مجله میدان آزادی: در تازه‌ترین صفحه از پرونده «ماجرای انیمیشن ایرانی» به سراغ فهرست بهترین‌های انیمیشن‌های استاپ موشن رفته‌ایم. این فهرست را به قلم پارمیس ثاقب‌فر بخوانید.
استاپ موشن تکنیکی در انیمیشن است که با حرکت دادن جزئی اشیا یا شخصیت‌ها و ثبت فریم به فریم تصاویر، توهم حرکت را ایجاد می‌کند. پس از اتمام عکاسی از کاراکترها و پشت هم قرار دادن آن‌ها، یک ویدئوی متحرک تشکیل می‌شود که جذابیت خاصی دارد. گویی در یک عروسک یا شیء بی‌جان، روحی تازه دمیده شده است. روش‌های مختلفی برای ساخت استاپ موشن وجود دارد. مدل‌های اصلی استاپ موشن عبارت‌اند از: انیمیشن پیکسیلیشن (با استفاده از انسان‌ها)، کلی‌میشن (خمیری)، انیمیشن عروسکی، کات‌اوت (با استفاده از برش کاغذ و مقوا)، سیلوئت انیمیشن (استفاده از نور و سایه) و موشن گرافیک که همگی بر پایه‌ی عکاسی فریم به فریم از اجسام ثابت و متحرک ساخته می‌شوند.
تولید استاپ موشن در سالهای اخیر طوری رواج پیدا کرده که عملا می‌توان گفت استانداردهای تولید این نوع انیمیشن نسبت به حتی ده سال گذشته نیز جابه‌جا شده است. مثلاً انیمیشن «کوبو و دوتار» جزو استاپ موشن‌هایی است که بعضاً کاراکترها در آن با دستگاه‌های عظیم حرکت داده می‌شوند و برای متحرک‌سازی اشیا در آن دستگاه‌های زیادی طراحی و ساخته شده‌اند. اگر به دیدن روش‌های ساخت استاپ موشن علاقه دارید پیشنهاد می‌کنم حتما ویدئوهای پشت صحنه‌ی ساخت «کوبو و دوتار» را تماشا کنید. یکی دیگر از محبوب‌ترین استاپ موشن‌های جهان که هم به‌سرعت تولید شد، هم به لحاظ تکنیک توانسته نظر منتقدان زیادی را به خود جلب کند و جوایز متعددی به دست آورد، «فرار مرغی» است.
.jpg?ver=RhO0s-xAIQp3tVOgk15XmA%3d%3d)
استاپ موشن در جهان طرفداران خاص خودش را دارد. شاید شما از طرفداران این نوع خاص از انیمیشن نباشید، اما حتما اسم شاهکارهای این حوزه مانند «کورالین» و «عروس مرده» به گوش‌تان خورده یا سریال «پت و مت» را دیده‌اید. حتی می‌توانیم ادعا کنیم که دهه هشتادی‌ها با شاهکارهای استاپ موشن مثل «بره‌ی ناقلا» (Shaun the Sheep) که هم بسیار آموزنده بود، هم بسیار سرگرم‌کننده، بزرگ شده‌اند.
طرفداران استاپ موشن در ایران شاید به‌اندازه‌ی انیمیشن نباشند، اما جزو طرفداران وفادار و پر و پا قرص محسوب می‌شوند. همچنین تولیدکنندگان استاپ موشن نیز هر قدر کم باشند اما هیچ وقت صحنه را از هنرشان خالی نکرده‌اند و همواره سعی دارند که استاپ موشن را در ایران زنده نگه دارند و هر روز برای این هدف سخت تلاش می‌کنند.
بعد از این مقدمه قصد داریم تعدادی از بهترین استاپ موشن‌های ایرانی را معرفی کنیم. بهتر است با پیشکسوت این هنر «عبدالله علیمراد» شروع کنیم؛ کسی که می‌شود گفت زندگی خود را وقف ساخت استاپ موشن کرده است.
.jpg?ver=0v0Sz_W3bp8JfNpuhw19Og%3d%3d)
انیمیشن «قصه‌های بازار»، ساخته‌ی «عبدالله علیمراد»
قصه‌های بازار
سه‌گانه‌ای تحت عنوان «قصه‌های بازار» شامل قسمت‌های «طوطی و بقال»، «ورود به دنیای عروسک‌ها» و «کوه جواهر».
این سه‌گانه که در اوایل دهه‌ی هفتاد ساخته شده، برای دوره‌ی خود بسیار پرزحمت بود و جوایز متعددی را برد، همچون:
جایزه‌ی ویژه‌ی هیئت داوران جشنواره‌ی فیلم فجر
جایزه‌ی جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم‌های انیمیشن تربیتی رشد ۱۳۷۳
جایزه‌ی ویژه‌ی هیئت داوران جشنواره‌ی کودک و نوجوان اصفهان ۱۳۷۳
تقدیرنامه‌ی هیئت یونیسف جشنواره‌ی برلین ۱۹۹۵
جایزه‌ی بهترین فیلم کوتاه جشنواره‌ی کاروسل- کانادا ۱۹۹۵
جایزه‌ی فیلم نقره‌ای
و تقدیرنامه‌ی هیئت منتقدان و نویسندگان جشنواره‌ی حیدرآباد-هندوستان ۱۹۹۵
انیمیشن «بیا آشتی کنیم»، ساخته‌ی «عبدالله علیمراد»
سریال بیا آشتی کنیم
این سریال اولین مجموعه‌ی استاپ موشن مرکز انیمیشن حوزه هنری است که در سیزده قسمت هفت‌دقیقه‌ای و با هدف اتحاد در برابر دشمنان خارجی ساخته شده است. این مجموعه نیز با همت «عبدالله علیمراد» در سال ۱۳۹۲ ساخته شده و درباره‌ی دو همسایه است که علی‌رغم اختلافات سر مسائل مادی، وقتی پای دشمن خارجی در میان است با یکدیگر متحد می‌شوند.
از دیگر اساتید فعال در زمینه ساخت استاپ موشن، «مهدی خرمیان» است. او نیز سال‌ها عمرش را صرف ساخت و تولید استاپ موشن و آموزش این رشته به علاقه‌مندان کرده. در ادامه چند استاپ موشن از مهدی خرمیان را معرفی می‌کنیم.
انیمیشن «برکه دوستی» ساخته‌ی «مهدی خرمیان»
سریال برکه‌ی دوستی
مجموعه استاپ موشن «برکه‌ی دوستی» به نویسندگی «حسین روشن بخش یزدی»، کارگردانی مهدی خرمیان و تهیه‌کنندگی مرکز پویانمایی صبا ساخته شد. «برکه‌ی دوستی» روایت ماجراهای جانوران یک برکه است: قورباغه، حلزون، پشه و... . این مجموعه‌ی ده‌قسمتی سال ۱۳۹۵ پخش شد و طرفداران زیادی پیدا کرد. در بخش‌های مختلف «برکه‌ی دوستی» داستان‌هایی آموزنده درباره‌ی ضرورت حفاظت از محیط زیست، مهارت‌های زندگی و اجتماعی برای کودکان تصویر می‌شود. استاپ موشن خمیری مومی «برکه‌ی دوستی» به‌دلیل تكنيك ویژه و هنری خود موفق به کسب دیپلم افتخار از جشنواره‌ی هیروشیمای ژاپن شد که از جشنواره‌های مطرح جهان به حساب می‌آید.
انیمیشن «نرمو کرم خمیری»، ساخته‌ی «مهدی خرمیان»
ماجراهای نرمو کرم خمیری
انیمیشن «نرمو» به کارگردانی مهدی خرمیان که در مرکز پویانمایی صبا ساخته شده، راجع‌به یک کرم کوچولو به نام نرموست که با سرک کشیدن به خانه‌ی آدم‌ها از چیزهای دورریختنی، یک وسیله‌ی جدید می‌سازد یا کاربردی جدید برای آن‌ها پیدا می‌کند. درواقع «نرمو» از دسته آثاری است که به پرورش خلاقیت بچه‌ها بسیار کمک می‌کند. فیلم‌نامه‌ی این مجموعه را «پرویز طاهری» نوشته و بین سالهای ۷۶ تا ۷۸ در مرکز پویانمایی صبا تولید شده است. این مجموعه پس از سال‌ها از طریق شبکه‌ی پویا برای بچه‌ها بازپخش می‌شود.
عروسک «ملوچ» در انیمیشن «درباره‌ی ملوچ»، ساخته‌ی «مهدی خرمیان»
درباره‌ی ملوچ
«ملوچ» یا «درباره‌ی ملوچ» هم اثر دیگری از آثار مهدی خرمیان است که با تمرکز بر مسائل روان‌شناختی و مهارت کودکان مانند وقت‌شناس بودن، پرورش استعدادهای کودک، ترس از تاریکی و... تولید شده است. به گفته‌ی آقای خرمیان در مجموعه‌ی «ملوچ» سعی شده عروسک‌ها از لحاظ بصری و ساختاری متفاوت باشند، به‌طوری که عروسک‌ها در نماهای نزديك هم بسیار زیبا و خوب دیده می‌شوند.
انیمیشن «باهم بسازیم»، ساخته‌ی «مهدی خرمیان»
با هم بسازیم
«با هم بسازیم» تنها مورد فهرست استاپ موشن‌های ایرانی است که قصه و ماجرا ندارد و صرفاً آموزشی است. در هر قسمت از استاپ موشن «با هم بسازیم» به کارگردانی مهدی خرمیان، ساخت یک کاردستی خیلی ساده حتی با وسایل دورریختنی به کودکان آموزش داده می‌شود. بنابراین این استاپ موشن دیالوگ ندارد و کودک فقط مشاهده‌گر حرکت دست‌ها برای ساخت کاردستی است.
«بهروز یغماییان» از دیگر کارکشته‌های ساخت استاپ موشن در ایران است. در ادامه‌ی فهرست به چند اثر شاخص او اشاره می‌کنیم.
انیمیشن «موزه»، ساخته‌ی «بهروز و آبتین یغماییان»
موزه
استاپ موشن تلفیقی (استاپ موشن و دو بعدی) «موزه» در پنج فصل و شصت و پنج قسمت به کارگردانی مشترک «بهروز و آبتین یغماییان» و خانم «شیوا ممتحن» و تهیه‌کنندگی «نادر یغماییان» تولید شده است. داستان «موزه» را بهروز یغماییان و «محمد شکوهی» نوشته‌اند و ماجرا درباره‌ی موشی شرور است که با به خدمت درآوردن چند موش خیابانی قصد دارد آثار موزه‌های ایران را بدزدد و به خارج منتقل کند. بچه‌ها در این مجموعه با تمدن، فرهنگ و آداب و رسوم ایران آشنا می‌شوند.
انیمیشن «خانه‌ی ما»، ساخته‌ی «بهروز یغمانیان»
خانه‌ی ما
این مجموعه عملاً رکورددار تعداد قسمت در تکنیک استاپ موشن در ایران است. موضوع سریال حول محور نوجوانی به نام «بهمن» و ارتباطات او و خانواده‌اش با یکدیگر و اهالی بازارچه‌ای در همسایگی‌شان می‌گردد. کارگردانی «خانه‌ی ما» به عهده‌ی بهروز یغماییان بوده و این مجموعه سهم زیادی را در شناساندن استاپ موشن به چندین نسل از کودکان داشته است.
انیمیشن «دهکده پرماجرا»، ساخته‌ی «مرجان کشانی» و «شهاب شمس»
«دهکده‌ی پرماجرا» به کارگردانی خانم «مرجان کشانی» و «شهاب شمس» برگرفته از داستان‌های ایرانی است و فضایی کاملا بومی و روستایی دارد؛ با بیست و چهار کاراکتر انسانی و حیوانی! از مادر و پدر و بچه تا مرغ و خروس و الاغ! بنابراین بچه‌ها به‌راحتی می‌توانند با آن ارتباط برقرار کرده و داستان آدم‌ها و حیوانات را دنبال کنند. در هر قسمت از مجموعه‌ی استاپ موشن «دهکده‌ی پر ماجرا» یک اتفاق برای بچه‌های ده می‌افتد که به کمک بزرگ‌ترها به‌خصوص کدخدا حل و فصل می‌شود.
.png?ver=m4rb_I6dcRuSPQq-rzaeJw%3d%3d)
انیمیشن «سه گانه‌ی افسانه ماردوش»، ساخته‌ی «فریدون دانشمند»
سه‌گانه‌ی افسانه‌ی ماردوش
این سه‌گانه بر اساس داستان‌های اقتباسی از شاهنامه‌ی فردوسی به قلم «فریدون دانشمند» ساخته شده و کارگردانی آن به عهده‌ی «حسین مرادی‌زاده» است. فیلم‌نامه‌ی «افسانه‌ی ماردوش» بر اساس داستان‌های جمشید و ضحاک و فریدون و در سه قسمت صد دقیقه‌ای نوشته شده است. این استاپ موشن تحسین‌برانگیز توانسته جوایزی همچون تندیس سرو طلایی در بخش ویژه برای بهترین کارگردانی از نخستین جشنواره‌ی تلویزیونی جام جم در سال ۱۳۹۰ و تندیس نقره‌ای در بخش بهترین فضاسازی از پنجمین جشنواره‌ی پویانمایی تهران را در سال ۱۳۸۵ از آن خود کند.