویم نقد بی‌طرف چنین انیمیشنی بی‌شک کار دشواری است. فیلم‌های جنگی در ایران حین و پس از جنگ تحمیلی سهم به‌سزایی از محصولات سینمای کشور را از آن خود کردند. روندی که کم‌کم رو به افول رفت. نسل‌های جدید با روزهای جنگ نسبتی نداشتند و این باعث شد سازندگان به‌سمت تولید محصولات مخاطب‌پسند بروند. ولی آیا با پایان جنگ عواقب و تأثیرات آن هم از بین می‌رود؟ پاسخ به این سؤال کاملاً واضح است. جنگ‌هایی که این روزها به شکل‌های مختلف در گوشه‌گوشه‌ی جهان شاهد آن هستیم، هر روزه جان انسان‌ها را می‌گیرند و بر وجود بازماندگان‌شان چنگ می‌اندازند و تا همیشه تأثیرشان بر عمق وجود طرف‌های درگیر خواهد ماند.
علی‌رغم اینکه می‌بینیم پس از گذشت دهه‌ها هنوز در جهان، فیلم، سریال و بازی‌های دیجیتالی در رابطه با جنگ‌های جهانی ساخته می‌شود، سازندگان در ایران همچنان سعی می‌کنند از ساخت این محتوا دوری جسته و به‌جای آن به ساخت آثاری کم‌ریسک‌تر بپردازند. اما «در سایه‌ی سرو» روایت جنگ است. روایتی ملموس از دوران جنگ تحمیلی و پس از آن. لایه‌هایی که کمتر دیده شد و کمتر به آن پرداخته شد.
داستان «در سایه‌ی سرو» درباره‌ی رابطه‌ی دختری با پدرش است که در خانه‌ای محقر، در جایی کنار خلیج فارس زندگی می‌کنند. پدر ناخدایی است که در دوران جنگ، آسیب‌های روانی شدیدی را تجربه کرده و زمانی که دخترش خردسال بوده، برای دفاع از خانواده‌اش در برابر هجوم دشمنان ایستادگی کرده و همسرش را از دست داده است. ناخدای پیر حالا هرازگاهی دچار مسائل حاد و حملات عصبی می‌شود و دختر سعی دارد از پدر مراقبت کند. مشکلات پدر که از نظر روانشناسی به اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD معروف است خودش را گاه به‌شکل بی‌تفاوتی و گاه به‌شکل افسردگی نشان می‌دهد. تمام علائم این سندروم که با دقت به تصویر کشیده شده‌اند ازجمله دوری‌گزینی، بی‌تفاوتی، کابوس‌ها و تکرار مکرر ذهنی حادثه، در حالت آماده‌باش بودن و خاطرات آزاردهنده تا طغیان‌های عصبی در ناخدا، باعث شده رابطه‌ی پدر و فرزندی‌شان سرد شود و بین‌شان فاصله بیفتد.
«در سایه سرو»، ساخته‌ی «شیرین سوهانی» و «حسین ملایمی»
صبر دختر تمام شده و قصد ترک پدر را دارد و درست در همین روز نفر سومی به زندگی آن‌ها وارد شده و همه چیز را تغییر می‌دهد. «در سایه‌ی سرو» به روایت حسین ملایمی و شیرین سوهانی به گفته‌ی خودشان از تجارب زندگی شخصی هر دو گرفته شده و نشان می‌دهد که چگونه مشکلات ناشی از جنگ هنوز به خانواده‌ها آسیب می‌زند. نشان می‌دهد که چگونه زخم‌های روحی می‌توانند در روابط نابی همچون رابطه‌ی پدر و فرزندی مؤثر باشند. بی‌شک این اثر مخاطب را درباره‌ی آسیب‌های ناشی از جنگ و راه‌های بازسازی زندگی به فکر فرو می‌برد. ساخت این انیمیشن که با تکنیک دوبعدی دستی (سل انیمیشن) و فریم به فریم انجام شده از سال ۹۵ آغاز و تا سال ۱۴۰۲ به طول انجامید. داستان سرراست و روایت گیرا و جذاب آن به‌حدی کامل است که حتی بدون نیاز به دیالوگ و بدون درگیری با مفاهیم پیچیده فضایی را ترسیم می‌کند که برای همگان قابل فهم است، چه رسد به اینکه به‌واسطه‌ی جبر جغرافیایی روزی درگیر جنگ بوده باشید.
طراحی کاراکترها با فرمی خاص و پوشش‌های جنوبی برای ایرانیان آشنا و دل‌نواز است. بدن‌های کشیده با سرهای بزرگی که بر بدن‌ها سنگینی می‌کند، نشان‌دهنده‌ی حجم زیاد افکار و سنگینی آن بر بدن‌های رنجور است و به‌خوبی می‌تواند این حس را به مخاطب منتقل کند. به‌ویژه که در کنار راست‌قامتی دختر، خمیدگی پدر در زیر بار زندگی کاملاً به چشم می‌آید. طراحی فضاها با رنگ‌های گرم و مؤلفه‌های جنوبی مخاطب را به خلیج فارس برده و محقر بودن کلبه در برابر عظمت دریا و وسایل خانه نشان‌دهنده‌ی وضعیت معیشتی این خانواده‌ی دونفره است. و لنج ناخدا که سرشار است از یادگاری‌های دوران خوشی، به نظر می‌آید مدت‌هاست در نزدیکی ساحل لنگر انداخته و حرکت نکرده است. لنجی که به‌نحوی نماد سکون و گیر افتادن ناخدا در سال‌های دور و همچنین اسارت او در میان خاطرات تلخ جنگ است.
«در سایه سرو»، ساخته‌ی «شیرین سوهانی» و «حسین ملایمی»
همچنین فضاهای مربوط به پدر در زمان‌هایی که دچار حمله‌ی عصبی می‌شود عمدتاً تاریک و شکسته است، ولی فضای خانه و محیط مربوط به دختر جوان، عموماً رنگ‌های شادی دارد و نشانگر شور زندگی و امید او به زندگی است؛ امیدی که کم‌کم می‌رود به ناامیدی تبدیل شود. فضاهای مینیمال این اثر، با موسیقی موجز و زیبایش جان گرفته و تصاویری دل‌انگیز را به مخاطب عرضه می‌کنند. موسیقی این انیمیشن ساخته‌ی افشین عزیزی است و توانسته در خدمت قصه عمل کند و به‌خوبی از پس نقش خود بربیاید. تنوع موتیف‌های آهنگین با ریتم آرام انیمیشن هماهنگ است. حتی صداهای محیطی مانند صدای دریا، باد یا نفس زدن‌های ناخدا و دخترش حساب‌شده و دقیق است و فضای حاکم بر قصه را به مخاطب منتقل می‌کند. در این انیمیشن احساسات نیز تصویری هستند. احساساتی که به‌راحتی و بی‌نگرانی از قضاوت مخاطب به تصویر کشیده شده‌اند. ما بعینه ذوب شدن دختر و شکستن پدر را دیده و باور میکنیم، با ایشان هم‌ذات‌پنداری داریم و حتی این اغراق توی ذوق‌مان نمی‌زند.
انیمیشن «در سایه‌ی سرو» بی‌تردید گواهی است بر توانایی شگرف این مدیوم در روایت داستان‌هایی عمیق و تأثیرگذار. یک تجربه‌ی بصری متفاوت و خارق‌العاده که نشان می‌دهد با تکیه بر دانش روز و پرداختن به موضوعات انسانی با نگاهی فراگیر، می‌توان کاری کرد که ذهن و حس مخاطب فارغ از جنسیت و ملیت در هر گوشه‌ای از جهان درگیر شده و در نهایت با احترام، عوامل و سازندگان آن را ایستاده تشویق کند.
دانلود و تماشای انیمیشن ایرانی برگزیده اسکار
انیمیشن «در سایه سرو»، برنده جایزه اسکار بهترین انیمیشن کوتاه 2025 را تماشا و دانلود کنید
مطلب مرتبط:
فهرست تمام برگزیدگان جایزه اسکار 2025 در همه رشته‌ها