مجله میدان آزادی: بیست و پنجمین شماره از «کاغذ اخبار هنر» مجله میدان آزادی منتشر شد. طبق سنت مجله میدان آزادی، پایان هر ماه، سررسید انتشار کاغذ اخبار آن ماه است. این شماره به اخبار سینما، ادبیات، موسیقی و هنرهای تجسمی در مهرماه 1403 اختصاص دارد که در ادامه و به قلم «حنانه شکیبا» بخوانید:
مهرماه 1403 از مهرماه‌های همیشه که با بازگشایی مدرسه آغاز می‌شود و با شروع آلودگی هوا پا به آبان‌ماه می‌گذارد کمی متفاوت‌تر بود. عالم هنر در ایران و جهانی که مهر را پشت سر گذاشت پرخبرتر از همیشه بود. از اثرات جنگ در عالم هنر تا نوبل و درگذشت چهره‌های مهم هنری ایران در معماری و نقاشی و گرافیک، از مهمترین اخبار مهرماه 1403 هستند که محتوای کاغذ اخبار این ماه را تشکیل می‌دهند.
سینما: وقتی قهرمانان دنیای مارول سقوط می‌کنند
در ادامه‌ی جنگ در غزه و لبنان، پس از شهادت سید حسن نصرالله، هنرمندان ایرانی هم‌پای دیگر هنرمندان جهان به این اتفاق دردناک واکنش نشان دادند. ابراهیم حاتمی‌کیا از اولین هنرمندانی بود که به این فاجعه‌ی انسانی واکنش نشان داد. حاتمی‌کیا در سوگنامه‌ی شهادت رهبر معنوی لبنانی‌ها نوشت: «سید، ارابه‌ی فرعون را به بازی گرفته‌ام و فریاد می‌کشم صدا، دوربین، حرکت؛ ولی عالم مَجاز من کجا، عالم حقیقی تو و یارانت کجا. من مشغول قهرمان‌بازی مجاز بودم که خبر آمد سیدحسن نصرالله رفت. صدا و دوربین خاموش، ولی حرکت تو تا بیت‌المقدس ادامه خواهد داشت.»
در این سوگنامه حاتمی‌کیا، به پروژهی «موسی» اشاره می‌کند که که طی چند سال اخیر در حال بازنویسی فیلمنامهی آن بوده است و در مهرماه خبر رسید که پس از بازنویسی‌های متعدد تولید این مجموعه را آغاز کرده و نسخه‌ی سینمایی بخش کودکی زندگی حضرت موسی علیه‌السلام در حال آماد‌‌‌سازی برای حضور در جشنواره فیلم فجر است و سینمابازها می‌توانند زوتر از سریال 5 فصلی موسی علیه‌السلام، کلان‌پروژه‌ی سینمایی حاتمی‌کیا را در بوته‌ی نقد و نظر قرار دهند.
علیرضا کمالی |مریلا زارعی
از بازیگران اصلی این پروژه، علیرضا کمالی در نقش عمران پدر حضرت موسی و مریلا زارعی در نقش مادر ایشان است.
سکانس پایانی اسطوره
در اواخر مهرماه نیز شهادت یحیی سنوار، فرمانده به‌نام مبارزان غزه، تعریف و تصویر جدیدی از مفهوم قهرمان و اسطوره به ادبیات و سینما -برخلاف آنچه هالیوود در پروژهی دنیای مارول در پی آن است- افزود و موجب خلق انبوه آثار گرافیکی متاثر از سکانس پایانی زندگی او شد.
کاریکاتوری از سالی سمیر با نمادسازی لحظات آخر زندگی «یحیی سنوار» در بازی کودکان
بی‌ربط نخواهد بود که بعد از گفتن از اسطوره‌های هالیوود این خبر را بیاوریم که از شگفتی‌های مهر ماه در سینمای جهان، سقوط فروش جوکر 2 یا «جوکر: جنون مشترک» بود که برخلاف پیش‌بینی‌ها و سر و صداهایی که در جشنواره‌ی ونیز 2024 داشت به فروش دلخواه نرسید و از همین حالا می‌توان این فیلم را از لحاظ مالی ورشکسته خواند که روند کاهشی فروش آن در تاریخ فیلم‌های دی‌سی بی‌سابقه بوده است.
پوستر فیلم «جوکر: جنون مشترک»
حالا که به بخش نه‌چندان دوست‌داشتنی اما مهم فروش سینما رسیدیم بد نیست به فروش سینمای ایران در نیمه‌ی اول امسال اشاره کنیم که گزارش آماری آن در مهر ماه منتشر شد که فروش 912 میلیارد و 550 میلیون تومانی را نشان می‌داد.
16 میلیون و 197 هزار و 975 نفر هم به دیدن فیلم‌های اکران شده در سینماها رفتند و در بین فیلم‌های اکران شده فیلم‌های پرفروش سینما در نیمه اول سال 1403، «تگزاس 3» با 76 هزار و 140 سانس و فروش بیش از 234 میلیارد و 921 میلیون تومان در جایگاه اول این آمار قرار گرفت؛ «تمساح خونی» با 55 هزار و 870 سانس و فروش بیش از 146 میلیارد و 714 میلیون تومان دوم و «مست عشق» با 46 هزار و 685 سانس و فروش بیش از 120 میلیارد و 126 میلیون تومان سوم شد.
دنیل دی لوئیس پدرانه بازمی‌گردد
بازگشت دنیل دی لوییس -که قطعا یکی از بزرگترین بازیگران نسل خود محسوب می‌شود، پس از ۷ سال دوری از سینما و دوران بازنشستگی- نیز از خبرهای خوش سینما در میان انبوه خبرهای تلخ این روزها بود. دنیل دی لوییس که پس از بازی در فیلم «رشته خیال» در سال ۲۰۱۷ اعلام بازنشستگی کرده بود، در حال بازی در فیلم «شقایق»، اولین تجربه کارگردانی پسرش، رونان دی لوییس است.
دنیل و رونان دی‌لوییس، پدر و پسر، با همکاری هم فیلمنامهی این فیلم را که درباره‌ی روابط پیچیده بین پدران، پسران و برادران و پیوندهای خانوادگی است، نوشته‌اند.
دنیل و رونان دی‌لوییس، پدر و پسر
ادبیات: ایستاده جایی میان سینما و رمان
اخبار سینما تمامی ندارد و شاید اگر کاغذ اخبار و مغز من و شما در دنیای ساندویچی امروز، ظرفیت مطول‌خوانی را داشت، می‌شد در صفحات متعددی از اخبار یک‌ماهه‌ی این هنر در ایران و جهان نوشت! اما ظرفیت کجاست؟! برویم به سراغ ادبیات که در عالم پرهیاهوی سینما، شما را به سکوت و آهستگی دعوت می‌کند.
از مهمترین اتفاقات ادبی مهرماه معرفی برنده نوبل 2024 بود. «هان کانگ» نویسنده پنجاه ساله‌ی کره‌ای در حالی برنده نوبل ادبیات شد که در هیچ‌یک از گمانه‌زنی‌ها درباره برنده نوبل ادبی 2024 کیست؟ نامش مطرح نشده بود. هان کانگ پیشتر برای رمان «گیاهخوار» برنده بوکر بین‌الملل 2016 شده بود. او هجدهمین زنی است که در طول 117 دوره‌ی این جایزه، برگزیده شده است.
هان کانگ نویسنده 53 ساله کره‌ای | برنده نوبل ادبیات 2024
با شهادت یحیی سنوار، که در آغاز این شماره از کاغذ اخبار از او یاد کردیم در دنیای ادبیات نیز موج یک خبر همه جا را پر کرد. فرمانده مبارزان حماس تنها یک مبارز نبود، او در مدت طولانی اسارت خود در زندان‌های اسرائیل که سلاح بر زمین گذاشته بود، قلم به دست گرفت و زندگی مردم فلسطین را در رمانی با نام «خار و میخک» به زبان عبری نوشت.
طرح جلد نسخه انگلیسی رمان «خار و میخک» اثر شهید یحیی السنوار
«خار» در این کتاب نماد دردها، سختی‌ها و مشکلات است و «میخک» به عنوان نمادی برای شادی‌ها و موفقیت‌ها است و سنوار با به‌کارگیری این نمادها، توانسته ابعاد مختلف زندگی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مبارزاتی فلسطینی‌ها را به تصویر بکشد.
یحیی سنوار در مقدمه «خار و میخک» نوشت: «هر چیز دیگری در این کتاب، کاملا واقعی است؛ یا آن را زیسته‌ام و یا بسیاری از این رویدادها را از زبان کسانی که خود و خانواده‌ها و همسایگانشان در طول دهه‌ها در سرزمین عزیز فلسطین تجربه کرده‌اند، شنیده‌ام و دیده‌ام.»
با شهادت اسطوره‌ای سنوار، کتاب «خار و میخک» در سایت آمازون پرفروش و با فشار صهیونیست‌ها، فروش آن در آمازون متوقف می‌شود.
جالب اینجاست که نشرهایی که در حوزه‌ی ادبیات مقاومت در ایران فعالیت می‌کنند تا پیش از شهادت سنوار، ترجمه‌ای از این کتاب منتشر نکرده بودند؛ اگرچه پس از شهادت او اعلام کردند ترجمه‌ی فارسی آن در صف انتشار قرار دارد. از جمله سوره مهر و نیستان ادب از منتشر شدن این کتاب در آینده‌ای نزدیک خبر دادند و انتشاراتی مثل کتابستان نیز خبر از ترجمه‌ی این کتاب داد. این در حالی است که کشور دوست و همسایه، افغانستان، که از قضا آنقدر جنگ‌زده است که ما حتی تصور نمی‌کنیم زودتر از ما این رمان را چند ماهی پس از شروع جنگ 7 اکتبر منتشر کرد؛ برعکسِ ناشران وطنی که با شهادت سنوار، در حرکتی شتاب‌زده، از انتشار ترجمه‌ی این رمان در آینده‌ای نزدیک خبر دادند. امیدواریم این شتابزدگی کیفیت ترجمه را تحت تاثیر قرار ندهد. نسخه‌ی افغانستانی این اثر را عبدالمومن شهزاد سپاه ترجمه کرده است.
کتاب «خار و میخک» ترجمه مترجم افغانستانی عبدالمومن شهزاد سپاه
از جمله خبرهای مهم ادبی مهرماه جهان که سینمایی نیز هست، عرضه‌ی سریالی است که بر اساس شاهکار ادبیات آمریکای لاتین در جهان، یعنی «صد سال تنهایی» ساخته شده است. همه‌ی کتاب‌بازها وقتی اولین صفحات کتاب صدسال تنهایی را خوانده‌اند هرگز فراموش نمی‌کنند که چگونه تا خواندن آخرین صفحه‌ی این کتاب در دهکده‌ی ماکاندو و شخصیت‌های عجیب و فراوانش و نفرین سیاه این دهکده غرق شده بودند. حالا نتفلیکس اعلام کرده است سریال «صد سال تنهایی» که ۱۶ قسمت است را در دو فصل هشت قسمتی در تاریخ ۱۱ دسامبر برابر با ۲۱ آذرماه منتشر خواهد کرد.
کلودیو کاتانو، بازیگر نقش سرهنگ آئوریلیانو بوئندیا در سریال «صد سال تنهایی»
سریال «صد سال تنهایی» از بزرگترین تولیدات تاریخ نتفلیکس در آمریکای لاتین است و از ماه مه تا دسامبر ۲۰۲۳ در ۱۵ شهر مختلف فیلم‌برداری شده است.
خانه قصه در تهران
برای ما ایرانی‌ها که از کودک تا بزرگمان شخصیت سینمایی مجید در قصه‌های مجید را می‌شناسیم، حتما این اتفاق بزرگی است که خانه‌ی نویسنده‌ی این داستان شیرین در تهران، قرار است خانه قصه شود.
این بنا که خانه پدری هوشنگ مرادی کرمانی محسوب می‌شود و در منطقه عودلاجان تهران قرار دارد، از سال‌ها قبل با خاطرات نویسنده عجین شده و مرادی کرمانی تا پس از ازدواج به مدت ۲۸ سال در این خانه سکونت داشته و زندگی کرده و داستان نوشته و به داستان‌هایی که در آینده قرار بود بنویسد فکر کرده است.
خانه پدری هوشنگ مرادی کرمانی در محله عودلاجان تهران
قرار است تا در خانه این نویسنده‌ی نام آشنا کتابخانه، کتابفروشی و یک کافه کوچک ایجاد شود، و بچه‌ها برای قصه گفتن و قصه شنیدن به این خانه رفت و آمد کنند.
انتقال میراث ادبی نادر
از دیگر اخبار مهم ادبی ایران در مهرماه، انتقال امتیاز نشر همه کتاب‌های نادر ابراهیمی که شامل کتاب‌های بزرگسال این نویسنده است، از انتشارات روزبهان به انتشارات امیرکبیر است.
قرادادی سه‌جانبه، بین انتشارات امیرکبیر، انتشارات روزبهان و خانواده مرحوم نادر ابراهیمی که در نوع خود هم از لحاظ حجم کتاب‌های انتقالی و هم شیوه‌ی انتقال، بینظیر بوده و در تاریخ نشر ایران چنین انتقال بزرگی گزارش نشده است. برخی از این کتاب‌ها تاکنون فقط یکبار آن هم در اوایل انقلاب منتشر شده و انتشارات امیرکبیر وعده داده است به صورت متوازن همه‌ی کتاب‌های این نویسنده محبوب و مشهور ایرانی را منتشر کند.
موسیقی: از علیزاده در تاجیکستان تا معتمدی در آلمان
یکی از مهمترین رویدادهای موسیقی شهریورماه که به کاغذ اخبار شهریور نرسید، رونمایی از آلبوم مجموعه دستگاه‌های موسیقی ایران اثر استاد حسین علیزاده در آخرین روز شهریور بود که جزئیات آن را می‌توانید اینجا بخوانید. اما آنچه که جا دارد در کاغذ اخبار از آن یاد کنیم حرکت فرهنگی بهروز محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس کشور بود که هنوز مهر انتشار این آلبوم خشک نشده در سفرش به تاجیکستان، شاهنامه فروسی و آلبوم مجموعه دستگاه‌های موسیقی ایران را به سران کشور تاجیکستان هدیه داد.
این اثر شامل ۳۰۲ قطعه، ۱۳ آلبوم و ۱۳ ساعت موسیقی است که بیش از ۱۰۰ نفر در تولید آن مشارکت داشتند.
خبر بعدی موسیقایی این بسته درباره آلبوم «انتظار» محمد معتمدی است. پیشتر نشریه «nrc» که یکی از نشریات هلند است، آلبوم «انتظار» را به عنوان بهترین آلبوم سال در کشور هلند معرفی کرده بود و ما نیز در کاغذ اخبار مهرماه 1402 به انتشارآن اشاره کرده بودیم. این‌بار هم آلبوم «انتظار» یکی از گزینه‌های اصلی برای دریافت جایزه معتبر منتقدان آلمان «Preis der deutschen» شده است که برگزیدگان نهاییِ این جایزه‌ی معتبر در روزهای آینده اعلام خواهد شد. شاید برگزیده شدن این آلبوم در آلمان از خبرهای کاغذ اخبار آبان‌ماه باشد.
کاور آلبوم «انتظار» | اثر مشترک محمد معتمدی و گروه رامبراند تریو
آلبوم «انتظار» در ۱۹ دسامبر ۲۰۲۱ در شهر آمستردام در کلیسایی قدیمی به نام «اُرگل پارک» به صورت زنده و تک‌برداشتی ضبط شده است. در اجرای این آلبوم از سازهای قدیمی، اُرگ‌های قدیمی، هارپسیکوردهای قدیمی و سازهای باستانی و قدیمی اروپایی استفاده شده و معروفترین تصنیف‌های ایرانی به صورت بداهه و آوازی توسط محمد معتمدی اجرا شده است.
هنرهای تجسمی: پیوند کلمه و نقش
سیدعلی میرفتاح هنرمند، نویسنده، پژوهشگر و مدیر هنری به مناسبت هفته دفاع مقدس نقاشی‌هایش را به حوزه هنری برد. در این نمایشگاه که میرفتاح آن را «سرسبز بود دره من» نامگذاری کرده بود، ۱۲ اثر از او با تکنیک اکرلیک و با موضوعات دفاع مقدس و مقاومت فلسطین به نمایش درآمد و همگی در روز افتتاحیه به فروش رفت.
سید علی میرفتاح در افتتاحیه نمایشگاه «سرسبز بود دره من» در کنار اثرش با موضوع کودکان غزه
میرفتاح درباره انگیزه‌ی ارائه‌ی این کارها که کمی با سبک و سیاق کارهای او متفاوت بود گفت: «وقتی اخبار غزه را می‌شنیدم شروع کردم به کار کردن و در فضای مجازی منتشر کردم، ولی جایی نمایش ندادم. از این آثار پنج اثر درباره غزه است. در فضایی که به غزه بی‌اعتنایی می‌شد من سعی کردم به عنوان یک رسانه عمل کنم، پس در شبکه‌های مجازی منتشر کردم. چون نقاشی ماندگار است، فکر کردم به ماندگاری مظلومیتی که مردم غزه دارند کمک کند، به‌خصوص برای کودکان غزه که بی‌دفاع هستند و کاری از دستشان برنمی‌آید.»
از مهمترین خبرهای حوزه‌ی تجسمی در مهرماه، برگزاری بیست و یکمین حراج آنلاین تهران بود که بعد از مدت‌ها به صورت آنلاین برگزار شد و نسبت به دیگر دوره‌های آنلاین این رویداد، مبلغ کل فروش و گردش مالی آن یک رکوردشکنی محسوب می‌شود.
آثار این دوره از حراج تهران ویژه «هنر معاصر ایران»، با عرضه‌ی ۱۴۰ اثر در بخش‌های مختلف هنرهای تجسمی همچون نقاشی، حجم و عکس، در تاریخ ۱۸ و ۱۹ مهرماه در هتل پارسیان آزادی به نمایش گذاشته شد و ۱۳۲ اثر از ۱۴۰ اثرِ این حراجی در روز جمعه بیستم مهرماه چکش خورد. این ۱۴۰ اثر به تفکیک ۱۱۵ تابلو نقاشی، ۱۷ مجسمه و ۸ عکس بودند که فهرست کامل آن‌ها و گزارشی از چند و چون این حراج را در مطلب «فهرست: همه آثار فروخته شده در بیست‌و‌یکمین حراج تهران + تصاویر» مرور کنید.
در دیگر کشورهای جهان نیز به نمایش گذاشته‌شدن گران‌ترین تابلوی نقاشی موزه‌ی «متروپولیتن» از خبرهای جالب دنیای نقاشی بود.
نام این اثر گرانبهای کوچک «مدونا و کودک» است که تکنیک آن نقاشی با چسب‌رنگ و طلا بر روی صفحه چوبی است و طولانی‌ترین ضلع آن حدودا ۲۷ سانتی‌متر است. این نقاشی نخستین‌بار زمانی خبرساز شد که در سال ۲۰۰۴ به گران‌ترین نقاشی خریداری‌شده‌ی موزه متروپولیتن، شناخته شد و قیمت نهایی خرید آن هرگز اعلام نشد.
«مدونا و کودک» مریم مقدس را در لباسی سیاه و طلایی در حالی به تصویر کشیده است که مسیح نوزاد را در آغوش گرفته است.
در آخرین روزهای مهر نیز به همت مجله بخارا از یکی از هنرمندترین اما گمنام‌ترین اعجوبه‌‌های هنر خوشنویسی معاصر ایران، کیخسرو خروش تجلیل شد. کیخسرو خروش خوشنویس و نقاش ایرانی و از چهره‌های ماندگار این هنر است که در پنجمین همایش چهره‌های ماندگار در سال ۱۳۸۴ به عنوان چهره‌ی ماندگار رشته خوشنویسی برگزیده شد.
کیخسرو خروش
کاغذ اخبار مهرماه را با درگذشت هنرمندانی همچون مصطفی اسداللهی، گرافیست مطرح کشورمان به پایان می‌بریم. اسدالهی از اساتید به‌نام گرافیک کشور و از دوستان و همکاان مرتضی ممیز بود که تصاویر گرافیکی بسیاری را در حافظه‌ی تصویری ایرانیان ثبت کرد. هنرمندان عرصه‌ی تجسمی به جز مصطفی اسداللهی، دکتر حبیب‌الله آیت‌اللهی از نقاشان به‌نام ایرانی را به آغوش خاک سپردند. معماران نیز، معمار پیشکسوت ایرانی، فرشاد فرهی را به سوی عالم معنا بدرقه مردند و اهالی موسیقی، درگذشت امین‌الله رشیدی خواننده و آهنگساز ایرانی را به سوگ نشستند. امید که روحشان غریق رحمت الهی باشد.